Phân tích Đại Cáo Bình Ngô của Nguyễn Trãi mang lại 15 bài văn mẫu siêu hay đạt điểm cao nhất của các bạn lớp 10. Qua đấy các bạn có thêm nhiều gợi ý tham khảo, nắm vững tri thức căn bản, củng cố kỹ năng viết văn, mở mang vốn từ để biết cách viết bài văn cho riêng mình.
Bình Ngô Đại Cáo được sáng tác 5 1428, được xem là bản người hùng ca vang danh trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2, ghi lại sự tăng trưởng về tư tưởng và nhận thức so với bản tuyên ngôn đầu của Lý Thường Kiệt. Vậy say đây là 15 bài phân tách Đại Cáo Bình ngô siêu hay, mời các bạn lớp 10 cùng theo dõi và tải tại đây.
Dàn ý phân tách Bình Ngô Đại Cáo
I. Mở bài:
– Giới thiệu về tác gia Nguyễn Trãi: Là nhà chính trị, quân sự lỗi lạc, tài 3, nhà văn thi sĩ với sự nghiệp sáng tác khổng lồ.
– Khái quát về tác phẩm: Là áng thiên cổ hùng văn, là bản tuyên ngôn hùng hồn của dân tộc.
II. Thân bài:
a. Tiền đề lý luận
* Tư tưởng nhơn nghĩa
– “Nhân tình” là phạm trù tư tưởng của Nho giáo chỉ mối quan hệ giữa người với người dựa trên cơ sở tình thương và đạo lí.
– “Nhân tình” trong quan niệm của Nguyễn Trãi
- Kế thừa tư tưởng Nho giáo: “yên dân” – khiến cho cuộc sống dân chúng yên ổn, hạnh phúc
- Chi tiết hóa với nội dung mới đấy là trừ bạo – vì dân chúng diệt trừ bạo tàn, giặc xâm lăng.
→ Với nét nghĩa văn minh, mới mẻ Nguyễn Trãi đã vạch trần luận điệu gian trá của giặc Minh cùng lúc phân biệt rõ ràng ta chính nghĩa, địch phi chính nghĩa.
→ Tạo cơ sở kiên cố cho cuộc khởi nghĩa Lam Sơn – là cuộc khởi nghĩa nhơn nghĩa, vì cuộc sống của dân chúng nhưng diệt trừ bạo tàn.
* Chân lý về độc lập dân tộc
– Nguyễn Trãi đã xác định nhân cách độc lập của nước Đại Việt bằng 1 loạt các cứ liệu thuyết phục: Nền văn hiến lâu đời, bờ cõi bờ cõi biệt lập, phong tục Bắc Nam phong phú, đặm đà bản sắc dân tộc, lịch sử lâu đời trải qua các triều đại Triệu, Đinh, Lý, Trần, anh kiệt không lẽ cũng có.
→ Bằng cách liệt kê tác giả đưa ra các bằng chứng hùng hồn, thuyết phục khẳng định dân tộc Đại Việt là đất nước độc lập, đấy là chân lý chẳng thể chối cãi.
– Các từ ngữ “từ trước, đã lâu, vốn xưng, đã chia” đã khẳng định sự còn đó hiển nhiên của Đại Việt.
– Thái độ của tác giả:
- So sánh các triều đại của Đại Việt ngang hàng với các triều đại của Trung Hoa.
- Gọi các vị vua Đại Việt là “đế”: Trước nay hoàng đế phương Bắc chỉ xem vua nước Việt là Vương.
→ Thể hiện tinh thần về chủ quyền độc lập cao độ của tác giả.
– Sử dụng phép liệt kê, dẫn ra những kết cuộc của kẻ chống lại chân lý: Lưu Cung, Triệu Tiết, Toa Đô, Ô Mã,…
→ Là lời cảnh cáo gang thép, cùng lúc cũng trình bày niềm kiêu hãnh bởi những chiến công của dân chúng Đại Việt.
b. Soi chiếu lý luận vào thực tế.
* Tội ác của giặc Minh.
– Tội ác xâm lăng: Từ “nhân, thừa cơ” cho thấy sự thời cơ, âm mưu của giặc Minh, chúng mượn chiêu bài “phù Trần diệt Hồ” để gây chiến tranh xâm lăng nước ta.
→ Lột trần luận điệp bịp bợm, cướp nước của giặc Minh.
– Tội ác với dân chúng:
- Khủng bố, ám toán người dân không có tội: Nướng thứ dân, vùi con đỏ
- Bóc lột bằng thuế khóa, vơ vét khoáng sản, sản vật nước ta
- Phá hoại môi trường, xoá sổ sự sống
- Bóc lột sức lao động, phá hoại sản xuất.
→ Sử dụng giải pháp liệt kê khiếu nại những tội ác man di của giặc.
→ Gợi hình ảnh đáng thương, khổ thân, đau khổ của dân chúng
→ Nỗi xót xa, đớn đau, bi cảm đối với dân chúng, sự phẫn nộ đối với địch thủ của tác giả.
* Lòng căm phẫn giặc của dân chúng.
– Hình ảnh cường điệu “trúc Nam Sơn ko ghi hết tội, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi” lấy cái cực kỳ của thiên nhiên để nói về tội ác của giặc Minh.
– Câu hỏi tu từ “không lẽ…chịu được”: Tội ác chẳng thể dung tha của giặc.
→ Thái độ phẫn nộ, uất nghẹn ko bao giờ tha thứ của dân chúng ta
⇒ Đoạn văn là bản cáo trạng gang thép về tội ác của giặc Minh
c. Diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
* Hình tượng người người hùng Lê Lợi
– Nguồn gốc xuất thân: là người dân cày áo vải “chốn hoang dại nương mình”
– Chọn lựa căn cứ khởi nghĩa: “Núi Lam Sơn dấy nghĩa”
– Có lòng căm phẫn giặc thâm thúy, sôi sục: “Ngẫm thù bự há đội trời chung, căm giặc nước thề ko cùng sống…”
– Có lý tưởng, hoài bão bự lao, biết trọng dụng người tài: “Tấm lòng cứu nước…dành phía tả”.
– Có lòng cố gắng để tiến hành lí tưởng bự “Đau lòng nhức óc…nếm mật nằm gai…suy xét đã tinh”.
→ Hình tượng Lê lợi vừa là con người bình dị đời thường, vừa là người người hùng khởi nghĩa. Hình tượng Lê Lợi cũng là vong hồn của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn Trãi cho thấy thuộc tính dân chúng của cuộc khởi nghĩa.
* Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
– Giai đoạn đầu cuộc khởi nghĩa:
- Khó khăn về quân trang, lương thực: lương hết mấy tuần, quân ko 1 đội
- Tinh thần của quân và dân: Gắng chí, cố gắng (Ta gắng chí giải quyết gian truân), đồng lòng, kết đoàn (sử dụng 2 điện tích dựng cần trúc, hòa nước sông)
→ Giai đoạn đầu đầy gieo neo, thách thức, nhờ sự sáng sủa, đồng lòng, kết đoàn, biết dựa vào dân đã giúp nghĩa binh Lam Sơn vượt qua mọi gieo neo.
– Giai đoạn phản công và giành chiến thắng
- Những thắng lợi lúc đầu: Trận Bạch Đằng, miền Trà Lân tạo thanh thanh thế cho nghĩa binh và biến thành nỗi khiếp đảm cho địch thủ “sấm vang chớp giật, trúc chẻ tro bay”.
- Nghĩa quân liên tục giành nhiều chiến thắng mập bự, xoá sổ giặc ở những thành nhưng chúng chiếm đóng “Trần Trí, Sơn Thọ…tháo thân” và xoá sổ quân tiếp viện của giặc “Đinh Mùi…tự sát”.
→ Biện pháp liệt kê tái tạo ko khí mặt trận máu lửa, sôi sục với những thắng lợi giòn giã liên tục của quân ta cũng như sự thất bại điếm nhục, ê chề của địch.
+ Sự thất bại điếm nhục, thảm thương của giặc Minh:
- Nghệ thuật thổi phồng, cường điệu cực tả sự thiệt hại, tổn thất mập bự của quân địch. Đấy là những thất bại điếm nhục, ê chề “thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5, bêu đầu, thiệt mạng,..”.
- Thất bại thảm hại, khốn đốn, cửi áo giáp xin hàng “Thượng thư Hoàng Phúc…xin cứu mạng”
- Tướng giặc tham sống sợ chết xin hàng.
+ Khí thế vang danh và cách xử sự của quân dân ta:
- Cách nói thổi phồng, cường điệu: “Gươm mài đá đá núi cũng mòn, voi uống nước nước sông phải cạn, đánh 1 trận….”, ca tụng khí thế hào sảng, ngút trời của quân ta.
- Thực thi chế độ nhơn nghĩa “Thần vũ chẳng sát hại…nghỉ sức”. Đây là cách xử sự vừa nhân đạo vừa khéo léo của nghĩa binh Lam Sơn, nó vừa khiến ta thấy được thuộc tính chính nghĩa của nghĩa binh vừa là sự sẵn sàng cấp thiết cho chế độ ngoại giao sau này.
→ Nghệ thuật đối lập đã trình bày rõ những nét đối cực trong trận đấu giữa ta và địch, từ thuộc tính trận đấu cho tới khí thế, sức mạnh, những chiến công và cách xử sự
→ Niềm kiêu hãnh, tự trọng dân tộc thâm thúy của tác giả.
d. Niềm tin, ý chí.
– Giọng điệu long trọng, hào sảng cho thấy niềm tin và những suy tư sâu lắng của tác giả
– Sử dụng những hình ảnh về ngày mai quốc gia như “xã tắc từ đây bền vững, giang san từ đây đổi mới, thái hoà kiên cố”, các hình ảnh của vũ trụ “kiền khôn, nhật nguyệt, nghìn thu sạch làu”
→ Quốc gia, vũ trụ đang đi lại theo hướng tươi sáng, tốt đẹp hơn.
→ Đây ko chỉ là lời tuyên bố hoàn thành còn là niềm tin cậy, sáng sủa về sự nghiệp xây dựng quốc gia.
e. Nghệ thuật
– Sử dụng thông minh và thành công thể cáo
– Liên kết hài hòa giữa nhân tố chính trị và nhân tố văn học.
– Sử dụng các giải pháp liệt kê, cường điệu, đối lập,..
III. Kết bài:
- Khái quát nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
- Liên hệ với “Nam quốc nước nhà”, bản tuyên ngôn độc lập trước nhất của Việt Nam.
Lược đồ tư duy Bình ngô Đại Cáo
Phân tích bài Đại cáo Bình Ngô – Mẫu 1
Nguyễn Trãi là nhà quân sự, nhà văn hóa bự, thi sĩ kiệt xuất của dân tộc Việt Nam. Ông đã đóng góp cho kho tàng văn chương trung đại Việt Nam nói riêng và kho tàng văn chương Việt Nam khái quát nhiều tác phẩm văn chương lạ mắt, có nhựa sống lâu bền trong lòng độc giả mọi lứa tuổi và “Bình Ngô đại cáo” là 1 trong số những tác phẩm như thế. “Bình Ngô đại cáo” có mặt trên thị trường sau chiến thắng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân minh xâm lăng. Tác phẩm ko chỉ là 1 văn kiện lịch sử tuyên bố nền độc lập của dân tộc nhưng nó còn là áng văn yêu nước, áng văn chính luận tuyệt vời của nền văn chương nước ta.
Được viết theo thể cáo – 1 thể loại văn chương cổ có xuất xứ từ Trung Hoa, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi cũng có 1 bố cục rất chặt chẽ. Mở màn bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã khôn khéo nêu lên luận đề chính nghĩa, làm cơ sở, nền móng cho chân lí độc lập dân tộc.
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Như chúng ta đã biết, “nhơn nghĩa” là 1 trong số những phạm trù tư tưởng không xa lạ và gần gụi của Nho giáo, nó được dùng để nhắc đến mối quan hệ, cách xử sự tốt đẹp giữa con người với con người trên cơ sở tình thương và đạo đức. Với Nguyễn Trãi, “việc nhơn nghĩa” phải gắn liền với việc “yên dân” bởi ông luôn “lấy dân làm gốc”, làm nền móng cho mọi hành động, việc làm của mình. Đặc trưng, trong bối cảnh quân Minh xâm lăng nước ta, Nguyễn Trãi khẳng định, muốn “yên dân” thì trước hơn hết phải lo “trừ bạo” tức là phải đánh đuổi quân xâm lăng, những kẻ đang đàn áp dân chúng và đẩy dân chúng vào cuộc sống lầm than, cùng cực. Như vậy, với 2 câu thơ khởi đầu bài cáo, Nguyễn Trãi đã nêu lên tiền đề tư tưởng cho toàn thể tác phẩm, đấy chính là tư tưởng nhơn nghĩa và tư tưởng đó luôn lấy dân làm gốc, xét tới cùng đây là 1 tư tưởng văn minh và mới mẻ của ông. Thêm vào đấy, trong phần khởi đầu bài cáo, Nguyễn Trãi cũng đã nêu lên chân lí khách quan để khẳng định nền độc lập của dân tộc ta từ bao đời nay.
Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Sông núi cương vực đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phương
Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhau
Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Nghe đâu, đoạn văn đã gợi lại trong chúng ta những truyền thống đáng kiêu hãnh của dân tộc ta từ nghìn đời nay. Đại Việt là 1 dân tộc có truyền thống văn hiến, phong tục từ lâu đời, có cương vực, bờ cõi riêng. Cùng lúc, với lối so sánh các triều đại phong kiến của nước Đại Việt với các triều đại phong kiến phương Bắc, tác giả Nguyễn Trãi đã đặt nước ta ngang hàng với Trung Quốc, điều đấy ko chỉ khẳng định nền độc lập của dân tộc nhưng nó còn trình bày lòng kiêu hãnh, tự trọng dân tộc với truyền thống văn hiến từ nghìn 5. Cùng lúc, để khẳng định chân lí độc lập dân tộc, Nguyễn Trãi đã liệt kê, kể lại những thắng lợi hào hùng, tất thắng của quân ta trong các trận đấu đấu ở trước đấy.
Lưu Công tham công nên thất bại
Triệu Tiết thích bự phải diệt vong
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Trên cơ sở tiền đề chính nghĩa và chân lí độc lập ở đoạn 1, đoạn 2 của bài cao đi sâu chỉ rõ những tội ác man rợn của giặc Minh. Trước hết, tác giả đã vạch rõ thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh.
Nhân họ Hồ chính sự phiền phức
Để trong nước lòng dân oán thù hận
Quân cuồng Minh thừa cơ gây họa
Bọn gian tà bán nước cầu vinh
Lợi dụng tình hình rối ren trong nước của nhà Hồ, giặc Minh với luận điệu gian trá “phù Trần diệt Hồ” để lừa bịp dân chúng, chúng đã tiến vào xâm lăng nước ta. Để rồi, sau đấy, chúng đã thi hành hàng loạt chế độ man di và dưới ngòi bút của mình, Nguyễn Trãi đã lật lọng, vạch rõ hàng loạt tội ác chẳng thể tha thứ của giặc Minh. Chúng đã thảm sát những người dân không có tội 1 cách tàn độc và man di.
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Bọn giặc Minh thật gian ác biết bao, ngay tới cả “thứ dân”, “con đỏ” chúng cũng ko chịu tha. Hai động từ “nướng”, “vùi” được đặt lên đầu câu chừng như đã lột tả tới tột đỉnh sự thảm sát man di, làm thịt người ko ghê tay của bọn chúng. Thêm vào đấy, chúng còn thảm sát dân chúng bằng cách đẩy họ vào những noi đầy rẫy những nguy hiểm, nơi nhưng lúc đã đi rồi thì rất khó để có thể sinh tồn để trở về.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo, thuồng luồng.
Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu, nước độc
Cùng lúc, tội ác của giặc Minh còn ở đặt lên đầu dân chúng những chế độ thuế khóa nặng nề, và phi lí và ko ngừng lại ở đấy, chúng còn phá hủy cả không gian sống, môi trường thiên nhiên.
Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới chăng
Nhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt
Thảm sát cả giống côn trùng, cây cối,
Như vậy, bằng hàng loạt các hình ảnh chân thật, rõ nét cùng việc sử dụng phép đối lập giữa tội ác của địch thủ với nỗi đau cực khổ của dân chúng và giọng văn gang thép, hùng hồn, tác giả Nguyễn Trãi đã viết nên 1 bản cáo trạng về những tội ác man di của kẻ giặc và bản cáo trạng đó khép lại bằng 1 hình ảnh so sánh giàu sức nói chung và đầy ám ảnh về tội ác của chúng.
Ác nghiệt thay, trúc Nam Sơn ko ghi hết tội
Dơ dáy thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi.
Tiếp đấy, trong đoạn 3 của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã tái tạo lại giai đoạn tranh đấu và giành thắng lợi của quân và dân ta trong trận đấu đấu chống quân Minh xâm lăng. Và trước hơn hết đấy chính là hình ảnh của chủ tướng Lê Lợi.
Ta đây:
Núi Lam Sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dại nương mình
Với đại từ “ta” tự xưng gần gụi cùng cách sử dụng từ “nơi”, “chốn” đã cho thấy xuất xứ xuất thân của chủ tướng Lê Lợi. Người người hùng đó cũng xuất thân từ dân chúng, cũng bước ra từ lòng dân chúng và thấu hiểu bao nỗi mệt nhọc của dân chúng. Người người hùng đó mang trọn trong mình lòng căm phẫn giặc thâm thúy – “ngẫm thù bự hạ độ trời chung”, “căm phẫn giặc thề ko cùng chung sống’ cùng bao nỗi niềm suy nghĩ, trằn trọc tới nỗi “đau lòng nhức óc”, “quên ăn vì giận” và cả “những trăn trở trong đêm chiêm bao” để đứng lên dấy binh khởi nghĩa. Dẫu cuộc khởi nghĩa đó diễn ra giữa khi “quân địch đương mạnh” và gặp phải vô vàn gieo neo mà điều đấy chẳng thể ngăn được bước chân và ý chí của Lê Lợi, ông vẫn ko nguôi nỗi lòng thương dân và niềm khao khát đánh thắng địch thủ xâm lăng và để rồi, dẫu trong cảnh ngộ gieo neo đó, ông vẫn tìm ra trục đường để chiến đấu, để đưa trận đấu của ta đi tới chiến thắng.
Trọn hay:
Đen đại nghĩa để thắng hung ác
Lấy chí nhân để thay hung bạo
Chính nhờ chân lí, trục đường đó nhưng cuộc khởi nghĩa của ta đã từng ngày, từng ngày vượt qua gieo neo và đi tới chiến thắng. Tuy nhiên, lúc tái tạo giai đoạn tranh đấu và thắng lợi của quân ta, Nguyễn Trãi ko chỉ tái hiện ảnh ảnh của người hùng Lê Lợi nhưng ông còn tái tạo rõ nét từng chặng đường trong cuộc kháng chiến đó. Trong buổi đầu của cuộc kháng chiến, nghĩa binh của ta gặp phải rất nhiều gieo neo, thiếu thốn về nhân công – “việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần”, thiếu thốn lương thực,… mà với lòng cố gắng và ý chí, cả nghĩa binh vẫn sát cánh bên nhau và cùng nỗ lực. Để rồi, trong công đoạn sau của trận đấu, quân ta đã giành nhiều chiến thắng vang dội. Mở màn là các thắng lợi ở trận Bồ Đằng, trận Trà Lân rồi tiếp đấy là thắng lợi Tây Kinh, Đông Đô, Ninh Kiều,… và tiếp đấy là hàng loạt các chiến công liên tục:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày 2 mươi, trận Mã An, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày 2 lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong
Ngày hăm 8, thượng thư Lí Khanh cùng kế tự sát.
Có thể nói, bằng tất cả lòng cố gắng, ý chí và lòng căm phẫn giặc thâm thúy, quân ta đã đánh thắng địch thủ xâm lăng, khiến chúng thất bại thảm hại và sợ hãi. Cùng lúc, trong trận đánh đó, quân ta vẫn trình bày rõ tư tưởng chính nghĩa đã đặt ra, do vậy nên lúc quân giặc thua trận, nghĩa binh của ta vẫn cho chúng đường lui, chẳng những tha chết cho bọn chúng nhưng còn cấp ngựa, cấp lương thực và cấp thuyền cho chúng trở về nước. Và có nhẽ do vậy, thắng lợi của ta chính là sự thắng lợi của nhơn nghĩa, của lòng bác ái và ý thức thượng võ.
Cuối cùng, trên cơ sở luận đề chính nghĩa và thực tế của trận đấu đấu đoạn cuối của bài cáo đã lên tiếng tuyên bố nền hòa bình, độc lập của dân tộc.
Xã tắc từ đây bền vững
Giang sơn từ đây đổi mới
(…)
Xa gần bố cáo
Ai nấy đều hay.
Với giọng văn hào hùng, trịnh trọng xen lẫn thú vui và kiêu hãnh dân tộc, lời tuyên bố độc lập được tuyên bố phổ biến tới toàn bộ mọi người. Lời tuyên bố đó ko chỉ trình bày lòng kiêu hãnh dân tộc nhưng còn cho thấy niềm tin vào 1 ngày mai quốc gia thái hoà và hưng thịnh.
Tóm lại, với sự liên kết hài hòa giữa nhân tố trữ tình và nhân tố chính luận cùng việc sử dụng nhiều hình ảnh lạ mắt và giọng văn chuyển đổi cởi mở, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi xứng đáng là “áng thiên cổ hùng văn” trong nền văn chương Việt Nam.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 2
Từ xưa cho tới hiện tại, ngoài bản Tuyên ngôn độc lập của chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố cho nền độc lập, cho chủ quyền bờ cõi của quốc gia ta thì còn có 2 áng thiên cổ hùng văn khác cũng được coi như là 2 bản tuyên ngôn độc lập bất hủ trong lịch sử. Đấy là Nam quốc nước nhà của Lý Thường Kiệt và Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. Ở mỗi 1 thời đại với những cảnh ngộ không giống nhau, những cái nhìn không giống nhau, song ta thấy ở mỗi 1 bản tuyên ngôn những trị giá về tư tưởng cực kỳ văn minh và đúng mực. Ví như tác phẩm Nam quốc nước nhà đã khẳng định kiên cố về chủ quyền bờ cõi, bản tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh cho thấy quyền con người bự lao thì Bình Ngô đại cáo lại là 1 góc cạnh khác. Đấy là tư tưởng phải chăm lo cho muôn dân, yêu dân và dẹp trừ bạo loạn, để cuộc sống dân chúng được no đủ, hạnh phúc. Điều này được trình bày rất rõ phê chuẩn đoạn 1 của tác phẩm.
Sau lúc nước ta giành được chiến thắng của trận đấu chống quân Minh, vua Lê Lợi đã lệnh cho Nguyễn Trãi viết Bình Ngô đại cáo. 5 1428, bài cáo này đã được ban bố tới toàn bộ dân chúng. Bình Ngô đại cáo đã thuật lại và tổng kết lại giai đoạn đánh đuổi quân Minh khỏi cương vực của dân chúng ta, cho thấy thắng lợi vang danh cùng lời tuyên bố hùng hồn về chủ quyền của dân tộc. Tác phẩm được viết bằng thể cáo, là 1 thể văn nghị luận có xuất xứ từ Trung Quốc, nhà vua công bố nó để cho toàn bộ dân chúng nhưng mọi người trong quốc gia được biết. Bình Ngô đại cáo gồm có 3 phần với sự kết hợp chặt chẽ với nhau. Phần 1 trình bày tư tưởng của tác giả, đấy là tư tưởng nhơn nghĩa. Tới phần thứ 2, Nguyễn Trãi đã bóc trần những tội ác của giặc Minh xâm lăng và phần chung cuộc chính là sự thuật lại những cuộc chiến, những chiến công trong trận đấu của quân dân ta. Cả bài cáo trình bày lên lòng kiêu hãnh dân tộc thâm thúy cộng với lời tuyên bố chủ quyền bờ cõi hùng hồn nhưng ko đối phương nào có quyền được xâm phạm đến. Ta đặc thù chú trọng tới tư tưởng nhơn nghĩa nhưng Nguyễn Trãi đã nêu ra trong đoạn 1 của tác phẩm này.
Xưa kia, trong xã hội phong kiến, tư tưởng Nho giáo là 1 hệ tư tưởng gắn chặt với dân chúng. Và Nguyễn Trãi cũng ko ngoại lệ. Bài cáo khởi đầu bằng 1 tư tưởng nhơn nghĩa có xuất xứ từ Nho giáo:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”
Trước hết, ta cần phải hiểu được nhân tức là gì? Nhân là người, tức là việc nghĩa. Nhân tình là 1 tư tưởng, là những hành động phải đứng về phía lẽ phải, vì quyền và ích lợi của con người, bảo vệ cho ích lợi của con người. Nguyễn Trãi coi nhơn nghĩa chính là 1 tư tưởng trước nhất thiết yếu để trị vì quốc gia. Để quốc gia được tăng trưởng hưng thịnh, ko có bóng giặc ngoại xâm, đời sống của dân chúng được no đủ, hạnh phúc thì người đứng đầu quốc gia là nhà vua phải có nghĩa vụ yêu dân, thương dân như con, luôn đặt ích lợi của con dân nước mình lên bậc nhất. Tuy nhiên, chỉ yêu dân và thương dân thôi là chưa đủ, bậc đế vương còn phải biết “trừ bạo”. Bạo ở đây chính là bạo loạn, là bọn giặc Minh sang xâm lăng nước ta. Cái ác đang hiện hữu trước mắt và người đứng đầu quốc gia phải có nghĩa vụ dẹp trừ, xoá sổ nó, tranh đấu cho độc lập, chu toàn bờ cõi. Từ tình mến thương, lo nghĩ cho dân chúng tạo nên tư tưởng, thành hành động chống lại địch thủ xâm lăng. Đây cũng chính là lí do và trị giá then chốt làm nên thành công của trận đấu chống giặc Minh của vua Lê Lợi.
Để chứng minh cho tư tưởng của mình, Nguyễn Trãi đã nêu ra những cứ liệu trong lịch sử:
“Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Sông núi cương vực đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phương
Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhau
Song anh kiệt thời nào cũng có”.
Nước Đại Việt ta trước kia đã xưng nền độc lập khắp 4 phương, ta có nền văn hiến từ nghìn xưa, có sự phân chia rõ ràng, phân minh về địa lí, về bờ cõi đối với tất cả các nước khác. Ta cũng có những nền văn hóa biệt lập ở Bắc và Nam. Như các triều đại đi trước, từ thời nhà “Triệu, Đinh, Lí, Trần” đều đã xây dựng được nền độc lập. Không những vậy, Nguyễn Trãi còn lấy thí dụ về các triều đại ở Trung Quốc: “Hán, Đường, Tống, Nguyên” đã từng xưng đế 1 phương. Qua các triều đại trong lịch sử với nền độc lập, chủ quyền nhưng họ đã xây dựng thì đều là những bằng chứng chẳng thể chối cãi được. Tầm nhìn sâu rộng của Nguyễn Trãi được trình bày ở chỗ, ông ko chỉ lấy thí dụ về các triều đại trong nước nhưng còn lấy bằng chứng từ Trung Quốc, nhằm gia tăng tính đúng mực của lập luận này. Mỗi 1 thời gian đều có những thiên tài, những vị người hùng kiệt xuất:
“Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhau
Song anh kiệt thời nào cũng có”
Nguyễn Trãi khẳng định rằng anh kiệt của quốc gia ko bao giờ thiếu, bởi mỗi thời đại đều sản sinh ra nhiều người tài ba góp sức cho quốc gia. Họ đã khiến cho những địch thủ phải chịu những sự thất bại, điếm nhục:
“Lưu Cung tham công nên thất bại,
Triệu Tiết thích bự phải diệt vong,
Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Việc xưa phê chuẩn,
Chứng cớ còn ghi”.
Hàng loạt những cái tên được nêu ra: “Lưu Cung, Triệu Tiết, Cửa Hàm, Ô Mã” đều là những đối phương ham danh, hám lợi đi lấn chiếm nước khác. Kết cuộc nhưng chúng phải chịu là cực kỳ đau đớn. Nguyễn Trãi đã sử dụng 1 loạt các động từ mạnh như “bắt sống”, “làm thịt tươi” cho thấy thái độ quyết đoán, ko nhân nhượng trước những thần thế cừu địch. 1 lúc chúng đã dám sang xâm lăng và làm tổn hại tới ích lợi, tới đời sống của dân chúng, tới nền độc lập của quốc gia thì chúng sẽ phải chịu hậu quả khôn lường. Hai câu thơ cuối đoạn 1 là lời khẳng định cứng ngắc của tác giả:
“Việc xưa phê chuẩn,
Chứng cớ còn ghi”
Tác giả kết lại tư tưởng “nhơn nghĩa” của mình bằng 1 lời khẳng định “Chứng cớ còn ghi”. Đây là thực tiễn lịch sử chẳng thể chối cãi được, chẳng thể phủ thu được. Những triều đại đi trước đã có những chiến công lừng lẫy, đã giành lấy nền tự chủ thì cớ gì ta lại ko làm được, huống hồ vị vua Lê Lợi là 1 người cực kỳ anh minh, minh mẫn và lo cho cuộc sống của dân chúng. Cũng có thể cho rằng đây là lời kết lại của luận điểm trước nhất, để tác giả bóc trần những tội ác của giặc Minh ở phần sau.
Với những lập luận sắc bén, logic, có bằng chứng rõ ràng, phân minh, Nguyễn Trãi đã làm nổi trội lên tư tưởng chủ công của đoạn 1. Đấy chính là “tư tưởng nhơn nghĩa”, phải mến thương dân chúng, chăm lo cho cuộc sống của dân chúng và dẹp trừ bạo loạn đang còn đó khi bấy giờ. Ta thấy được ở tác giả 1 tấm lòng chăm lo tới người dân thâm thúy, 1 người bạn đường đắc lực, tư duy hơn người, phò tá cho đế vương.
Nguyễn Trãi là 1 trong những tác giả bự của nền văn chương Việt Nam xưa kia, điều đấy được trình bày rất rõ qua tác phẩm này. Bình Ngô đại cáo cho tới hiện tại vẫn là 1 bản tuyên ngôn độc lập mạnh bạo, hùng hồn mỗi lúc nhắc lại.
Phân tích bài Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 3
Nguyễn Trãi (1380 – 1442) là nhà chính trị, quân sự lỗi lạc, tài 3 có công bự trong công cuộc dẹp giặc Minh đem đến nền thái hoà thịnh trị cho giang sơn. Ông còn là 1 nhà văn thi sĩ bự với khối lượng tác phẩm khổng lồ bao gồm cả văn chương chữ Hán và chữ Nôm. Trong đấy phải kể tới 1 số tác phẩm như: Đại cáo bình Ngô, Quân trung từ mệnh tập, Quốc Âm thi tập, Ức Trai thi tập…
Đại cáo bình Ngô được coi là áng “Thiên cổ hùng văn” muôn thuở bất hủ, là bản tuyên ngôn gang thép, hùng hồn về nền độc lập và vị thế dân tộc. Trong đấy, then chốt là phần đầu tác phẩm với lý tưởng nhơn nghĩa được trình bày rõ ràng:
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Nhân tình là tư tưởng chủ công của Đại cáo bình Ngô, là tiêu chí tranh đấu cực kỳ cao cả và thiêng liêng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Mở màn bài cáo tác giả nêu luận đề chính nghĩa. Việc nhơn nghĩa của Nguyễn Trãi ở đây là “yên dân” và “trừ bạo”. “Yên dân” chính là giúp dân có cuộc sống no đủ, hạnh phúc, tương tự dân có yên thì nước mới bình ổn, mới tăng trưởng được. Tác giả đưa vào “yên dân” như để khẳng định đạo lý “lấy dân làm gốc” là quy luật thế tất trong mọi thời đại là của nả, là sức mạnh, sinh khí của 1 đất nước.
Nguyễn Trãi thật tài tình lúc trông thấy và khai sáng thành công vấn đề then chốt đó. Việc nhơn nghĩa tiếp theo chính là “trừ bạo” ý nhắc đến quân Minh, bọn gian tà chuyên đi bóc lột dân chúng. Bọn chúng mạnh tay hành tội, cướp bóc, vùi dập dân ta trong vực thẳm của sự đau buồn. “Yên dân”, “trừ bạo”, 2 việc này tưởng như không phù hợp tới nhau mà lại là 2 nhân tố có chức năng cung ứng, bổ sung cho nhau, vì nếu ko yên dân tất trừ bạo khó yên, chúng được nhấn mạnh và thực hiện đồng thời, hợp nhất với nhau. Quan tâm tới sự yên ổn, no đủ cho dân cũng đồng nghĩa với việc phải tranh đấu đánh đuổi địch thủ của dân, diệt trừ những kẻ tham hung ác ngược, chi tiết là bọn “cuồng Minh” giày đạp lên cuộc sống dân chúng, gây ra bao tai hoạ.
Có thể nói, tư tưởng nhơn nghĩa ở Nguyễn Trãi ko còn là phạm trù đạo đức eo hẹp nhưng là 1 lý tưởng xã hội: phải chăm lo cho dân chúng được sống cuộc hạnh phúc, thanh bình. Điều quan trọng hơn là ở đây, Nguyễn Trãi nâng lý tưởng, nỗi niềm đó lên thành 1 chân lí. Ông ko nhắc đến nhơn nghĩa 1 cách chung chung nhưng chỉ bằng 1 2 câu ngắn gọn tác giả đi vào khẳng định hạt nhân căn bản, then chốt và có trị giá nhất. Không những thế, nhơn nghĩa còn gắn liền với việc bảo vệ chủ quyền quốc gia, khẳng định chủ quyền đất nước, ý thức độc lập dân tộc:
“Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Sông núi cương vực đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác”
Từ Triệu , Đinh, Lí, Trần bao đời xây nền độc lập
Tới Hán, Đường, Tống Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phương.
Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhau,
Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Khi khẳng định chân lí này, Nguyễn Trãi đã đưa ra 1 quan niệm được bình chọn là đầy đủ nhất khi bấy giờ về các nhân tố tạo thành 1 đất nước độc lập.Ví như 400 5 trước, trong Nam Quốc Sơn Hà, Lý Thường Kiệt chỉ xác định được 2 nhân tố về bờ cõi và chủ quyền trên tinh thần đất nước cùng độc lập dân tộc thì trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã bổ sung thêm 4 yếu tố nữa, gồm văn hiến, lịch sử, phong tục tập quán và thiên tài. Đây chính là điểm thông minh cho thấy trí óc của Nguyễn Trãi. Ở mỗi 1 đất nước, nền văn hiến nghìn 5 ko người nào có thể lầm lẫn được, cương thổ, núi, sông, đồng ruộng, đại dương đều được chia rõ ràng.
Phong tục tập quán cũng như văn hoá mỗi miền Bắc, Nam cũng khác. Ở đây, Nguyễn Trãi nhấn mạnh cả Trung Quốc và Đại Việt đều có những nét riêng chẳng thể lầm lẫn, chỉnh sửa hay xóa bỏ được. Cộng với đấy là từng triều đại riêng nhằm khẳng định chủ quyền. Qua câu thơ, Nguyễn Trãi đã đặt các triều đại “Triệu, Đinh, Lí, Trần” của ta ngang hàng với “ Hán, Đường, Tống, Nguyên” của Trung Quốc , điều đấy cho ta thấy, nếu ko có 1 lòng kiêu hãnh dân tộc mãnh liệt thì chẳng thể nào có sự so sánh cực kì hay và tinh tế tương tự.
Cuối cùng chính là thiên tài, con người cũng là nhân tố quan trọng để khẳng định nền độc lập của chính mình. Tuy thời thế “mạnh, yếu từng khi không giống nhau” song anh kiệt thì không lẽ cũng có, câu thơ như lời răn đe đối với những người nào, những kẻ nào, nước nào muốn thơn tính Đại Việt.
Từ 5 nhân tố trên, Nguyễn Trãi đã nói chung phần lớn toàn diện về nền độc lập của 1 đất nước. So với “Nam Quốc Sơn Hà” của Lý Thường Kiệt, Bình Ngô đại cáo thật sự hay hơn , đầy đủ, toàn diện hơn về nội dung cũng như tư tưởng xuyên suốt. Ngoài ra , để nhấn mạnh nhân cách độc lập của nước ta, tác giả còn sử dụng cách viết sánh duyên nước ta và Trung Quốc: về cương vực, phong tục – 2 nước ngang bằng nhau, về triều đại-bốn triều đại cường thịnh của ta so với 4 triều đại của Trung Quốc cùng thiên tài thời nào cũng có đã chứng tỏ ta chẳng phải kém cạnh chúng.
Xuyên suốt đoạn thơ, Nguyễn Trãi đã sử dụng nhiều từ ngữ chỉ thuộc tính hiển nhiên vốn có lúc nêu rõ sự còn đó của Đại Việt: “từ trước”, “đã lâu” ,“đã chia”, “cũng khác” đã làm tăng sức thuyết phục lên gấp bội. Nghệ thuật thành công nhất của đoạn 1 – cũng như là bài cáo – chính là thể văn biền ngẫu được thi sĩ khai thác triệt để. Phần còn lại của đoạn đầu là bằng chứng để khẳng định nền độc lập, về các trận đấu trước đây với phương Bắc trong lịch sử chúng đều thất bại là bằng chứng khẳng định rõ nhất:
Vậy nên:
Lưu Cung tham công nên thất bại
Triệu Tiết thích bự phải diệt vong
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Việc xưa phê chuẩn
Chứng cứ còn ghi.
Nguyễn Trãi đã tổng kết những chiến công oanh liệt của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lăng, gìn giữ nền độc lập dân tộc. Cách liệt kê, chỉ ra cứ liệu rõ ràng, chi tiết, chính xác đã được xác nhận bằng những lời lẽ kiên cố, hào hùng, trình bày niềm kiêu hãnh, tự trọng dân tộc. Người đọc thấy ở đây tinh thần dân tộc của Nguyễn Trãi đã vươn đến 1 tầm cao mới lúc nêu chi tiết, rõ ràng từng chiến công oanh liệt của quân và dân ta: “cửa Hàm Tử”, “sông Bạch Đằng”,..thêm vào đấy là sự xem thường, thù ghét đối với sự thất bại của những kẻ xâm lăng ko biết tự lượng sức : “Lưu Cung..tham công”, “Triệu Tiết… thích bự”, Toa Đô, Ô Mã, tất cả chúng đều phải chết thảm.
Đoạn thơ đã 1 lần nữa khẳng định rằng: Đại Việt là 1 đất nước có độc lập, tự chủ, có thiên tài, có tướng giỏi, chẳng kém cạnh gì bất kỳ 1 đất nước nào. Bất kỳ kẻ nào có ý muốn kiêm tính, xâm lăng ta đều phải chịu kết quả thảm bại. Cuộc chiến chống lại quân giặc, bảo vệ dân tộc là 1 trận đấu vì chính nghĩa, lẽ phải, chứ ko như nhiều trận đấu tranh phi chính nghĩa khác, bởi thế, tuy thế nào đi nữa, chính nghĩa nhất mực thắng gian tà theo quy luật của tạo hóa.
Đại cáo bình Ngô tràn trề nguồn cảm hứng trữ tình và mang thuộc tính hào hùng hiếm có. Trong đấy, phần đầu tác phẩm, với nghệ thuật biền ngẫu, đã nêu được 2 nội dung chính phần lớn hết bài cáo là nhơn nghĩa và nền độc lập của dân tộc Đại Việt. Chính thành ra, đoạn trích có trị giá rất thâm thúy đối với nước ta, khẳng định dân chúng ta có ý thức nhơn nghĩa và nền độc lập riêng của mình.
Đoạn thơ giúp ta thông suốt chủ quyền bờ cõi, độc lập dân tộc cũng như lịch sử tranh đấu hào hùng của ông cha ta ngày trước, qua đấy bồi dưỡng lòng yêu nước, kiêu hãnh tự trọng dân tộc, cố gắng xây dựng, bảo vệ và củng cố độc lập chủ quyền giang sơn.
Phân tích bài Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 4
Sau 2 mươi 5 của cuộc kháng chiến chống quân Minh và sau hơn mười 5 của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chiến thắng (1416 – 1427), bản Đại cáo bình Ngô có mặt trên thị trường là 1 điều thế tất. Trên bình diện hành chính quan phương, đây là 1 văn kiện lịch sử nhằm công bố, tuyên bố phổ biến về nền độc lập của dân tộc sau nhiều 5 khó khăn, đau khổ, “tướng sĩ 1 lòng”. Nhưng đây còn là 1 áng văn yêu nước hùng tráng, kết tinh của biết bao lăm trái tim yêu chuộng hòa bình của dân tộc, nhưng tác giả Nguyễn Trãi là người đã thổi hồn vào đấy qua từng con chữ, câu văn. Mạch xúc cảm ko thành ra nhưng khô khan, cứng nhắc như vốn có, trái lại đầy cháy bỏng, thiết tha… để mỗi chúng ta được ôn lại truyền thống oai hùng của lịch sử quốc gia.
Cáo là 1 thể loại không xa lạ, cũng như chiếu, biểu, hịch,… nhưng trong chốn cung cấm uy nghiêm hay dùng để ban những sắc lệnh quan trọng trong 1 thời khắc của vua hoặc người đứng đầu. Nhưng Bình Ngô đại cáo là 1 bản đại cáo khác xa với ý nghĩa thông thường, mang tính thời vụ đấy. Bởi Nguyễn Trãi đã đưa khát vọng, niềm kiêu hãnh, hùng dũng của dân chúng và của chính bản thân ông để 1 văn kiện lịch sử nhằm công bố sự kiện trọng đại có thuộc tính đất nước này mang theo 1 nhựa sống trường tồn, bất hủ. Tuy viết bằng chữ Hán, song bản dịch hiện hành cho tới bây giờ phần lớn ko có độ chênh lệch bự, vẫn bảo toàn vẹn nguyên ý nghĩa gốc. Bố cục bài cáo 4 phần rõ ràng, mạch lạc. Đoạn 1, nêu luận đề chính nghĩa. Đoạn 2, bóc trần tội ác của giặc Minh. Đoạn 3, cuộc khởi nghĩa đầy khó khăn và tất thắng của quân và dân ta. Đoạn 4, lời tuyên bố độc lập. Qua ngòi bút đầy tài năng của mình, Nguyễn Trãi đã viết nên 1 áng văn chính luận tuyệt vời, đỉnh cao và biến thành mẫu mực cho văn học chính luận trung đại Việt Nam.
Mở màn bài cáo, tác giả viết:
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Nhân tình – 1 tư tưởng không xa lạ, nhắc đến cách hành xử tốt đẹp giữa người với người trong quan niệm đạo đức Nho gia. Vì sao Nguyễn Trãi lại nhắc đến tới ngay ở đầu bài cáo. Đây không những là lí tưởng đạo đức suốt đời trong sự nghiệp góp sức cho quốc gia cũng như sáng tác văn học của ông, nhưng còn là 1 điều mới mẻ, được nâng lên 1 tầm cao về mặt ý nghĩa so với trước đấy. Bởi then chốt nhơn nghĩa nhưng Ức Trai tôn thờ là yên dân, khiến cho dân chúng có cuộc sống yên ổn, hạnh phúc. Vậy trong cảnh ngộ ngoại quốc, “quân điếu phạt” Minh xâm lăng, muốn dân được yên ko gì khác ngoài việc phải lo trừ bạo. Nghĩa là vì thương dân nhưng phải diệt trừ lũ bạo ngược đã hại dân, bao gồm bọn giặc Minh với ách đô hộ đầy khắc nghiệt và cả bọn bán nước trục lợi, cầu vinh. Trên nền móng lấy “dân làm gốc”, tư tưởng nhơn nghĩa của Nguyễn Trãi đã biến thành kim chỉ nam cho mọi hành động của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Biết dựa sức mạnh vào dân là phương kế chính trị bự lao đem đến chiến thắng mập bự cho dân tộc ở mọi thời đại. Do vậy, nhơn nghĩa trong Bình Ngô đại cáo nói riêng và cả sự nghiệp văn thơ Nguyễn Trãi đã biến thành 1 đạo lý dân tộc, 1 lý tưởng xã hội sáng ngời.
Từ lập trường nhơn nghĩa đó, tác giả đã xây dựng 1 cơ sở lý luận kiên cố, nêu lên được luận đề chính nghĩa ở ngay phần khởi đầu của bài cáo.
Như nước Đại Việt ta từ trước
…
Chứng cớ còn ghi.
Đây là đoạn văn đã chạm khắc vào lịch sử dân tộc những trị giá bất khả xâm phạm về nền độc lập 1 cách đầy đủ nhất. Lối lập luận so sánh sắc bén, đa chiều đã khẳng định những bình diện then chốt để định danh chủ quyền của mỗi đất nước. Bỏ lỡ nhân tố bự bé, mạnh yếu nhưng cân nhắc, phê chuẩn ở những điều có hay ko. Văn hiến, sông núi cương vực, phong tục, lịch sử và anh kiệt Đại Việt ta so với Đại Hán, Bắc phương đều có cả, thậm chí tương hợp, song hành. Cái hay nhưng Nguyễn Trãi đem đến chẳng những khẳng định được nền độc lập dân tộc nhưng còn cho thấy cả giai đoạn để nhựa sống độc lập đó còn đó đầy mãnh liệt. Chỉ 1 đoạn văn bé nhưng thấy cả dòng chảy lịch sử suốt 5 trăm 5, với 6 lần đánh bại quân địch. Không còn điều gì có thể kiêu hãnh hơn, ko còn điều gì có thể chỉnh sửa chân lý đấy. Những bằng chứng lịch sử 5 xưa lại càng “khóa chặt” cho cơ sở lý luận về nền độc lập dân tộc, về sự chính nghĩa trong công cuộc trường chinh bảo vệ quốc gia của vua tôi nhà hậu Lê.
Chủ quyền đất nước độc lập, vậy nếu bất kỳ kẻ nào xâm phạm đều mang trong mình trọng tội. Bè đảng giặc Minh và bọn bán nước cầu vinh khi bấy giờ thì:
Ác nghiệt thay trúc Nam Sơn ko ghi hết tội
Dơ dáy thay nước Đông Hải ko rửa sạch mùi
Cớ gì nhưng vị quân sư cương trực của Lê Lợi lại khẳng định 1 cách cùng tận về tội ác của bọn chúng tương tự? Cả 1 đoạn văn có nhẽ thấm đẫm nước mắt, căm hận sôi sục nhưng bao bấy lâu bị dồn nén được Nguyễn Trãi viết ra 1 cách tận tường. Từ thủ đoạn xâm lăng hiểm độc Nhân họ Hồ chính sự phiền phức/ thừa cơ gây họa, lợi dụng tình hình rối ren của quốc gia do nhà Hồ gây ra, chúng mang theo luận điệu gian trá phù Trần diệt Hồ, nhằm bịp bợm dân chúng. Tới những hành vi xâm lăng, bóc lột hung ác, man di chẳng thể diễn đạt nổi. Dưới góc nhìn của Nguyễn Trãi, qua lăng kính của tư tưởng nhơn nghĩa, yên dân thì tội ác chẳng thể chấp thuận được của bọn chúng là dối trời lừa dân đủ vô vàn kế. Thành ra văn pháp cường điệu, tiếng nói giàu tính tạo hình, giọng điệu gang thép đã chắp bút để ông bóc trần khuôn mặt man di, trắng trợn của bè đảng cướp nước. Thật chua xót, tê dại lúc nhớ lại:
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Cái đáng sợ của bọn giặc Minh là ngay cả tới thứ dân, con đỏ cũng chẳng tha. Hai động từ nướng, vùi đã lột tả trần truồng tới rợn người về sự thảm sát của chúng. Nhưng đâu chỉ có vậy, chúng còn Nhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt, ép dân xuống biển dòng lưng mò ngọc, vào núi đãi cát tìm vàng. Biết bao người dân không có tội phải bỏ mạng vì cá béo thuồng luồng, vì bệnh tật nơi rừng sâu nước độc. Thảm cảnh Nheo nhóc thay kẻ góa bụa cơ cực chỉ là 1 trong số muôn ngàn những đau buồn chúng để lại cho dân lành. Về kinh tế, chúng cũng cũng đẩy quốc gia rơi vào cảnh kiệt quệ. Nặng thuế khóa để bóc lột, vơ vét khoáng sản, tài nguyên, phá hủy cả nghề trồng lúa, nghề dệt vải… Tới cả giống côn trùng cây cả cũng ko tha. Các từ ngữ chốn chốn, nơi nơi chỉ ko gian rộng và Gây binh kết oán thù trải 2 mươi 5 chỉ thời kì dài khiến Bại nhơn nghĩa nát cả đất trời. Tội ác của bọn chúng đúng là trời ko dung, đất ko tha, cả thần và nhân ko chịu nổi. Bản cáo trạng như thấm đẫm cả máu, nước mắt của dân chúng nhưng Nguyễn Trãi đã tổng kết lại. Từng chữ, từng câu chất chứa nỗi uất nghẹn, căm hận. Những bằng chứng về tội ác đó là bản cáo trạng gang thép nhất, là thực tế lịch sử xác đáng nhất để chứng tỏ phải diệt trừ lẽ lũ ngang tàn, bạo ngược, gian dối – giặc Minh là 1 việc làm đầy chính nghĩa của dân chúng ta, nhưng đội quân Lam Sơn là người phụ trách sứ mạng.
Trước địch thủ hiểm ác, hiểm độc như thế, việc trừ bạo chẳng phải dễ ợt. Ở đoạn văn tiếp theo, Nguyễn Trãi đã cho chúng ta thấy điều đấy lúc cuộc khởi nghĩa Lam Sơn trong buổi đầu nguyên sơ. Và hình ảnh trước nhất hiện ra là chủ tướng Lê Lợi:
Ta đây:
Núi Lam Sơn dấy nghĩa,
Chốn hoang dại nương mình.
Cách tự xưng gần gụi ta, xuất thân nơi núi, chốn hoang dại cũng bước ra từ dân chúng mà vì mến nghĩa nhưng đứng lên. Vị lãnh tụ mang theo trong mình tấm lòng căm phẫn giặc thâm thúy, há đội trời chung, thề ko cùng sống với bao lăm trằn trọc, ưu phiền đau lòng nhức óc, quên ăn vì giận, những trăn trở, nỗi băn khoăn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Vượt qua những tháng ngày nếm mật nằm gai, thấu hiểu lẽ hưng vong ở đời, người người hùng đó đã biến thành vong hồn của cuộc khởi nghĩa. So với địch, tướng sĩ Lam Sơn lúc mở đầu hoàn toàn yếu thế. Đúng khi khởi tức là khi quân địch đương mạnh, thiên tài, anh hào của ta lại hiếm hoi, thậm chí quân chi viện, lực lượng trực tiếp tranh đấu lẫn lương thảo đều ít oi, gieo neo. Vậy điều gì lại giúp Lê Lợi và cộng sự của mình chiến thắng? Đấy không hề là:
Tấm lòng cứu nước, vẫn đăm đăm muốn tiến về đông;
Cỗ xe cầu hiền, thường chăm chắm còn dành về phía tả.
Người chủ tướng nhận mệnh bự trời trao, biết giải quyết gian truân thì cũng tìm ra được trục đường tranh đấu. Vì vậy, có ý thức kết đoàn dân chúng 4 cõi 1 nhà, tướng sĩ 1 lòng phụ tử; có kế sách lấy yếu chống mạnh, lấy ít địch nhiều và trên hết ta có đại nghĩa, có chí nhân để:
Trọn hay:
Đem đại nghĩa để thắng hung ác,
Lấy chí nhân để thay hung bạo.
Chính nhờ đấy nhưng mỗi ngày, mỗi ngày lực lượng kháng chiến 1 bự mạnh, lại biết tận dụng cơ hội, quân ta đã mở những chiến dịch phản công và giành chiến thắng vang dội.
Trong khuôn khổ eo hẹp của bài cáo, mà với sự khôn khéo tài tình của mình, Nguyễn Trãi đã tái tạo lại 1 cách chân thật, nhiều giác độ, giúp người đọc rất dễ tưởng tượng ra toàn cảnh của mặt trận. Trước hết phải kể tới những cuộc chiến liên tục, nối dài, phủ rộng khắp mọi miền. Khởi đầu là chiến dịch là trận Bồ Đằng, miền Trà Lân ở xứ Nghệ, tiếp diễn kéo tới Tây Kinh xứ Thanh, rồi thẳng tiến về Đông Đô với 2 trận Ninh Kiều và Tốt Động, bảo vệ thành công Thăng Long. “Thằng nhãi nhép Tuyên Đức” là vua nhà Minh khi bấy giờ phải động binh cứu viện, mà nghĩa binh Lam Sơn lại chặn lại bọn viện binh bằng những cuộc chiến liên tục, mạnh bạo:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế,
Ngày 2 mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu,
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong,
Ngày hăm 8, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự sát.
Có thể nói, trong 1 đoạn văn dài người đọc chẳng thể rời mắt, những cuộc chiến như sấm vang chớp giật, trúc trẻ tro bay, thừa thắng ruổi dài nhưng xông lên, cứ thuận đà nhưng:
Đánh 1 trận sạch ko kình ngạc
Đánh 2 trận tan tác chim muông
Quân tướng thì khí thế hừng hực, quyết đấu, quyết thắng thật oai hùng:
– Sĩ khí đã hăng
Quân thanh càng mạnh
– Sĩ tốt kén anh hùng hổ
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn,
Voi uống nước, nước sông phải cạn
Ta ở trong tư thế chủ động tấn công, xâm lấn cả mặt trận. Từ ko khí tới cảnh tượng đều để lại thật nhiều ấn tượng:
Ghê gớm thay sắc gió mây phải đổi,
Thâm u thay ánh nhật nguyệt phải mờ.
Nhìn lại từ buổi đầu khởi nghĩa nhưng thấy thật là 1 kì tích, 1 sức mạnh thật phi thường.
Nhưng giai đoạn lược thuật về cuộc khởi nghĩa, ko ngừng lại ở việc ca tụng thắng lợi của ta, nhưng còn khắc họa 1 cách chân thực, chân thật về sự thất bại của địch thủ. Cứ nghĩ tới cảnh Lạng Giang, Lạng Sơn thây chất đầy đường/ Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước ta ko khỏi rùng rợn. Nếu ta chủ động thì giặc lại rơi vào thụ động, thất thế. Chứng cứ liên tiếp gỡ thế nguy, cứu cuộc chiến, khoanh tay để đợi bại vọng, trí cùng lực kiệt… Lũ giặc cả tướng lẫn quân đều suy sụp về ý thức, hao hụt về ý chí nghe hơi nhưng bạt vía, nín thở cầu tháo thân, kẻ bêu đầu, kẻ thiệt mạng, chiến bại tử vong, cùng kế tự sát…Thất bại điếm nhục, ê chề đó là kết cuộc thế tất của bọn chúng.
Tuy nhiên, đường nhơn nghĩa nhưng Nguyễn Trãi – Lê Lợi vạch ra từ lúc đầu vẫn xoành xoạch soi tỏ. Ta thắng lợi mà biết điểm ngừng, ko dồn giặc vào thế cơ cực nhưng trái lại còn mở đường hiếu sinh cho chúng 1 trục đường sống, cũng là để toàn dân ngơi nghỉ, lấy sức. Ta đã cấp cho chúng thuyền, ngựa để trở về. Vì vậy chiến thắng của ta là chiến thắng của ý thức thượng võ, của lòng bác ái, nhân bản. Cũng do vậy nhưng địch thủ đã thua lại còn phục, chuẩn bị cởi giáp ra hàng, trói tay tự xin hàng, lê gối dâng tờ tạ tội, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng, ra tới bể nhưng vẫn hồn bay phách lạc, về tới nước nhưng vẫn tim đập chân run.
Giọng điệu sôi sục, khí thế, tiếng nói giàu chất tạo hình, văn pháp tương phản, mang tính sử thi, Đại cáo bình Ngô đã làm sống dậy những trang sử hào hùng, oanh liệt của dân tộc. Niềm kiêu hãnh, tự hào ko chỉ là ở những chiến công nhưng ở sức mạnh của toàn dân cố chí 1 lòng để làm nên thắng lợi vang dội.
Sáng tới đoạn cuối giọng điệu có phần dễ chịu, mang ko khí mừng vui phấn chấn lúc nói đến vấn đề quan trọng nhất, đấy là nền độc lập, cảnh thái hoà.
Xã tắc từ đây bền vững
…
Ai nấy đều hay
Vậy là từ nay đã xong xuôi cảnh bạo tàn, ác liệt, sẽ ko còn những ngày tháng u tối, đau thương dưới ách quân địch. Lời tuyên bố độc lập như vang lên đầy hào sảng, mang đến thú vui sướng, kiêu hãnh cho muôn triệu con dân. Bao khát khao xưa nay nay, giờ cả tổ quốc rạng rỡ, tới nhật nguyệt, càn khôn cũng sáng ngời. Dân tộc từ nay có thể ngửng đầu tự hào và hướng đến 1 mai sau tươi sáng, 1 kỷ nguyên xây dựng quốc gia độc lập, hòa bình.
Đã 6 trăm 5 trôi qua, lịch sử cũng đã lùi vào quá khứ, mà Đại cáo bình Ngô vẫn toàn vẹn nhựa sống như thuở lúc đầu. Bản văn kiện lịch sử mang tầm tư tưởng lớn lao, 1 luận văn tổng kết lịch sử yêu nước cực kỳ tuyệt vời, cũng là 1 áng văn học điển hình cho ngòi bút thần Nguyễn Trãi. Tác phẩm chính là nguồn cảm hứng vô tận cho bao lứa tuổi người Việt Nam về lòng yêu nước, về ý thức tranh đấu bảo vệ và dựng xây quốc gia.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 5
Nguyễn Trãi danh nhân bản hóa toàn cầu, ông để lại sự nghiệp sáng tác khổng lồ. Kế bên những tác phẩm giàu trị giá nghệ thuật, còn có những tác phẩm giàu tính tranh đấu, và 1 trong những tác phẩm đấy chẳng thể ko nói đến Bình Ngô đại cáo. Tác phẩm là bản tổng kết cục kháng chiến chống quân Minh đầy gian khó nhưng cũng cực kỳ hào hùng của dân tộc.
5 1427, nghĩa binh Lam Sơn giành chiến thắng huy hoàng, đã xoá sổ viện binh của giặc. Khi này, Vương Thông đang cố thủ trong thành Đông Quan để chờ 2 đạo viện binh do 2 tướng giỏi của nhà Minh chỉ đạo là Liễu Thăng và Vạn Thạnh, mà 2 đạo quân này đã bị quân ta chặn đánh, Vương Thông viết thư xin hàng và rút quân về nước. Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết “Bình Ngô đại cáo” để tuyên bố với toàn dân về việc dẹp yên giặc Ngô. Đây được coi là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc, được công bố vào đầu 5 1428.
Phần đầu của tác phẩm, Nguyễn Trãi nêu lên luận đề chính nghĩa: Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân/ Quân điếu phạt trước lo trừ bạo. Nhân tình vốn được hiểu là lòng mến thương con người. Nhưng với Nguyễn Trãi, mến thương đó phải được trình bày bằng hành động chi tiết: “cốt ở yên dân”, bảo vệ cuộc sống bình an của dân chúng, nhưng trước tiên là phải trừng phạt kẻ có tội, bấy giờ chính là giặc Minh xâm lăng. Như vậy, nhơn nghĩa của ông xuất hành từ lòng yêu dân, mong cho dân có cuộc sống yên ổn. Đây là tư tưởng văn minh của Nguyễn Trãi, cùng lúc đây cũng là lần trước nhất người dân hiện ra với địa điểm quan trọng trong văn kiện có tầm cỡ thời đại.
Phần tiếp theo, ông đưa ra 5 nhân tố căn bản để khẳng định sự còn đó có chủ quyền của nước Đại Việt. Nền độc lập của ta được dựa trên: Lãnh thổ bờ cõi, phong tục tập quán, truyền thống lịch sử và chủ quyền riêng “mỗi bên xưng đế 1 phương”. Nguyễn Trãi đã hoàn thiện quan niệm về đất nước, dân tộc. Đây là bước tiến dài so với bản tuyên ngôn độc lập thứ nhất – Nam quốc nước nhà.
Sau lúc nêu lên luận đề chính nghĩa, bằng giọng văn gang thép Nguyễn Trãi đã bóc trần tội ác của giặc Minh. Để khiếu nại tội ác của chúng, ông đứng trên lập trường dân tộc, sử dụng tiếng nói cực kỳ chính xác: nhân, thừa cơ cho thấy luận điệu bịp bợm của giặc Minh: phù Trần diệt Hồ. Không chỉ vậy ông còn đứng trên lập trường nhân văn để khiếu nại tội ác của địch thủ lúc chúng thống trị dân chúng ta. Chúng phá hủy cuộc sống của con người bằng những hành động cực kỳ man di: Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác/ Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ. Không ngừng lại ở đấy chúng còn phá hủy không gian sống của muôn loài cây cối; Các chế độ thuế khóa nặng nề, vơ vét cho bằng hết sản vật của nước ta, tàn hại cả giống côn trùng cây cối, xoá sổ đường sống muôn loài. Chúng sử dụng dân ta như 1 phương tiện để hầu hạ cho chúng: người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng,… Những tội ác của chúng thấu đất, vang đến tận trời xanh, chẳng thể dung tha: Chẳng lẽ trời đất dung thứ/ Ai bảo thần nhân chịu được. Câu hỏi vang lên như 1 lời cảnh cáo, cũng trình bày niềm chua xót của tác giả trước thảm cảnh nhưng dân chúng phải hứng chịu. Với những hình ảnh đối lập tương phản, giàu trị giá gợi cảm tác giả đã khiếu nại 1 cách gang thép nhất tội ác của địch thủ.
Sau những lời văn thống thiết, mà cũng đầy mạnh bạo, tiếp tới Nguyễn Trãi kể lại giai đoạn chinh phạt khó khăn và chiến thắng thế tất của quân dân ta. Trong những buổi đầu khởi nghĩa, tình thế quân ta cực kỳ gieo neo, quân địch đang vào thời điểm cộng nhất, quân ta thì Tuấn kiệt như sau buổi sớm/ Nhân tài như lá mùa thu. Tương quan đấy khiến cuộc khởi nghĩa càng trở thành gieo neo. Nhưng dưới sự chỉ huy của người người hùng Lê Lợi, quân ta đã giành được chiến thắng hoàn toàn. Lê Lợi là người có lòng căm phẫn giặc thâm thúy: Ngẫm thù bự há đội trời chung/ Căm giặc nước thề ko chung sống và ông mang trong mình lòng cố gắng bự xoá sổ quân xâm lăng, mang đến bình an cho dân chúng. Ông ko chỉ coi trọng người hiền tài nhưng còn coi trọng vai trò của dân chúng: Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới. Tất cả người dân bé nhỏ, kém cỏi nhất đều được dưới ngọn cờ của Lê Lợi. Đây là lần trước nhất người dân được đưa vào địa điểm long trọng tới vậy. Điều đấy đã hình thành sự hợp nhất 1 lòng, kết đoàn toàn dân tộc. Chính sự kết đoàn đấy đã đem đến hết chiến thắng này tới chiến thắng khác cho dân chúng ta: Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc/ Đánh 2 trận, tan tác chim muông/ Nổi gió mập trút sạch lá khô/ Thông tổ kiến phá toang đê vỡ.
Lời tuyên bố thắng lợi, mở ra kỉ nguyên độc lập của dân tộc thật dõng dạc, chứa chan niềm kiêu hãnh: Xã tắc từ đây bền vững/ Giang sơn từ đây đổi mới, quốc gia ta bước vào thời đoạn tự chủ, hưng thịnh dưới triều đại mới. Cùng lúc ông cũng rút ra những bài học lịch sử: Kiền khôn bĩ rồi lại thái/ Nhật nguyệt hối rồi lại minh, để khẳng định niềm tin vào vận mệnh mới của dân tộc sau lúc đã trải qua những cơn bĩ cực. Cùng lúc ông cũng khẳng định, thắng lợi chúng ta có được là nhờ sự liên kết sức mạnh của thời đại và sức mạnh truyền thống dân tộc: Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức mới được tương tự.
Văn bản là sự liên kết hài hòa giữa nhân tố chính luận và chất văn học. Kết cấu văn bản chặt chẽ, lập luận cực kỳ sắc bén, lời văn gang thép khiếu nại tội ác giặc, hùng hồn, hào sảng lúc nói về chiến công của dân chúng ta. Nhưng kế bên đấy cũng đậm chất văn học nghệ thuật với những câu văn giàu xúc cảm, giàu hình tượng, giàu trị giá tạo hình, gây ám ảnh thâm thúy với người đọc.
Tác phẩm là bài ca tụng ca cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thần kỳ đã xong xuôi sự xâm lăng của giặc Minh. Cùng lúc cũng là bản khiếu nại gang thép, dõng dạc những tội ác nhưng giặc Minh phạm với dân chúng ta. Kế bên đấy Đại cáo Bình Ngô còn là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc, xứng đáng là áng thiên cổ hùng văn bất hủ của muôn thuở.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 6
Nguyễn Trãi (1380-1942), hiệu là Ức Trai, là 1 nhà chính trị, quân sự tài 3 và lỗi lạc, ông tham dự hăng hái và đóng góp nhiều nhiều công sức mập bự trong cuộc kháng chiến chống quân Minh của Lê Lợi với vai trò là 1 quân sư. Với những công tích lớn lao của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Đất nước, Nguyễn Trãi đã biến thành bậc khai quốc công thần đời đầu của nhà Hậu Lê. Tuy nhiên, việc tham dự sâu rộng vào chính trị và có nhiều đóng góp mập bự đã khiến ông biến thành cái gai trong mắt của nhiều thần thế đối lập, chung cuộc bản thân ông và gia đình phải chịu án oan ác liệt tru di tam tộc (thảm án Lệ Chi viên), khiến thiên hạ ko khỏi chua xót, thương tiếc. Ngoài là 1 nhà chính trị, quân sự tài 3, Nguyễn Trãi còn được biết tới là 1 nhà văn chính luận kiệt xuất, với số lượng tác phẩm tuy ít mà bài nào cũng để lại tiếng vang tới muôn thuở có thể kể tới 2 tác phẩm điển hình là Quân trung từ mệnh tập và Bình ngô đại cáo. Ông là 1 người chịu tác động thâm thúy của nền Nho giáo thế mà theo như lời của Trần Đình Hựu thì “Về hệ thống, tư tưởng nhân sinh của Nguyễn Trãi vẫn thuộc Nho giáo mà là 1 Nho giáo phóng khoáng, phổ biến, ko câu nệ và thành ra ko chỉ là gần gụi nhưng còn là phong phú hơn, cao hơn lối sống thuộc dân tộc trước đấy”. Có thể thấy, tư tưởng của Nguyễn Trãi gồm có 3 điểm chính thứ nhất là tư tưởng nhơn nghĩa, thứ 2 là tư tưởng phụng mệnh trời và chung cuộc là tư tưởng dân chúng, văn minh hẳn so với các danh nhân, nghĩa sĩ cùng thời. Và hệ thống tư tưởng này ta có thể nhận thấy rõ trong tác phẩm nổi danh nhất của ông là Bình ngô đại cáo, tác phẩm được xem là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc sau Nam quốc nước nhà.
Bình ngô đại cáo được sáng tác vào cuối 5 1427, thời khắc nghĩa binh Lam Sơn giành được chiến thắng huy hoàng, xoá sổ 15 vạn viện binh của giặc Minh xâm lăng do Liễu Thăng và Mộc Thạnh dẫn đầu. Vương Thông bắt buộc viết thư xin hàng và rút quân về nước, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết Bình Ngô đại cáo để ban bố cho dân chúng về việc đã dẹp yên giặc Minh xâm lăng, cùng lúc nó cũng nhập vai trò như là 1 bản tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra 1 triều đại mới, triều đại thịnh thế của nhà Hậu Lê, mở ra kỷ nguyên mới độc lập, tự do cho dân tộc. Bình Ngô đại cáo được đọc vào đầu 5 1428. Về ý nghĩa đầu đề “Bình Ngô đại cáo”, ở đây có thể lý giải rằng vua Minh là người đất Ngô, nên lúc nói “Bình Ngô” ta sẽ hiểu rằng là bình định quân Minh xâm lăng. Hoặc 1 cách hiểu khác, thì trước đây vào thời tam quốc, nước Ngô là nước đã thống trị nước ta 1 cách gian ác và vô nhân đạo, cái tên “giặc Ngô” hay nước hay “nước Ngô” đã biến thành 1 loại từ khóa ám ảnh với dân chúng ta bao đời, thế nên lúc nhắc đến giặc Ngô nghĩa là nhắc đến thứ giặc xâm lăng hung ác và ác nghiệt. “Đại cáo” nghĩa là bản cáo bự, ở đây Nguyễn Trãi muốn khẳng định đại đạo của dân tộc “Đem đại nghĩa để thắng hung ác/Lấy chí nhân để thay hung bạo” vốn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong tác phẩm. Thứ 2 nữa “đại cáo” này còn gắn liền với thể loại văn bản hiện đại của nhà Minh, có ý nghĩa luật pháp, tác giả muốn khẳng định rằng đây cũng là 1 văn kiện luật pháp của Đại Việt, có trị giá, ý nghĩa tương đương với văn kiện luật pháp của nhà Minh, khẳng định nền độc lập của dân tộc.
Mở màn bài cáo Nguyễn Trãi đã nêu ra các luận đề chính nghĩa với mục tiêu làm cơ sở, căn cứ xác đáng để khai triển toàn thể nội dung bài cáo.
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo;
Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,
Sông núi cương vực đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác;
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ 1 phương;
Tuy mạnh yếu có khi không giống nhau,
Song anh kiệt thời nào cũng có
Cho nên:
Lưu Cung tham công nên thất bại;
Triệu Tiết thích bự phải diệt vong;
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Việc xưa phê chuẩn, bằng chứng còn ghi”
Trước nhất Nguyễn Trãi nêu ra tư tưởng nhơn nghĩa trình bày ở việc mến thương con người, được biểu hiện phê chuẩn các hành động chi tiết bao gồm “Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân”, tức là người đứng đầu 1 quốc gia phải có nghĩa vụ bảo vệ cuộc sống bình an, no đủ cho dân chúng. Kéo theo việc bảo vệ cuộc sống bình an đấy thì “Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”, vốn là 1 tích xuất hành tự điển cố trong Kinh thư, ẩn ý muốn “yên dân” thì phải tiêu trừ tham hung ác ngược, những thần thế đã phá vỡ sự bình an của dân chúng. Từ đấy thấy được ý kiến mới mẻ, văn minh vượt thời đại của Nguyễn Trãi: Nhân tình nghĩa là gắn với việc yêu dân, chuộng hòa bình, và gắn với lòng yêu nước thâm thúy. Luận đề thứ 2 nhưng Nguyễn Trãi nhắc đến đấy là sự còn đó độc lập có chủ quyền của nước Đại Việt ta từ bao đời nay, được tác giả khẳng định như 1 chân lý khách quan phê chuẩn 5 nhân tố căn bản để chứng minh cho luận đề trên của mình. Bao gồm nền văn hiến độc lập đã còn đó từ lâu đời “vốn xưng nền văn hiến đã lâu”, bao gồm bờ cõi bờ cõi riêng “sông núi cương vực đã chia”, rồi về văn hóa chúng ta cũng có phong tục tập quán riêng lúc “phong tục Bắc Nam cũng khác”. Xét về góc cạnh lịch sử, ví như phương Bắc có Hán, Đường, Tống, Nguyên thì nước Đại Việt ta cũng chẳng thua kém lúc có Triệu, Đinh, Lý, Trần những triều đại đã bao lần gây nền độc lập. Truyền thống lịch sử riêng này còn được chi tiết hóa trong những câu thơ “Tuy mạnh yếu có khi không giống nhau/Song anh kiệt thời nào cũng có”, khẳng định không lẽ, triều đại nào chúng ta cũng có những người hùng vang dội sử sách, lập nên những chiến công lớn lao để bảo vệ nền độc lập dân tộc của chúng ta, khiến địch thủ biết bao phen thất bại, khốn đốn. Vậy nên mới có những chuyện như “Lưu Cung tham công nên thất bại; Triệu Tiết thích bự phải diệt vong; Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô; Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã”, đấy đã là những bằng chứng, những sự thật sáng tỏ chẳng thể chối cãi, in hằn trong từng trang sử sách của nước Đại Việt ta bao đời nay. Và chung cuộc kết lại những nhân tố trên là lời khẳng định chủ quyền độc lập riêng của dân tộc trong ý thơ “mỗi bên xưng đế 1 phương” trình bày phong độ tự tin, mạnh bạo, tinh thần tự cường dân tộc của Nguyễn Trãi trong việc khẳng định nền độc lập, cương vực của quốc gia. Rằng vua nước Nam chỉ xưng “đế”, chứ ko xưng “vương” theo cái kiểu mạt sát, coi thường của nước phương Bắc, xem chúng ta là nước chư hầu, dựa dẫm vào “thiên triều” của chúng. Nhưng ta có thể thấy rõ ở bài cáo này Nguyễn Trãi đã hoàn toàn phủ nhận cái ý kiến ngạo mạn đó, khẳng định sự tách biệt giữa 2 đất nước dân tộc trên tất cả các lĩnh vực bao gồm địa lý, lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán, chủ quyền bờ cõi hình thành 1 hệ thống lý luận, căn cứ kiên cố để khai triển tiếp các luận đề phía sau. Có thể nói rằng Nguyễn Trãi đã rất tinh tế lúc xây dựng 1 định nghĩa về đất nước dân tộc dựa trên 5 nhân tố trên, đây là 1 bước tiến rất bự, hoàn thiện khái niệm về quốc gia so với bản tuyên ngôn độc lập lần thứ nhất chỉ bao gồm 2 nhân tố bờ cõi và chủ quyền riêng, trình bày tài năng lý luận và tầm tư duy của 1 thiên tài kiệt xuất đi trước thời đại. Thêm vào đấy ngoài nội dung chính của luận đề, sự thuyết phục của ý kiến trên còn nằm ở cái cách nhưng tác giả Nguyễn Trãi sử dụng các từ ngữ như: từ trước, đã lâu, đã chia, cũng khác. Nhưng tất cả những từ ngữ này lại thuộc cùng 1 trường khẳng định sự hiển nhiên, vốn có, lâu đời của chân lý nhưng tác giả đã nêu ra.
Sau lúc nêu ra 2 luận đề chính nghĩa, Nguyễn Trãi đã thực hiện nêu ra các tội ác của giặc Minh đã gây ra đối với dân chúng ta. Tác giả đã đứng trên 2 lập trường là lập trường của dân tộc và lập trường nhơn nghĩa nhân văn để khiếu nại tội ác của địch thủ. Trước hết là trên lập trường dân tộc, ông đã khiếu nại, nhận biết rõ ràng thủ đoạn cướp nước của giặc Minh phê chuẩn mấy câu thơ sau:
“Mới rồi:
Nhân họ Hồ chính sự phiền phức
Để trong nước lòng dân oán thù hận
Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ
Bọn gian tà còn bán nước cầu vinh”
Dùng các từ ngữ “nhân”, “thừa cơ” để bóc trần luận điệu bịp bợm của nhà Minh kéo quân sang nước ta với danh nghĩa “phù Trần diệt Hồ”, mà thực tiễn là thừa dịp xâm lăng Đại Việt. Vịn vào việc Hồ Quý Ly lên ngôi ko danh chính ngôn thuận, ko được lòng dân để lấy được sự ủng hộ của dân chúng Đại Việt nhằm tiến hành mưu hèn kế bẩn nhưng chúng đã ấp ôm xưa nay nay.
Đứng trên lập trường nhân văn, nhơn nghĩa, đứng về phía quyền sống của dân chúng để khiếu nại chủ trương thống trị phản nhân đạo của địch thủ. Thứ nhất là giặc Minh đã phá hủy cuộc sống của dân chúng bằng hành động diệt chủng cực kỳ hung ác, man di “Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác/Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ” . Tội ác thứ 2 là phá hủy không gian sống của dân chúng Đại Việt “Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi/Tàn hại cả giống côn trùng cây cối”, các loại sưu cao thuế nặng đã đẩy dân chúng vào bước đường bắt buộc vơ vét hết sạch khoáng sản quốc gia, gây ra sự phá hủy nặng nề đối với các giống loài thiên nhiên, triệt đường sống của vạn vật. Tội ác thứ 3 của chúng là việc sử dụng người dân như là 1 phương tiện biết nói để vơ vét sản vật, là phương tiện để hầu hạ cho lòng tham vô đáy của mình“Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng/ Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, mà khốn một nỗi rừng sâu nước độc/ Nay xây nhà, mai đắp đất, tay chân nào hầu hạ cho vừa?” cực kỳ ác nghiệt và hung ác. Sự thống trị hung ác của giặc Minh xâm lăng đã làm cho người dân không có tội lâm vào bước đường khốn cùng, bị triệt tiêu đường sống, đẩy dân chúng ta vào chỗ gian nguy lúc phải đương đầu với “rừng thiêng nước độc”, với “cá béo thuồng thuồng”. Chưa kể là cuộc sống vốn êm ấm xưa nay nay cũng vỡ nát lúc “tan tác cả nghề canh cửi”, gia đình hạnh phúc bỗng chốc mất đi người chồng người cha “Nheo nhóc thay kẻ góa bụa cơ cực”. Sự ác nghiệt đó tới “trúc Nam Sơn ko ghi hết tội”, sự hèn nhát nhơ bẩn này có dùng nước Đông Hải cũng muôn thuở tanh tưởi. Nguyễn Trãi viết “Chẳng lẽ trời đất dung thứ? Ai bảo thần dân chịu được?” chính là sự bức xúc trước chế độ thống trị hung ác của địch thủ, cùng lúc cũng là tấm lòng chua xót vạn phần cho những nỗi cực khổ nhưng dân chúng ta phải chịu đựng suốt mấy mươi 5 qua. Về nghệ thuật viết cáo trạng trong đoạn này, ta có thể nhận thấy rõ cách sử dụng nghệ thuật tương phản đối lập giữa dân chúng ta và giặc thù, nhằm nhấn mạnh, khắc sâu sự đau đớn của dân chúng và tội ác man di của địch thủ. Kế bên đấy Nguyễn Trãi còn sử dụng các hình ảnh rất giàu trị giá biểu cảm, gợi tả như “trúc Nam Sơn”, “nước Đông Hải”, dùng cái cực kỳ, tột bậc để diễn đạt cái bất tận trong những tội ác của địch thủ. Giọng văn có khi thì thống thiết, đớn đau, xót xa lúc nói về thảm cảnh của dân chúng, mà cũng có khi gang thép, hùng hồn để cáo buộc địch thủ “Thằng há mồm, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán/ Chẳng lẽ trời đất dung thứ? Ai bảo thần dân chịu được?” là lời cáo buộc địch thủ, là lời để ngỏ, lời để dồn lòng căm phẫn vào nhân vật đã gây ra biết bao đau đớn cho dân tộc, nòi giống.
Tiếp tục soi chân lý vào thực tế, Nguyễn Trãi đã nói về thuộc tính chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, kể lại giai đoạn chinh phạt khó khăn và niềm tin tất thắng của cuộc khởi nghĩa. Trong công đoạn đầu, “vạn sự mở màn nan” cuộc khởi nghĩa của chủ tướng Lê Lợi gặp rất nhiều gieo neo, trước nhất Nguyễn Trãi đã tái tạo lại sự tương quan giữa ta và địch. Về phía địch, lúc cờ khởi nghĩa của ta vừa dấy lên, thì cũng chính là khi “quân địch đang mạnh”, giặc Minh được thế giở thói “hung đồ dọc ngang” mặc tình tác oai tác quái, khoa trương thanh thế đàn áp dân chúng. Trái lại về phía ta thì lại gặp muôn ngàn gieo neo trắc trở “anh hào như sao buổi sớm, thiên tài như lá màu thu”, vốn đã thiếu người, thiếu lực lượng và thiếu nhất là những người tài chịu đứng ra giúp nước phò tá Lê Lợi, trong việc bôn tẩu, bàn luận kế sách chống quân địch. “Trông người người càng vắng bóng, mù mịt như chốn bể khơi” người thiếu, lực mỏng và trục đường khởi nghĩa cũng còn quá mơ hồ, bởi so với địch đích thực thần thế của ta không thể chống đỡ được quá lâu. 1 nỗi lo khác nữa đó là ngoài thiếu nhân công ta còn thiếu cả vật lực “Vận nước gieo neo/Linh Sơn lương hết mấy tuần/Khôi huyện quân ko 1 đội”, thiếu thốn lương thực, vũ khí, ko có nguồn tiếp tế khiến nghĩa binh nhiều lần lảo đảo, khốn khó trong việc duy trì ý thức binh lính. Có thể thấy rõ rằng, tương quan lực lượng giữa ta và địch là hoàn toàn chênh lệch với cái thế yếu thuộc về nghĩa binh Lam Sơn. Và để vượt qua tất cả những gieo neo trên, lật ngược ván cờ làm nên thắng lợi lẫy lừng trước địch thủ phải kể tới nhân tố tiên quyết đấy là sự chỉ huy tuyệt vời của vị lãnh tụ đứng đầu nghĩa binh – Lê Lợi. Ở Lê Lợi tụ hội đầy đủ những nhân tố của 1 nhà lãnh tụ lớn lao: Có lòng căm phẫn giặc thâm thúy, cố gắng cao độ trong việc tiến hành lý tưởng cao đẹp khôi phục giang san, nền độc lập của dân tộc “Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy 5 trời…Chỉ băn khoăn 1 nỗi đồ hồi”. Ông cũng là người rất biết coi trọng thiên tài “Cỗ xe cầu hiền thường chăm chắm còn dành phía tả”, biết coi trọng vai trò của dân chúng, biết sức mạnh của dân chúng vốn là nhân tố tiên quyết để quyết định thắng lợi của khởi nghĩa. Thêm vào đấy ở Lê Lợi còn có bản lĩnh thu phục lòng người hình thành khối đại kết đoàn lớn mạnh trong toàn quân, binh sĩ trên dưới 1 lòng chống giặc “Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới/Tướng sĩ 1 lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào”. Cuối cùng 1 nhân tố chẳng thể thiếu ở người chỉ huy đó là sự tài trí mưu lược, giỏi bày binh bố trận của Lê Lợi “Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh/Dùng quân phục kích, lấy ít địch nhiều”.
Sau công đoạn đầu đầy gieo neo của cuộc khởi nghĩa mà với vai trò của người lãnh tụ kiệt xuất Lê Lợi thì nghĩa binh mở đầu bước vào công đoạn phản công mạnh bạo mẽ để giành chiến thắng. Ở chặng thứ nhất, quân ta đã tiến đánh các địa điểm đóng quân không giống nhau của địch khiến cho chúng sức cùng lực kiệt, phải cầu cứu quân chi viện, trái ngược với công đoạn đầu thì ở đây nghĩa binh đã liên tục giành được những thắng lợi vang danh, còn địch thủ thì phải nhận hàng loạt các bại trận, cực kỳ điếm nhục. Về phía ta thì “Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật/Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay/Sĩ khí đã hăng/Quân thanh càng mạnh”, còn lũ địch rụt rè chỉ được nước “Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía/Lý An, Phương Chính, nín thở cầu tháo thân”. Quân ta liên tục giành lại những thành trì, vùng đất đã rơi vào tay giặc như Tây Kinh, Đông Đô, Tốt Động, Ninh Kiều, khiến quân giặc nghe hơi nhưng bạt vía, ngược lại về phía địch thì toàn nhận lại những trận thảm bại, “máu chảy thành sông”, “thây chất đầy nội”, tướng soái kẻ bêu đầu, đứa tử chiến, Vương Thông, Mã Anh dù cố cứu nguy mà kết quả cũng đành “Khoanh tay để đợi diệt vong, giặc đã trí cùng lực kiệt”. Cuối cùng cái nhưng kẻ mưu đồ cướp nước nhận lại tà tà nỗi nhục tới muôn nghìn sau “Tham công danh 1 khi, để cười cho tất cả dương gian”. Tổng kết lại, địch thủ hiện lên với bộ dáng cực kỳ thảm bại, điếm nhục, còn quân dân ta là sự vang dội rong thắng lợi sáng ngời tư tưởng nhơn nghĩa “Tham công danh 1 khi, để cười cho tất cả dương gian”, “Chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta đây mưu phạt tâm công”, làm nên thắng lợi cực kỳ đáng trân trọng.
Sang chặng đường thứ 2, sau lúc địch thủ rơi vào thất bại thảm hại, mà chúng vẫn ngoan cố ko chịu rút về nước, ngược lại còn đưa thêm quân chi viện do 2 tướng Mộc Thạnh và Liễu Thăng chỉ đạo chia làm 2 đạo quân tiến vào nước ta hòng xoá sổ nghĩa binh, lấy lại thế chủ động. Khi này đây nghĩa binh ta tiếp diễn giai đoạn kháng chiến, nối tiếp sĩ khí của chặng đường thứ nhất để chặn đánh quân thù ở vùng biên cương, phá tan thủ đoạn thâm độc của chúng. Nhưng chung cuộc trước việc mạnh bạo “chặt mũi đi đầu”, “tuyệt nguồn lương thực”, “Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá…Lại thêm quân 4 mặt vây thành/Hứa hẹn tới giữa tháng mười diệt giặc/Sĩ tốt kén anh hùng hổ/Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh”của ta. Thì cái nhưng quân thù nhận lại cũng chỉ có thảm bại hơn chứ ko có thảm bại nhất, “trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế”, “trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu”, Lương Minh tử vong, Bá Khánh cùng kế phải tự sát. Sĩ khí quân giặc vốn đã chán nản nay lại thêm điên cuồng xả thân thảm sát lẫn nhau, ta chưa đánh mà giặc đã tự loạn, quân Mộc Thạnh hết hồn giẫm đạp lên nhau để nhưng tháo thân, thảm hại cực kỳ. Nhưng với tư tưởng nhơn nghĩa xuyên suốt, ta chẳng những ko đuổi cùng diệt tận nhưng “Thần vũ chẳng sát hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh”, “Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho 5 trăm chiếc thuyền/ Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài ngàn cỗ ngựa” để chúng tháo lui về nước trong sự tâm phục khẩu phục, vừa để quân dân ngơi nghỉ lấy sức khôi phục quốc gia sau chiến tranh. Nghệ thuật chính trong toàn đoạn cáo nói về 2 chặng đường chống giặc Minh của quân ta là văn pháp đậm chất người hùng ca được mô tả bằng các hình ảnh bao la, trình bày sự kỳ vĩ của tự nhiên, dùng tiếng nói rực rỡ, với các động từ liên tục để diễn đạt sự chuyển rung liên tục của trận đánh, dùng những tính từ ở chừng độ tối đa để đáp ứng sự tương phản thâm thúy giữa ta và địch. Thêm vào đấy là nghệ thuật dùng câu văn cởi mở, thắng lợi của ta thì dùng câu văn ngắn trình bày sự dập dồn, quả quyết mạnh bạo, oai hùng, còn thất bại của địch thì được diễn đạt bằng những câu văn dài trình bày thuộc tính khôn xiết, ko sao kể hết được.
Cuối cùng Nguyễn Trãi chuyển sang tuyên bố chiến quả, khẳng định sự nghiệp chính nghĩa của nghĩa binh Lam Sơn. “Xã tắc từ đây bền vững/Giang sơn từ đây đổi mới”, tuyên bố thắng lợi, mở ra 1 kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập cho dân tộc, xây dựng nhà nước Đại Việt tự chủ và hưng thịnh dưới triều vua mới. Sau là rút ra những bài học lịch sử thâm thúy, từ quy luật của trời đất và thiên nhiên, “Càn khôn bĩ rồi lại thái/Nhật nguyệt hối rồi lại minh” trình bày sự tin cậy vào vận mệnh mới của dân tộc, sau lúc đã trải qua cơn bĩ cực của lịch sử. Thứ 2 là thắng lợi của chúng ta được hình thành nhờ sự liên kết của sức mạnh thời đại “1 cỗ nhung phục thắng lợi/Nên công oanh liệt nghìn 5”, và nhân tố thứ 2 chính là sức mạnh của truyền thống “Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ khôn thiêng đã lặng lẽ phù hộ”.
Bình Ngô đại cáo đã khiếu nại tội ác của địch thủ xâm lăng, ca tụng cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, tác phẩm được coi là bản tuyên ngôn độc lập, tuyên bố về nên độc lập của dân tộc là áng thiên cổ hùng văn còn mãi trị giá ngàn đời sau của quốc gia ta. Về nghệ thuật, đấy là sự liên kết hài hòa giữa nhân tố chính luận, trình bày ở kết cấu lý luận chặt chẽ, lập luận sắc bén, lời văn gang thép, hùng hồn, và chất văn học nghệ thuật trình bày ở lời văn rất giàu xúc cảm, câu văn giàu hình tượng.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 7
Nếu bài thơ “Nam quốc nước nhà” có trị giá như 1 bản tuyên ngôn độc lập trước nhất của dân tộc thì “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi được coi là “áng thiên cổ hùng văn”, là bản tuyên ngôn độc lập chủ quyền thứ 2 của quốc gia ta. Đây là tác phẩm mang những đặc điểm căn bản của thể loại cáo khái quát, kế bên đấy cũng mang những đặc điểm thông minh riêng của tác giả.
Sau lúc quân ta thắng lợi giặc Minh, Nguyễn Trãi đã thừa lệnh Lê Lợi viết tác phẩm “Bình Ngô đại cáo”. Bài cáo này được ban bố vào tháng Chạp 5 1428 nhằm mục tiêu tổng kết lại giai đoạn tranh đấu chống giặc Minh xâm lăng, bảo vệ quốc gia và tuyên bố về nền độc lập của dân tộc ta. Cáo là 1 thể loại thuộc văn chương tác dụng và là thể văn nghị luận có từ thời cổ ở Trung Quốc, thường được vua, chúa, thủ lĩnh dùng để thể hiện 1 chủ trương, sự nghiệp, tuyên ngôn về 1 sự kiện nào đấy để mọi người cùng biết. Đặc thù căn bản của thể loại này là được viết bằng văn xuôi hay văn vần mà phần bự cáo được viết bằng văn biền ngẫu, có sử dụng các phép đối, các câu dài ngắn tự do. “Bình Ngô đại cáo” là bài cáo có bố cục chặt chẽ, lí luận sắc bén, giọng điệu, lời lẽ gang thép, hùng hồn. Bố cục của bài cáo phân thành 4 phần: Phần 1 tác giả nêu luận đề chính nghĩa hay nói cách khác đấy chính là tư tưởng nhơn nghĩa của tác giả; nội dung chính của phần 2 là những tội ác chẳng thể dung thứ của giặc Minh; ở phần 3, tác giả đã kể lại công trận đấu đấu và sự thắng lợi của quân ta và phần 4 là lời tuyên bố thắng lợi, lời khẳng định chủ quyền, vị thế của dân tộc.
Quân xâm lăng nước ta là quân Minh mà đầu đề bài cáo lại là “Bình Ngô đại cáo” đã trình bày ý đồ và dụng tâm nghệ thuật của tác giả. “Ngô” là từ chỉ Chu Nguyên Chương thuở đầu xưng là Ngô Quốc Công, dấy binh ở Giang Tô, cùng lúc cũng chỉ nhà Ngô thời Tam Quốc, triều đại phương Bắc sang xâm lăng nước ta. Nhân dân ta gọi chúng là giặc Ngô với thái độ căm ghét, căm phẫn. Nhan đề “Bình Ngô đại cáo” mang ý nghĩa tuyên bố về việc dẹp yên giặc Ngô và tâm thế thắng lợi của toàn dân tộc ta trước địch thủ gian ác.
Bài cáo được khởi đầu bằng 1 tư tưởng nhơn nghĩa có tác động thâm thúy từ Nho giáo:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”.
“Nhân tình” là tư tưởng, hành động vì con người, tranh đấu cho lẽ phải để bảo vệ cho đời sống của con người. Đời sống dân chúng no đủ, hạnh phúc thì quốc gia mới có thể tăng trưởng vững bền được. Thành ra, những người đứng đầu quốc gia phải lo việc “yên dân”, “trừ bạo”, dẹp yên được bọn xâm lăng và cả bè đảng tay sai của chúng ở trong nước để bảo vệ cuộc sống của dân chúng. Tư tưởng nhơn nghĩa được Nguyễn Trãi nói đến là tư tưởng vì dân chúng nhưng diệt trừ cái ác đang ngự trị, tranh đấu quyết liệt để bảo vệ cương vực bờ cõi, bởi:
“Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Sông núi cương vực đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phương
Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhau
Song anh kiệt thời nào cũng có”.
Nước Đại Việt ta đã có nền văn hiến từ lâu đời, có ranh giới riêng, phong tục tập quán rực rỡ và có bề dày lịch sử được sánh ngang với các triều đại phong kiến phương Bắc. Các triều đại nhà Triệu, Đinh, Lý, Trần được so sánh ngang hàng với các triều Hán, Đường, Tống, Nguyên của Trung Quốc để thấy rằng dân tộc ta cũng có sức mạnh riêng chứ không hề là 1 dân tộc bé nhỏ, bình thường. Các từ “từ trước”, “vốn xưng”, “đã chia” đa trình bày sự còn đó và tăng trưởng của nước ta trong lịch sử như 1 điều hiển nhiên chẳng thể chối cãi. Điều đấy khiến chúng ta kiêu hãnh về chính dân tộc của mình – 1 quốc gia được dựng xây bởi những con người hiền hậu, chăm chỉ, chân chất, có lòng yêu nước thâm thúy. Tuy rằng, các triều đại lịch sử có khi mạnh, khi yếu mà các người hùng anh kiệt, các người hùng phò vua giúp nước thời nào cũng có. Nhờ có họ nhưng quân xâm lăng phải chuốc lấy bao thất bại nặng nề:
“Lưu Cung tham công nên thất bại,
Triệu Tiết thích bự phải diệt vong,
Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Việc xưa phê chuẩn,
Chứng cớ còn ghi”.
Các tướng của phương Bắc đều bị người hùng anh kiệt nước ta “làm thịt tươi”, “bắt sống” và nhận lấy kết cuộc bi thương. Những trận đấu đó đã được ghi vào sử sách để làm bằng chứng tới muôn thuở sau. Quân xâm lăng “thích bự”, “tham công”, muốn thâu tóm nước ta nhanh gọn nên bị “diệt vong” cũng là điều thế tất. Sức mạnh của quân và dân ta đã xoá sổ được bọn xâm lăng gian tà, . Tư tưởng nhơn nghĩa của Nguyễn Trãi được biểu hiện bằng giọng điệu hào hùng, các vế đối hài hòa đã trình bày niềm tự trọng dân tộc, niềm tin vào sức mạnh của dân tộc bé nhỏ mà cực kỳ bền chí.
Những tội ác của giặc Minh đã được tác giả nêu lên thành 1 bản cáo trạng với những cứ liệu chính xác, hùng hồn. Giặc Minh đã lợi dụng tình thế nhà Hồ khi bấy giờ để “thừa nước đục thả câu”, tiến hành thủ đoạn giảo hoạt của mình:
“Nhân họ Hồ chính sự phiền phức,
Để trong nước lòng dân oán thù hận.
Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ,
Bọn gian tà bán nước cầu vinh”.
Triều chính nhà Hồ rối ren, lục sục, vua quan ko chăm lo tới đời sống của dân chúng khiến “lòng dân oán thù hận”. Lợi dụng điều đấy, quân Minh tràn vào xâm lăng nước ta, bọn gian tà trong nước thì mưu đồ bán nước để cầu vinh hoa phú quý nhưng hèn hạ ko đứng lên chống giặc.
Quân Minh đã bắt dân chúng ta phải sống trong cảnh lầm than, cùng cực với những nguy hiểm luôn dọa nạt tới sự sống còn:
“Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác,
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ.
Dối trời lừa dân đủ muôn nghìn kế,
Gây binh kết oán thù trải 2 mươi 5.
Bại nhơn nghĩa nát cả đất trời,
Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng.
Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu, nước độc.
Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới chăng,
Nhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt.
Tàn hại cả giống côn trùng cây cối,
Nheo nhóc thay kẻ goá bụa cơ cực.
Thằng há mồm, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán
Nay xây nhà, mai đắp đất, tay chân nào hầu hạ cho vừa.
Nặng nề những núi phu phen,
Tan tác cả nghề canh cửi”.
Chúng hung ác, vô nhân tính, dùng vô vàn kế để kiêm tính quốc gia ta. Những người dân lao động thật đáng thương, không có tội lúc bị chúng dùng các âm mưu gian trá để bóc lột, thảm sát. Hành động của quân xâm lăng rất man di, chúng “nướng thứ dân” trên ngọn lửa để làm thú sắm vui hay “vùi” họ xuống hầm tai vạ để thỏa mãn sự gian ác. Chúng lấy tính mệnh của dân chúng ta để làm trò giải trí. Còn hành động nào man di hơn như thế? Không chỉ bóc lột dân ta bằng các loại thuế khóa, giặc Minh còn vơ vét hết những sản vật quý hiếm của nước ta để chuyên dụng cho lòng tham vô đáy của chúng. Nhân dân ta bị ép xuống biển mò ngọc, vào núi tìm vàng, phải chống chọi, đương đầu với biết bao thú dữ như cá béo, thuồng luồng hay sự hà khắc của rừng thiêng, nước độc. Chúng giăng lưới, chăng bẫy để bắt chim trả về làm áo, đệm và bắt hươu đen để làm vị thuốc bổ. Ngay cả tới các loài cây cối chúng cũng ko bỏ dở. Chúng “tàn hại cả giống côn trùng cây cối”, bắt dân chúng ta hầu hạ xây nhà, đắp đất ko dừng nghỉ, chúng làm “tan tác cả nghề canh cửi” mà “máu mỡ bấy no nê chưa chán”. Bấy nhiêu sự bóc lột gian ác vẫn chưa đủ làm chúng thỏa mãn lòng tham. Chúng làm tan tác, li tán các gia đình gây nên cảnh tượng “nheo nhóc”, thương hải tang điền lúc những người vợ đi người chồng, những đứa con mất đi người cha,… Tội ác của giặc Minh tới cả trời đất cũng chẳng thể dung thứ, “trúc Nam Sơn ko ghi hết tội”, “nước Đông Hải ko rửa sạch mùi” dơ dáy của chúng. Sự vô biên của trúc Nam Sơn và nước Đông Hải cũng ko so sánh được với sự man di, gian ác của giặc Minh trong suốt 2 mươi 5 “gây binh kết oán thù”. Tác giả dùng phép liệt kê, thủ pháp cường điệu, câu hỏi tu từ “Chẳng lẽ thần nhân chịu được” cùng các hình ảnh vừa có tính nói chung vừa có tính chi tiết để khiếu nại tội ác của giặc Minh bằng 1 lòng căm phẫn thâm thúy.
Trước sự đánh chiếm của đối phương, vị người hùng Lê Lợi đã “dấy nghĩa”, chỉ huy cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:
“Ngẫm thù bự há đội trời chung
Căm giặc nước thề ko cùng sống”.
Không thể chung sống dưới 1 bầu trời cũng địch thủ, Lê Lợi đã phất cờ khởi nghĩa tranh đấu vì quốc gia, vì sự no đủ của dân chúng. Nhưng khi “cờ nghĩa dấy lên” lại đúng khi “quân địch đang mạnh”. Hơn nữa:
“Tuấn kiệt như sao buổi sớm,
Nhân tài như lá mùa thu,
Việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần,
Nơi duy ác hiếm người bàn luận”.
Buổi đầu dấy nghĩa, người người hùng Lê Lợi gặp ko ít gieo neo lúc địch thủ đang trong khi mạnh, anh hào, thiên tài ko có nhiều, sách lược tranh đấu thiếu người bàn luận, đỡ đần. Số lượng thiên tài, lính tráng thì ít người, lương thực cũng hết sạch. Khó khăn chồng chất gieo neo mà vị chủ tướng vẫn “gắng chí giải quyết gian truân”, chỉ cần sự đồng tâm, đồng lòng của dân chúng 4 cõi thì cuộc khởi nghĩa nhất mực sẽ giành chiến thắng. Không có cờ, dân chúng ta lấy cần trúc làm cờ, ko có nhiều rượu để khao quân, Lê Lợi đã đổ rượu xuống sông để các tướng sĩ chung sức đồng lòng uống cùng nhau “chén rượu ngọt ngào”.
Lê Lợi chẳng những , kết đoàn được toàn dân ta nhưng còn biết sử dụng chiến lược để tranh đấu với địch thủ, “lấy yếu chống mạnh”, “lấy ít địch nhiều”. Nhưng điều quan trọng hơn cả là Lê Lợi luôn giương cao tư tưởng nhơn nghĩa:
“Đem nhơn nghĩa để thắng hung ác
Lấy chí nhân để thay hung bạo”.
Nhờ vào ý chí bất khuất, giải quyết mọi gieo neo và ý thức tranh đấu quyết liệt nhưng nghĩa binh đã giành được những thắng lợi vang danh:
“Đem đại nghĩa để thắng hung ác,
Lấy chí nhân để thay hung bạo.
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.
Sĩ khí đã hăng
Quân thanh càng mạnh.
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía,
Lý An, Phương Chính, nín thở cầu tháo thân.
Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại,
Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về.
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm
Tụy Động thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5.
Phúc tâm quân giặc Trần Hiệp đã phải bêu đầu
Mọt gian địch thủ Lý Lượng cũng đành thiệt mạng.
Vương Thông gỡ thế nguy, nhưng đám lửa cháy lại càng cháy
Mã Anh cứu cuộc chiến nhưng quân ta hăng lại càng hăng”.
Quân ta tranh đấu với sức mạnh và khí thế quyết liệt khiến quân giặc tan tác dễ ợt, mau chóng như chẻ tre, tro bay. 4 viên tướng Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính của nhà Minh thấy vậy nhưng “bạt vía”, “nín thở cầu tháo thân”, các tướng khác thì thiệt mạng, đầu hàng. Các cuộc chiến ở Chi Lăng, Mã An, Cần Trạm,…đã khiến các tướng quân Minh phải tự sát, tử vong, “trói tay xin hàng”, “xéo lên nhau chạy để tháo thân”. Tinh thần tranh đấu của nghĩa binh được Nguyễn Trãi khắc họa qua 2 câu văn:
“Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc,
Đánh 2 trận tan tác chim muông”.
Sức mạnh đó đã khiến “Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng”, đô đốc Thôi Tụ thì “dâng tờ tạ tội”. Sự thắng lợi của quân ta đã làm “sắc gió mây phải đổi”, “ánh nhật nguyệt phải mờ”, thây của quân giặc “chất đầy đường”, máu của quân giặc thì “trôi đỏ nước”. Quân ta đã có được thắng lợi đáng nể sợ và oai hùng biết nhường nào. Từ 1 người phổ biến xuất thân ở “chốn hoang dại”, người người hùng áo vải Lê Lợi đã biến thành 1 vị chủ tướng tài ba với các chiến lược thao lược đánh giặc. Đặc trưng, vị chủ tướng đó còn khiến chúng ta bái phục bởi ý chí đanh thép, giải quyết mọi gieo neo và hành động nhơn nghĩa của ông lúc cấp cho Mã Kì, Phương Chính 5 trăm chiếc thuyền ra bể, phát cho Vương Thông, Mã Anh vài ngàn cỗ ngựa để về nước nhưng bọn chúng vẫn “hồn bay phách lạc”, “tim đập chân run”. Chúng chẳng thể tin được rằng người chỉ huy cuộc khởi nghĩa nước ta lại mở cho chúng 1 trục đường sống, 1 trục đường để tháo thân về nước. Đấy là “mưu mẹo thần kì” của Lê Lợi để dân chúng ta được “nghỉ sức” và cũng là để giữ hòa khí giữa 2 nước.
Miêu tả các cuộc chiến của quân ta, tác giả đã sử dụng những động từ mạnh như “hồn bay phách lạc”, “tim đập chân run” …, các tính từ chỉ chừng độ như “thây chất đầy đường”, “máu trôi đỏ nước”, “dầm dề máu đen”, “hết hồn vỡ mật”,…và thời kì, vị trí các cuộc chiến được liệt kê để nhấn mạnh sự thất bại thảm hại của giặc Minh. Ông trình bày rõ thái độ mai mỉa địch thủ lúc gọi chúng là “thằng nhãi nhép Tuyên Đức”, “đồ nhút nhát Thạnh ,Thăng”.
Phần chung cuộc của bài cáo là lời tuyên bố, khẳng định nền độc lập của dân tộc:
“Xã tắc từ đây bền vững
Giang sơn từ đây đổi mới
Càn khôn bĩ rồi lại thái
Nhật nguyệt hối rồi lại minh
Ngàn 5 vết điếm nhục sạch làu
Muôn thuở nền thái hoà kiên cố
u cũng nhờ trời đất tiên tổ khôn thiêng đã lặng lẽ phù hộ;
Than ôi!
1 cỗ nhung phục thắng lợi, nên công oanh liệt nghìn 5
4 phương đại dương yên bình, ban chiếu duy tân khắp chốn.
Xa gần bố cáo,
Ai nấy đều hay”.
Dẹp yên giặc Minh, quốc gia ta mở đầu công cuộc đổi mới, tuyệt vọng rồi lại hiểu rõ, nhật nguyệt tối rồi lại sáng. Đấy là quy luật đi lại thế tất của lịch sử, quy luật tăng trưởng thịnh – suy của mỗi đất nước. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giành chiến thắng đã mở ra 1 kỉ nguyên mới để dựng xây quốc gia Đại Việt càng ngày càng phồn thịnh dưới triều vua Lê Lợi. Nhờ “trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức” nên mới có thắng lợi vang dội tới tương tự. Sức mạnh, sự phù hộ của đấng khôn thiêng cùng sức mạnh của nghĩa binh Lam Sơn đã đánh đuổi được giặc Minh khiến cho quốc gia sạch sẽ quân địch. 1 quốc gia sẽ tăng trưởng vững bền nếu có các chế độ chăm lo tới đời sống nhân dân 1 cách thích hợp.
Với bố cục chặt chẽ, sự đăng đối hài hòa ở các câu văn và giọng điệu chính luận tài tình, “Bình Ngô đại cáo” ko chỉ khiếu nại tội ác của quân Minh nhưng còn ca tụng sự thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và người người hùng Lê Lợi. Nguyễn Trãi đã đề cao tư tưởng nhơn nghĩa “yên dân”, “trừ bạo” và tư tưởng lấy dân làm gốc để tăng trưởng dân tộc càng ngày càng phồn thịnh.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 8
Nguyễn Trãi ko chỉ là 1 nhà quân sự tài 3 của dân tộc nhưng ông còn là thi sĩ, nhà văn chính luận kiệt xuất của nền văn chương trung đại Việt Nam với nhiều tác phẩm tuyệt vời được viết bằng cả chữ Nôm và chữ Hán. Đặc trưng, nhắc đến những áng văn chính luận của Nguyễn Trãi chúng ta chẳng thể nào ko nhắc đến “Bình Ngô đại cáo” – 1 tác phẩm được Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết sau cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lăng. Tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng thâm thúy và được xem là “bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc.
“Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi được viết theo thể cáo – 1 thể loại văn chương cổ có xuất xứ từ Trung Quốc với bố cục, kết cấu chặt chẽ. Mở màn bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã nêu lên luận đề chính nghĩa làm nền móng tư tưởng cho toàn thể bài cáo của mình.
Từng nghe: việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Chỉ với 2 câu khởi đầu bài cáo của mình, tác giả đã nêu lên tư tưởng xuyên suốt bài cáo đấy chính là nhơn nghĩa – 1 phạm trù tư tưởng có xuất xứ từ Nho giáo, dùng để trình bày cách xử sự và những mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người. Và với Nguyễn Trãi, tư tưởng nhơn nghĩa đấy bắt nguồn từ tư tưởng “yên dân”, “trừ bạo’. Có thể nói, đây chính là cơ sở nền móng xuyên suốt bài cáo, xuất hành từ ý kiến lấy dân làm gốc, từ lòng mến thương dân chúng và vì dân chúng nhưng diệt bạo, nhưng đánh đuổi các thần thế xâm lăng. Cùng lúc, cũng trong phần khởi đầu của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi còn nêu lên những chân lí độc lập khách quan, làm sơ sở lý luận kiên cố để khẳng định độc lập dân tộc cũng như nêu lên tư tưởng của bài cáo.
Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Sông núi cương vực đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phương
Dù mạnh yếu từng khi không giống nhau
Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Chỉ với 1 đoạn văn ngắn mà chừng như tác giả Nguyễn Trãi đã tái tạo lại 1 cách chân thật và rõ nét những truyền thống vang dội từ nghìn đời nay của dân tộc. Trước hơn hết, nước ta có 1 nền văn hiến, phong tục Bắc Nam từ nghìn đời nay. Cùng lúc, nước ta còn là nước có cương vực, bờ cõi riêng, được mọi người thừa nhận. Đặc trưng hơn cả, phê chuẩn việc so sánh các triều đại phong kiến của nước ta với các triều đại phong kiến phương Bắc, tác giả đã đặt các triều đại của ta, dân tộc ta ngang hàng với các triều đại phong kiến phương Bắc, điều đấy ko chỉ là cơ sở cho nền độc lập nhưng còn trình bày lòng kiêu hãnh, tự trọng dân tộc của tác giả Nguyễn Trãi. Không ngừng lại ở đấy, để nêu lên chân lý khách quan cho nền độc lập của nước ta, tác giả còn tái tạo lại những trang sử vang dội, hào hùng với những chiếc thắng vang danh khắp tổ quốc của quân và dân ta trong suốt chặng đường lịch sử trước đấy.
Lưu Công tham công nên thất bại
Triệu Tiết thích bự phải diệt vong
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Việc xưa phê chuẩn
Chứng cớ còn ghi.
Thêm vào đấy, từ cơ sở luận đề chính nghĩa đã nêu, trong phần tiếp theo của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã đi sâu vạch rõ những tội tình man di, tàn ác của kẻ thủ. Trước hết, tác giả đã vạch rõ thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh đối với nước ta.
Nhân họ Hồ chính sự phiền phức
Để trong nước lòng dân oán thù hận
Quân cuồng Minh thừa cơ gây họa
Bọn gian tà bán nước cầu vinh.
Như vậy, chỉ với 4 câu văn song tác giả đã vạch rõ cho người đọc thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh. Quân Minh đã lợi dụng tình hình rối ren ở trong nước ta dưới thời nhà Hồ, với luận điệu gian trá “phù Trần diệt Hồ”, bọn chúng đã tiến vào và tiến hành thủ đoạn xâm lăng nước ta. Hơn thế nữa, ko chỉ vạch rõ thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh, tác giả Nguyễn Trãi còn khiếu nại, vạch rõ những hành động, những tội ác man di của bọn giặc trên hầu khắp tất cả các lĩnh vực bằng những hình ảnh, những từ ngữ lạ mắt. Tội ác trước nhất của giặc Minh đã được tác giả Nguyễn Trãi kể ra đấy chính là thảm sát, sát hại những người dân không có tội.
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Với nghệ thuật đảo ngữ cộng với việc sử dụng những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng, tác giả đã vạch rõ hành động làm thịt người mạn rợn, gian ác của giặc. Ngay tới cả những “thứ dân’, “con đỏ” – những người không có tội, chúng cũng ko nương tay. Tất cả những điều đấy đã cho thấy hành vi làm thịt người ko ghê tay của bọn giặc. Thêm vào đấy, chúng còn thảm sát những người dân không có tội bằng cách đẩy những người thứ dân kia vào những nơi rừng thiêng, nước độc với đầy rẫy những nguy hiểm, những nơi nhưng lúc đã bước vào ấy sẽ ko biết có ngày quay về hay ko.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo, thuồng luồng
Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng thiêng nước độc.
Cùng lúc, tội ác của bọn giặc còn được trình bày ở những chế độ thuế khóa nặng nề và cực kỳ vô lý cộng với những chế độ phá hủy không gian sống, phong cảnh thiên nhiên, xoá sổ sự sống của vạn vật trên quốc gia ta.
Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi
….
Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới giăng
Nhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt
Tàn hại cả giống côn trùng, cây cối.
Như vậy, với hàng loạt các hình ảnh chân thật, giàu tính biểu trưng, đoạn 2 của bài cáo như 1 bản cáo trạng gang thép nhưng ở đấy, tác giả Nguyễn Trãi đã vạch rõ những tội ác, những hành động man di, ghê người của bọn giặc minh xâm lăng. Và để rồi, tất cả những tội ác đó được tác giả nói chung lại trong câu thơ giàu tính nói chung và biểu trưng. Cùng lúc, qua những lời thơ đó cũng giúp chúng ta thấy được thái độ phẫn nộ tới tột đỉnh của tác giả.
Ác nghiệt thay trúc Nam Sơn ko ghi hết tội
Ác nghiệt thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi
Chẳng lẽ trời đất dung thứ
Ai bảo thần dân chịu được?
Không chỉ ngừng lại ở vạch rõ những tội ác của địch thủ, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi còn tái tạo lại 1 cách chân thật và thâm thúy giai đoạn kháng chiến và giành thắng lợi của quân và dân ta. Mở màn cho đoạn văn chính là hình ảnh vị chủ tướng, người người hùng Lê Lợi:
Ta đây:
Núi Lam Sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dại nương mình
Đại từ “ta” đặt ở đầu đoạn văn như 1 lời khẳng định, trình bày rõ lai lịch, xuất xứ, lai lịch, xuất thân của người người hùng Lê Lợi. Xuất thân từ dân chúng, nên chắc có nhẽ hơn người nào hết Lê Lợi hiểu được những mệt nhọc và cả sự phẫn nộ, lòng căm phẫn giặc thâm thúy của dân chúng ta – “căm phẫn giặc thề ko cùng chung sống”. Nhưng người người hùng đó ko chỉ có lòng căm phẫn giặc thâm thúy nhưng còn mang trong mình bao nỗi niềm suy tư, trằn trọc, tới nỗi “đau lòng nhức óc”, “nếm mật nằm gai”, “quên ăn vì giận” để toan tính trục đường đánh đuổi quân xâm lăng và chung cuộc người người hùng đó đã dấy binh khởi nghĩa, mang theo trong mình tất cả niềm tin và 1 trục đường tranh đấu kiên cường, góp phần đi tới chiến thắng chung cuộc của quân và dân ta. Song, ko ngừng lại ở việc tái tạo chân dung vị chủ tướng Lê Lợi, đoạn 3 của bài cáo còn tái tạo lại những gieo neo, khó khăn và cả những thắng lợi vang danh của quân và dân ta. Trước hết, trong buổi đầu khởi nghĩa, nghĩa binh của ta gặp phải vô vàn những gieo neo, thách thức cả về nhân công và vật lực. Đấy là những ngày quân giặc còn rất mạnh, thiên tài của ta còn nhiều giảm thiểu, “thiên tài như lá mùa thu”, “việc bôn tẩu lại thiếu kẻ đỡ đần”,… Thế mà, với tất cả ý chí, lòng cố gắng và với 1 đường lối tranh đấu đúng mực, kiên cường “Đem đại nghĩa để thắng hung ác”, “lấy chí nhân để thay hung bạo”, nghĩa binh của ta đã vượt qua vô vàn những gieo neo thách thức đó để đạt được nhiều chiến thắng vang danh. Tác giả đã hoàn thành đoạn 3 của bài cáo với 1 giọng văn đầy từ hào lúc tái tạo lại những chiến thắng vang dội, liên tục của nghĩa binh trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lăng. Mở màn của những chiến công đó là thắng lợi Bồ Đằng, Trà Lân, rồi tới cả vùng Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An,… và hàng loạt, hàng loạt những thắng lợi cứ thế liên tục nhau diễn ra.
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày 2 mươi, trận Mã An, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày 2 lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong
Ngày hăm 8, thượng thư Lý Khanh cùng kế tự sát.
Như vậy, trong phần 3 của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã tái tạo lại 1 cách chân thật và thâm thúy hình tướng vị chủ tướng Lê Lợi cùng những gieo neo nhưng nghĩa binh của ta gặp phải trong buổi đầu kháng chiến và đặc thù hơn cả là những thắng lợi vang danh của quân và dân ta trong trận đấu đầy gieo neo đó. Đặc trưng,sau lúc thắng lợi, nghĩa binh của ta còn cấp ngựa, thuyền và lương thực cho bọn giặc để chúng trục đường lui. Những hành động này của quân ta thêm 1 lần nữa chứng minh cho tư tưởng, luận đề chính nghĩa nhưng nghĩa binh của ta trọn đời đeo đuổi. Và để rồi, trên cơ sở lý luận và cơ sở thực tế đã được nêu lên, phần cuối của bài cáo chính là lời tuyên bố độc lập, hòa bình cho dân tộc.
Xã tắc từ đây bền vững
Giang sơn từ đây đổi mới
…
Xa gần bố cáo
Ai nấy đều hay
Với giọng văn hùng hồn, gang thép, lời tuyên ngôn của Nguyễn Trãi được tuyên bố phổ biến đến tất cả mọi người. Lời tuyên ngôn đó ko chỉ là lời khẳng định về nền độc lập, hòa bình, hợp nhất của dân tộc nhưng qua đấy còn trình bày thái độ ca tụng và niềm tin vào 1 mai sau tươi sáng, tốt đẹp hơn của quốc gia, của dân tộc lúc bước vào 1 thời đoạn mới.
Tóm lại, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi ko chỉ là 1 văn kiện lịch sử nhưng nó còn là 1 áng văn chính luận thâm thúy với sự liên kết thuần thục giữa nhân tố chính luận và nhân tố trữ tình. Trcửa ải qua chiều dài tăng trưởng của lịch sử dân tộc mà trị giá, ý nghĩa mập bự của bài cáo vẫn còn nguyên vẹn cho tới ngày bữa nay.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 9
Bình ngô đại cáo là bản báo cáo bự, ban bố rộng khắp cho mọi người biết về việc dẹp yên giặc Ngô, khẳng định chủ quyền của dân tộc và ngày mai của quốc gia. Do vậy, nó được coi là 1 bản tuyên ngôn độc lập.
Như chúng ta đều biết, sau 1 thời kì cầm cự để xây dựng lực lượng (1418- 1423), nghĩa binh Lam Sơn đã chuyển sang thời đoạn phản công. Tới mùa đông 1427, sau lúc đập tan mười 5 vạn quân chi viện của giặc minh, nước ta hoàn toàn được giải phóng. Đầu 5 1428, Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế đặt biệt hiệu là Thuận Thiên (hợp lòng trời) và cử Nguyễn Trãi soạn bài cáo để tuyên bố cho toàn dân biết cuộc kháng chiến chống giặc Minh đã chiến thắng đặc sắc, quốc gia ta chuyển sang 1 công đoạn xây dựng hoà bình. Như vậy, bài cáo trong khi toàn quân, toàn dân đang hoan hỉ chào đón thắng lợi sau 10 5 tranh đấu khó khăn, quả cảm.
Trước hết, Bình ngô đại cáo là 1 luận văn chính trị tổng kết chặt chẽ, súc tích- về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, dựa trên tư tưởng yêu nước khẩn thiết và sự nhận thức thâm thúy, mới mẻ về dân chúng và dân tộc. Bao trùm bài cáo là niềm kiêu hãnh vô bờ trước chiến thắng lớn lao của cuộc kháng chiến, của khí phách của dân tộc Việt Nam.
Nhìn đại thể, Bình Ngô đại cáo có thể chia làm 4 phần:
Phần 1. Khẳng định lí tưởng nhơn nghĩa của cuộc kháng chiến và truyền thống quật cường của dân tộc (từ đầu tới bằng chứng còn ghi…)
Phần 2. Tố giác tội ác của bọn cướp nước lợi dụng cảnh ngộ rối ren của nước ta, đưa quân sang xâm lăng và gây ra bao đau buồn cho dân chúng (tiếp theo tới người nào bảo thần dân chịu được…).
Phần 3. Miêu tả giai đoạn khởi nghĩa Lam Sơn, mục tiêu của trận đấu đấu. Những gieo neo lúc đầu (giai đoạn tranh đấu), những chiến công hiển hách của nghĩa binh xong xuôi ách bầy tớ (tiếp theo tới cũng là chưa thấy bấy lâu).
Phần 4. Lời tuyên bố hoàn thành, chiến tranh khẳng định tư thế dân tộc và khát vọng xây dựng quốc gia muôn đời phồn vinh (tiếp theo tới hết).
Ở phần thứ nhất, trước tiên Bình Ngô đại cáo khẳng định lí tưởng của cuộc kháng chiến việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân. Đánh giặc chính là nhơn nghĩa. Tiếp theo, Nguyễn Trãi khẳng định Việt Nam là 1 đất nước văn hiến từ bao đời đã sánh vai với cường quốc Trung Hoa về nhiều bình diện. Nội dung nói trên được tác giả biểu đạt bằng những câu văn cao sang, đĩnh đạc gợi ko khí nghiêm trang lịch sử.
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Sông núi cương vực đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ 1 phương
Ở đây, nổi trội là việc nhấn mạnh tới tư tưởng nhơn nghĩa của Cuộc kháng chiến và tư thế độc lập của dân tộc. Nhân tình gắn liền với việc yên dân. Nguyễn Trãi ân cần trước tiên tới đời sống dân chúng, tới hạnh phúc của mọi người. Đây chính là tư tưởng bự và văn minh của Nguyễn Trcửa ải, làm nền tổng cho cả bài cáo. Để nêu bật tư thế độc lập tự cường của dân tộc, Nguyễn Trãi đã sử dụng cách diễn tả sóng đôi. Đại Việt và Trung Hoa đã bao đời song song còn đó. Mỗi nước 1 cương vực, mỗi nước 1 phong tục với những triều đại không giống nhau. Vì là nước văn hiến lâu đời nên người tài ba của Đại Việt thời nào cũng có, giặc tới thời nào cũng thất bại. Nội dung đó được diễn tả bằng những vế rất đẳng đối. Tuy vậy nếu chú ý ta thấy tư thế thăng bằng, tác giả chừng như càng ngày càng muốn đặt nặng đồng cân hơn về phía Đại Việt với những chiến công huy hoàng (Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô – Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã). Do đấy, có thể nói ở phần 1 này, Nguyễn Trãi vừa trình bày niềm tin vào cuộc kháng chiến, vừa biểu hiện niềm kiêu hãnh trước truyền thông oanh liệt của dân tộc.
Phần thứ 2 của bài cáo là phần luận tội giặc. Lợi dụng việc họ Hồ để phật lòng dân, giặc Minh câu kết với bọn Việt gian bán nước, điên cuồng sang cướp nước ta, gây ra bao tội ác trời ko dung đất ko tha:
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Đọc lại sử sách cũ, chúng ta có thể thấy 2 câu trên hoàn toàn không hề là cách diễn tả thổi phồng nhưng là sự thực: Giặc Minh cực kỳ hung ác, chúng thường rút ruột người treo lên cây, nấu xác người lấy mỡ thắp đèn, nhiều lúc chúng sắm vui bằng cách nướng những người dân không có tội. Ngoài ra, bọn giặc đã tiến hành 1 cơ chế sưu thuế cống nạp nặng để vơ vét của nả (Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng – Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu nước độc). Do đấy, chúng đã gây nên cho nước ta những hậu quả gớm ghê, sản xuất bị đình trệ (tan tác cả nghề canh cửi), môi trường thọ thái bị huỷ hoại nghiêm trọng (tàn hại cả giống côn trùng cây cối), đẩy dân chúng Đại Việt vào hoàn cảnh thê thảm (nheo nhóc thay kẻ góa bụa cơ cực) … Tội ác của giặc Minh chồng chất tới dẫu chặt hết tre rừng cũng ko ghi hết, làm cho trời đất chẳng thể dung thứ, thần và dân đều ko chịu được. Chua xót và căm phẫn, người dân Đại Việt phải đồng lòng đứng dậy.
Phần thứ 3 thuật lại giai đoạn của cuộc khởi nghĩa từ mở màn tới ngày thắng lợi. Bài cáo nhân danh Lê Lợi: Ta đây, Núi Lam Sơn dấy nghĩa… Những lời tự bạch như phải trải tâm can mình trước thần dân: Đau lòng nhức óc, chốc đã mười mấy 5 trời – … Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh – Ngẫm trước cho tới hiện tại, lẽ hưng vong chần chừ càng kỹ.
Buổi đầu của cuộc khởi nghĩa thật là đầy gieo neo: quân giặc thì đang hùng mạnh, nhưng chúng ta mới có ít người, thiên tài thiếu thốn như sao buổi sớm, như lá mùa thu. Có khi bị bủa vây, lương thực hết sạch, binh sĩ chẳng còn mấy người (lúc Linh Sơn, lương hết mấy tuần – lúc Khôi Huyện quân ko 1 đội) … Tuy vậy, nhờ bền gan vững chí giải quyết gian truân, nhờ sự chung lưng đấu cật của tướng sĩ, nhờ sự kết đoàn của toàn dân và chiến lược, chiến thuật đứng đắn…, chúng ta đã dần dần xây dựng được lực lượng lớn mạnh dẫn đến thắng lợi.
Đoạn tiếp theo, Nguyễn Trãi tập hợp lược thuật giai đoạn thắng lợi. Điều đáng xem xét, trên thực tiễn, diễn ra từ dựng cờ khởi nghĩa tới lúc toàn thắng, nghĩa binh Lam Sơn đã thắng lợi nhiều trận. Nhưng ở đây, Nguyễn Trãi chỉ tập hợp nhắc đến 1 số trận điển hình nhất của từng công đoạn.
Ở công đoạn khởi đầu đánh bự, tác giả nhắc đến 2 trận đánh tàn khốc xảy ra tại Bồ Đằng và Trà Lân. Quân giặc hoàn toàn bị bất thần, thua chạy xiểng liểng, quân ta thắng lợi mau chóng. Ở đây, Nguyễn Trãi có cách mô tả rất ngắn gọn mà vẫn làm nổi trội lên được cái then chốt của 2 cuộc chiến là sự bất thần trong việc ngừng quân. Do đấy, giặc thì hoảng loạn, hoang mang, quân ta thi càng đánh càng mạnh:
Sĩ khí đã hăng
Quân Thanh càng mạnh
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía,
Lý An, Phương Chinh nín thở cầu tháo thân.
Ở công đoạn 2, quân ta mở chiến dịch Thanh Nghệ để hành quân ra Bắc. Nguyễn Trãi nhắc đến 2 trận có ý nghĩa chiến lược và đã diễn ra cực kỳ tàn khốc là trận Ninh Kiều và trận Tốt Động. Giặc thì huy động tổng lực chết sống cố thủ, ta thì quyết đấu quyết thắng, do đấy, trận đánh trở thành cực kì dữ dội. Bằng cách nói thổi phồng, Nguyễn Trãi đã khiến người đọc có ấn tượng thâm thúy về sự tàn khốc của trận đánh, sự thất bại điếm nhục của giặc Minh:
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm
Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5.
Phúc âm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu.
Mọt gian địch thủ: Lý Lượng cũng đành thiệt mạng.
Ở công đoạn chung cuộc của trận đấu, Nguyễn Trãi tập hợp bút lực kể về chiến dịch Chi Lăng – Xương Giang. Đây là bản hùng ca vang danh nhất của cuộc kháng mặt trận kỳ. Như vậy mọi người đã biết, đúng ra sau 1 loạt bại trận, giặc Minh phải rút quân, mà ngược lại, với thực chất ngoan cố, chúng lại cử viện binh hừng hậu chia làm nhiều ngả tiến xuống Đại Việt. Hai tên tướng giỏi chỉ đạo 2 đạo quân mạnh hình thành thế gọng kim hòng đè bẹp quân ta:
Đinh Mùi tháng 9, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại,
5 đó tháng mười, Mộc Thạch chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Nhưng ta đã có sự bố phòng chăm chút. Hai gọng kìm của giặc liên tục bị bẻ gãy:
Ta trước điều bỉnh thủ hiểm, chặt mũi tên phong.
Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực.
Sau đấy là những thắng lợi dập dồn. Hơi văn hăm hở như có nhịp thở của người viết, mạch văn dồn đuổi như cố theo kịp bước tiến quân thần tốc và những đòn đánh cấp tập của nghĩa binh:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế,
Ngày 2 mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu.
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong.
Ngày 2 8, Thượng thư Lý Khánh cùng kế tự sát.
Tiếp đấy, bài cáo chuyển sang tiếp cận chi tiết cảnh chiến trường. Câu vãn đúc lại, ngắn gọn, đầy hình ảnh thâm xưng cường điệu nhằm cực tả sức mạnh lớn lao, khí thế áp đảo của quân ta:
Sĩ tốt kén tay hùng hổ,
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh,
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn,
Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc
Đánh 2 trận, tan tác chim muông
Cơn gió mập trút sạch lá khô,
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.
Hình ảnh quân ta càng hừng tráng bao lăm, thì hình ảnh quân giặc càng thảm hại bấy nhiêu và từ giọng văn sảng khoái và đầy kiêu hãnh tác giả chuyển sang giọng mai mỉa châm biếm đầy khinh bỉ:
Tướng giặc bị tù đày, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng,
Thần vũ chẳng sát hại thể lòng trời ta mở đường hiến sinh,
Mã Kì, Phương Chính, cấp cho 5 trăm chiếc thuyền ra tới bể
Vẫn hồn bay phách lạc.
Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài ngàn cỗ ngựa về tới nước
Nhưng vẫn tim đập chân run.
Bài cáo hoàn thành. Câu văn chuyển sang nhịp thong dong. Giọng văn hiền hoà tươi vui:
Xã tắc từ đây bền vững
Giang sơn từ đây đổi mới.
Nhưng thú vui ko ồn ã. Tác giả hiểu hơn người nào hết cái giá đắt của thắng lợi, và cái ơn rất sâu của đồng bào và của trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức.
Bình ngô đại cáo là quả là 1 tác phẩm chứa đựng 1 nội dung bự, 1 tư tư tưởng cao, được diễn tả bằng 1 áng văn đầy nghệ thuật, đáng được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ 2 sau bài Nam quốc nước nhà của Lý Thường Kiệt. Ra đời trong thời đại Văn, Sử bất phân nên văn bố cáo nhưng đầy chất văn học, hình ảnh từng tầng lớp lớp, hành văn biến hóa, giọng điệu cởi mở, diễn tả tài tình những cảnh huống không giống nhau của cuộc khởi nghĩa, và những cung bậc tình cảm không giống nhau của người viết, thật xứng danh 1 áng thiên cổ hùng văn.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 10
“Bình ngô đại cáo” là áng “thiên cổ hùng văn” hàng đầu trong văn chương chữ Hán cổ đại nước ta, là bản người hùng ca bằng thể văn biền ngẫu, nêu cao ngọn cờ nhơn nghĩa, kể tội quân xâm lăng, ca tụng người hùng, anh kiệt và võ công trừ bạo của dân tộc ta.
Bài đại cáo còn là khúc trữ tình khẩn thiết trước nỗi đau mất nước, ngập tràn niềm kiêu hãnh dân tộc và thú vui thắng lợi. Cáo là 1 thể văn cổ có từ thời xưa, hoàng đế thường dùng để bổ nhậm, phong tặng, dạy bảo các quan, toàn dân, được gọi là “cáo mệnh”, “cáo phong”, “cáo giới”… đại cáo vốn là tên 1 thiên trong Thượng thư do Chu Công làm để tuyên bố việc phò tá Thành Vương., phế bỏ nhà Ân, sau biến thành thể loại văn chương ban bố sự kiện trọng đại cho người đời biết. đặt tên bài văn này là “bình ngô đại cáo”, Nguyễn Trãi vừa muốn dùng lại tên Đại cáo để ban bố đạo bự, vừa tỏ ý đi theo truyền thống nhơn nghĩa lâu đời. Bình là đánh dẹp, Ngô là tên nước cũ thời Tam quốc. Minh Thái tổ Chu Nguyên Chương dấy binh ở đất Giang Tô, thuở đầu xưng là Ngô quốc công, cho nên quân nhà Minh được gọi là quân Ngô. Tên bài này có tức là tuyên bố về sự nghiệp đánh dẹp giặc Ngô.
Là 1 thể văn như có tính quan phương, ko nhất quyết bài cáo nào cũng có trị giá văn chương. Nhưng vì tầm tư tưởng bự lao, sự kiện trọng đại và lời văn hùng hồn, khí khái, bài “bình ngô đại cáo” do Nguyễn Trãi làm thay lời Lê Lợi đã biến thành 1 thiên người hùng ca bằng văn tứ lục.
Mở màn bài cáo, tác giả tuyên bố ngay lập trường chính nghĩa của mình:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”
Hai câu này có tức là: việc nhơn nghĩa cốt khiến cho dân chúng được yên, nhưng muốn cho dân yên thì trước tiên fải lo xoá sổ quân hung ác. tư tưởng đấy đã biến thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử Việt Nam. Cho nên, tiếp theo, bài cáo nhắc lại truyền thống “yên dân trừ bạo” của các triều đại “từ triệu Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập”, không lẽ cũng có anh kiệt đứng lên trừ bạo để yên dân. kết wả là Lưu Cung đời Hán thất bại, Triệu Tiết của Tống diệt vong. Toa Đô, Ô Mã đời Nguyễn kẻ bị làm thịt, người bị bắt. đáng để mắt tới ở đoạn này là ngay từ đầu Nguyễn Trãi khẳng định đấy là truyền thống văn hoá Đại Việt. “Đại Việt” là quốc hiệu của nước ta thời Lý, thời Trần. Đời nhà Đinh đặt quốc hiệu là “đại Cồ Việt” cũng theo ý thức đấy. Cùng lúc ông cũng khẳng định mỗi đằng “làm đế 1 phương”, đối nghịch với Bắc đế, nối liền truyền thống của Lý Nam Đế, Lí Thường Kiệt đời trước. tương tự, bài đại cáo khởi đầu ko chỉ với tư tưởng nhơn nghĩa, nhưng còn với tư thế của 1 đất nước có chủ quyền. Phần khởi đầu nhằm khẳng định sự nghiệp Lê Lợi là sự kế tục vang dội của các truyền thống đấy.
Phần 2 của bài nhắc đến tội ác của giặc và hoàn cảnh khốn khó của dân chúng và Quốc gia dưới giai cấp thống trị của giặc Minh. Cuộc đánh dẹp nào cũng phải hợp lí do, nhưng lý do chính đáng nhất là tội ác của quân địch và nỗi khốn khó của dân chúng. Tác giả đã dùng mười 2 cặp đối để khiếu nại địch thủ và phơi bày nỗi khổ nhục của dân chúng. Đáng để mắt tới nhất là thuộc tính huỷ diệt hung ác tột đỉnh của quân xâm lăng:
“Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”.
“Thường dân”, “con đỏ” là hình ảnh ước lệ chỉ người dân trăm họ, không có tội. Quân giặc xem dân ta như dê, như cừu, mặc tình tàn hại. Chúng dối trời, lừa dân, gây binh, tính át trong 2 mươi 5 khiến cho nhơn nghĩa bại hoại, đất trời tan tành. Không có gì ko bị huỷ diệt hung ác:
“Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi”
Vét sản vật, bắt dò chim sá, chốn chốn lưới chăng
Nhìu dân chúng, bắt bẫy hươu đen, nơi nơi cặm đặt”
“Tàn hại cả giống côn trùng, cây cối”
Tan tác cả nghề canh cửi…”
Căn số thê thảm của dân chúng được nhắc đến với 1 tình cảm xót thương sâu nặng:
“Người bị ép xuống biển, dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng.
Kẻ bị đem vào núi, đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu nước độc”.
“Nặng nề những nỗi phu phen”
“Nheo nhóc thay kẻ goá bụa cơ cực”.
Tác giả đã khắc họa 1 bức tranh nói chung về tội ác chống chất của địch thủ, nhưng “Trúc Nam Sơn ko ghi hết tội”, “Nước Đông Hải ko rửa hết mùi”.
Người xưa chép sách và thẻ tre. Tội ác của giặc Minh cho dù chặt hết trúc Nam Sơn cũng ko ghi hết tội. “Khánh trúc nam thư” là thành ngữ của Lã Thị Xuân Thu, người Trung Quốc thường dùng để kể tội ác quân giặc trong các bài thơ, hịch, ở đây dùng để vạch tội ác giặc Minh, thật là đắc dụng. Đoạn kể tội địch thủ được hoàn thành bằng vế đối vang danh, đầy tính khích động như 1 lời hịch:
“Chẳng lẽ trời đất dung thứ
Ai bảo thần dân chịu được”
Phần thứ 3 của bài cáo là ban bố giai đoạn dấy binh và kháng thắng lợi lợi. Đây là phần trữ tình và sảng khoái nhất của bài văn.
Đoạn 1 của phần này gồm mười lăm cặp đối nói về tinh thần sứ mạng và buổi đầu dựng nghiệp gieo neo của Lê Lợi. Tác giả đã xây dựng nên hình ảnh người người hùng dân tộc, 1 hình tượng trữ tình cao cả, hợp nhất.
Bằng phương thức tự giới thiệu, bài đại cáo khắc hoạ tấm lòng, chí khí, tài trí, mục tiêu đầy nghĩa của Lê Lợi. Bằng 1 loạt vị ngữ, đoạn văn trình bày toàn cầu nội tâm phong phú. 1 lời tự giới thiệu thật dõng dạc:
“Ta đây
Núi Lam Sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dại nương mình”
1 tinh thần sứ mạng tự giác xem mối thù của nước, nỗi đau của trăm họ như của chính mình, ngày đêm phấp phỏng bên lòng suốt 2 mươi 5.
“Ngẫm thù bự há đội trời chung
Căm giặc nước thề ko cùng sống
Đau lòng nhức óc, chốc đã mười mấy 5 trời
Nếm mật nằm gai, há phải 1 2 tối ngày”
“Quên ăn, quên ngủ, cả trong mộng cũng lo việc lấy lại giang sơn:
Những trăn trở trong cơn chiêm bao
Chỉ băn khoăn 1 nỗi đồ hồi”
Những hình ảnh “nếm mật nằm gai”, “quên ăn vì giận”, “trăn trở trong cơn chiêm bao” làm nhớ đến gương chịu đựng khó khăn, nấu nung ý chí tranh đấu vì đại nghĩa.
Những nỗi gian truân, nặng nhọc buổi đầu như thiếu người, thiếu quân, thiếu lương thảo đã thách thức ý thức kiên nhẫn, đức quý trọng hiền tài và bản lĩnh của Lê Lợi. Người tài như sao buổi sớm, như lá mùa thu, vốn rất hiếm, còn tấm lòng cầu mong của Lê Lợi cũng rất thật tình “Cổ xe cầu hiền, thường chằm chằm còn dành phía tả”.
Bên trái là chỗ ngồi tôn quý nhưng Ngụy công tử Tín Lăng Quân dành để mời người gác cửa thành là Hậu Doanh hợp tác với mình. Nhưng càng kì vọng, “người càng vắng bóng”, và vai trò chủ động của minh quân Lê Lợi càng nổi trội.
Tự ta, ta phải dốc lòng, hấp tấp hơn cứu người chết trôi. Cuối cùng, người người hùng đã được dân chúng dưới cờ đại nghĩa của mình, tạo thành 1 khối kết đoàn tuyệt đẹp:
“Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc, ngọn cờ phơi phới
Tướng sĩ 1 lòng phụ từ, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào”.
Hình ảnh “dựng cần trúc làm cờ” nói lên tích chết cuộc khởi nghĩa của dân chúng, đứng lên vì nghĩa bự. hình ảnh “hoà nước sông chén rượu ngọt ngào” trình bày ý thức đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi.
Cùng lúc Lê Lợi đã có 1 chiến lược, chiến thuật cực kỳ đúng mực:
“Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh
Dùng quân phục kích, lấy ít địch nhiều”.
Đoạn 2 của phần bài kể về cuộc phản công thắng lời. Đây là đoạn háo hức, sảng khoái của bài cáo: mà chiến thắng liên tục, giòn giã, được kể ra với 1 giọng hể hả, kiêu hãnh. Ở đây tiếp diễn xuất hiện ảnh tượng người lãnh tự dùng binh, hình tượng uy thế của nghĩa binh, mà nổi trội nhất là hình ảnh thất bại điếm nhục của quân giặc.
Tác giả ko giản đơn kể lại bản tin chiến sự hay bản tổng kết thắng lợi nhưng còn đem đến niềm kiêu hãnh về sức mạnh chính nghĩa:
“Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay”
Lê Lợi “thay trời hành đạo”, tự cảm thu được uy thế của nghĩa binh mạnh như uy trời, ko 1 sức mạnh nào chống đỡ được:
“Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn
Đánh 1 trận, sạch ko ngạc nhiên
Đánh 2 trận, tan tác chim muông
Cơn gió trút sạch lá khô
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ”
Các hình ảnh “đá núi mòn”, “nước sông cạn”, “sạch ko ngạc nhiên”, “tan tác chim muông”, “trút sạch lá khô”, “sụt toang đê vỡ” gọi lên 1 sức công phá mạnh bạo, phi thường của nghĩa binh và sự sụp đổ ko cách gì chống đỡ được của quân giặc. Đấy là những ẩn dụ trình bày quy mô vũ trụ, đồ sộ của sức mạnh chính nghĩa.
Cộng với các vẻ ngoài đồ sộ, hùng vĩ và hình tượng về nhịp điệu thắng lợi nhanh lẹ như trúc chẻ ngói tan khiến địch trở tay ko kịp, cách vài ngày 1 thắng lợi, cách vài ngày làm thịt 1 tướng giặc.
Hình ảnh thất bại của quân giặc trình bày rõ rệt nhất cho sức mạnh của quân ta. Những kẻ sống thì thất kinh mất vía.
Hình ảnh Lê Lợi điều binh khiển tướng khẩn trương, minh mẫn, chủ động, nhanh lẹ, túc trí đa mưu.
Trái với địch thủ đã “trí cùng lực kiệt”, Lê Lợi phát huy chiến thuật “mưu phạt, tâm công”. “chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta nay mưu phạt, tâm công”. Cả câu này ko chỉ nói chiến thuật nhưng còn nói về chiến lược: Lê Lợi ko muốn dùng vũ lực để đánh, nhưng muốn “phạt mưu, tâm công” trước, mà quân giặc thất bại cũng ko biết sám hối, còn bày thêm mưu mẹo, chuốc tội gây oan, bởi thế Lê Lợi mới đánh đuổi tới cùng. Tới đây, Lê Lợi biểu hiện 1 nhân tài quân sự lỗi lạc:
“Thừa tướng ruổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại
Tuyển binh tiến đánh. Đông Đô đất cũ thu về”
“Ta trước đã điều binh thủ hiểm, chặt mũi đi đầu
Ta sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực”.
Ta đánh thắng mà ko hiếu sát, ko máu chiến, nhưng rộng lòng hiếu sinh, yêu hoà bình, đồ mưu dài lâu.
“Tướng giặc bị tù đày, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng
Thần vũ chẳng sát hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh
…………………
Họ đã tham sống sợ chết nhưng hoà hiếu thực bụng
Ta lấy toàn quân là hơn, để dân chúng nghỉ sức”
Quân giặc tha về vẫn còn thất kinh, mất vía, tạo thành âm vang dài lâu của thắng lợi lớn lao.
Tóm lại, tác giả ko chỉ thuật lại thắng lợi, nhưng chủ công khắc hoạ uy vũ của thắng lợi, tầm vóc của thắng lợi, tác động dài lâu của thắng lợi và nhất là vẻ đẹp của nhơn nghĩa, trí dũng của người thắng lợi. những đặc điểm này đem đến màu sắc người hùng ca cho bài cáo.
Phần chung cuộc bộc bạch niềm tin vào nền hoà bình dài lâu của quốc gia, cảm ơn trời đất, tổ tông phù trợ.
Bài “Bình ngô đại cáo” ko chỉ hay vì phản ảnh thắng lợi oanh liệt, trình bày tầm vóc bự lao của tư tưởng nhơn nghĩa, nhưng còn hay vì tiếng nói giàu hình ảnh, giai điệu. trong bài văn này, các cặp đối tề chỉnh, nhịp văn tứ lục đã phát huy chức năng thẩm mỹ cao độ trong việc xây dựng những hình tượng kì vĩ mang thuộc tính sử thi, thấm nhuần những tình cảm bự của dân tộc. Bình Ngô đại cáo quả là 1 thiên người hùng ca bằng văn biền ngẫu.
Phân tích bài Bình ngô Đại Cáo – Mẫu 11
Vua Lê Thánh Tông đã từng đề cao: “Ức Trai tâm thượng quang Khuê Tảo”. Trong suốt bao 5 qua, Nguyễn Trãi được nhớ đến, bình chọn như 1 nhà văn, thi sĩ lớn lao của tổ quốc Việt Nam, 1 nhà tư tưởng, 1 nhà chính trị đại tài của dân tộc Việt Nam thế kỉ XV. Các tác phẩm là sự liên kết hài hoà của tư tưởng chính nghĩa, lòng yêu nước với lập luận sắc sảo, chặt chẽ, giọng văn hùng hồn, đầy tính thuyết phục với tư tưởng lấy dân làm gốc.
1 trong số tác phẩm của ông trình bày rõ điều này là tác phẩm Bình Ngô đại cáo.Tác phẩm có mặt trên thị trường lúc Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế đặt biệt hiệu là Thuận Thiên (hợp lòng trời) và cử Nguyễn Trãi soạn bài cáo để tuyên bố cho toàn dân biết cuộc kháng chiến chống giặc Minh đã chiến thắng đặc sắc, quốc gia ta chuyển sang 1 công đoạn xây dựng hoà bình.
Bình Ngô đại cáo là 1 luận văn chính trị tổng kết chặt chẽ, súc tích- về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, dựa trên tư tưởng yêu nước khẩn thiết và sự nhận thức thâm thúy, mới mẻ về dân chúng và dân tộc. Bao trùm bài cáo là niềm kiêu hãnh vô bờ trước chiến thắng lớn lao của cuộc kháng chiến, của khí phách của dân tộc Việt Nam. Ngay từ đầu, Nguyễn Trãi đã khẳng định sự tranh đấu này là vì ích lợi của dân chúng:
Từng nghe: Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân.
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.
Nguyễn Trãi đã viết tự đáy lòng ông, chứ ko chỉ như được từng nghe suông. Chính ông đã coi việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân như tiêu chí cố gắng cao nhất của đời mình.Với đạo đức đạo nho ngày xưa, nhân tức là 1 điều nhưng con người người nào cũng phải có, và trình bày bằng cách ứng xử đối đãi tốt đẹp với người khác. Ở Nguyễn Trãi, nhơn nghĩa đã được nhân lên 1 tầm cao hơn hẳn, và mở mang hơn nữa: đấy là lo cho dân, tạo điều kiện cho dân – dân ở đây nói với nghĩa bao trùm tất cả người đời.
Tác giả đưa vào “yên dân” như để khẳng định đạo lý “lấy dân làm gốc” là quy luật thế tất trong mọi thời đại- dân là nòng cột, là của nả, là sức mạnh, sinh khí của 1 đất nước. Nhân tình còn là “trừ bạo”, bạo chính là quân nhà Minh, bọn gian tà chuyên đi hiếp đáp dân chúng. Có thể thấy Nguyễn Trãi đã coi ‘dân” chính là cột trụ của 1 đất nước, người chèo thuyền cũng là dân và người lật thuyền cũng là dân. Tư tưởng này giản dị mà lại có ý nghĩa thâm thúy.
Trong những cuộc kháng chiến thì dân chúng nhập vai trò quan trọng đối với sự thắng phụ của trận đấu đấy. Nếu dân mạnh, lòng dân yên thì ắt hẳn sẽ đánh bay hết sự hung ác của quân địch. Quan niệm nhơn nghĩa ở Nguyễn Trãi ko còn là quan niệm đạo đức eo hẹp nhưng là 1 lý tưởng xã hội. Điều quan trọng hơn là ở đây, Nguyễn Trãi nâng lý tưởng, nỗi niềm đó lên thành 1 chân lý.
Ông ko nhắc đến nhơn nghĩa 1 cách chung chung nhưng chỉ bằng 1 2 câu ngắn gọn tác giả đi vào khẳng định hạt nhân căn bản, then chốt và có trị giá nhất. Không những thế, nhơn nghĩa còn gắn liền với việc bảo vệ chủ quyền quốc gia, khẳng định chủ quyền đất nước, ý thức độc lập dân tộc:
Như nước Đại Việt ta từ trước
……..
Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Khẳng định chân lý này, Nguyễn Trãi đã đưa ra 1 quan niệm được bình chọn là đầy đủ nhất khi bấy giờ về các nhân tố tạo thành 1 đất nước độc lập.Ví như 400 5 trước, trong Nam quốc nước nhà, Lý Thường Kiệt chỉ xác định được 2 nhân tố về bờ cõi và chủ quyền trên tinh thần đất nước cùng độc lập dân tộc thì trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã bổ sung thêm 4 yếu tố nữa, gồm văn hiến, lịch sử, phong tục tập quán và thiên tài.
Để nêu bật tư thế độc lập tự cường của dân tộc, Nguyễn Trãi đã sử dụng cách diễn tả sóng đôi. Đại Việt và Trung Hoa đã bao đời song song còn đó. “Văn hiến” của nước Nam là do dân chúng Việt Nam xây dựng, trải qua thăng trầm, sự thảm khốc và mất mát của chiến tranh mới có được. Cương thổ, núi, sông, đồng ruộng, đại dương đều được chia rõ ràng. Phong tục tập quán cũng như văn hoá mỗi miền Bắc, Nam cũng khác.
Ở đây, Nguyễn Trãi nhấn mạnh cả Trung Quốc và Đại Việt đều có những nét riêng chẳng thể lầm lẫn, chỉnh sửa hay xóa bỏ được. Cộng với đấy là từng triều đại riêng nhằm khẳng định chủ quyền. Qua câu thơ, Nguyễn Trãi đã đặt các triều đại “Triệu, Đinh, Lý, Trần” của ta ngang hàng với “Hán, Đường, Tống, Nguyên” của Trung Quốc, điều đấy cho ta thấy, nếu ko có 1 lòng kiêu hãnh dân tộc mãnh liệt thì chẳng thể nào có sự so sánh cực kì hay và tinh tế tương tự. Cuối cùng chính là thiên tài, con người cũng là nhân tố quan trọng để khẳng định nền độc lập của chính mình.
Tuy thời thế “mạnh, yếu từng khi không giống nhau” song anh kiệt thì không lẽ cũng có, câu thơ như lời răn đe đối với những người nào, những kẻ nào, nước nào muốn kiêm tính Đại Việt.Để làm tăng sức thuyết phục lên gấp bội, Nguyễn Trãi đã sử dụng nhiều từ ngữ chỉ thuộc tính hiển nhiên vốn có lúc nêu rõ sự còn đó của Đại Việt: “từ trước”, “đã lâu”,“đã chia”, “cũng khác”.
Nghệ thuật thành công nhất của đoạn 1 – cũng như là bài cáo – chính là thể văn biền ngẫu được thi sĩ khai thác triệt để.Khẳng định nền độc lập và tư tưởng của mình, ông nêu ra các trận đấu trước đây với phương Bắc trong lịch sử nhưng chúng đều thất bại:
Vậy nên: Lưu Cung tham công nên thất bại
……..
Chứng cứ còn ghi.
Ở đoạn thơ này, Nguyễn Trãi đã cho ta thấy những chiến công oanh liệt của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lăng, gìn giữ tự do của Đất nước. Cách nêu cứ liệu rõ ràng, chi tiết bằng những lời lẽ kiên cố, hào hùng, trình bày niềm kiêu hãnh, tự trọng dân tộc.
Nội dung được diễn tả bằng những vế rất đăng đối. Tuy vậy nếu chú ý ta thấy tư thế thăng bằng, tác giả chừng như càng ngày càng muốn đặt nặng đồng cân hơn về phía Đại Việt với từng chiến công oanh liệt của quân và dân ta: “Hàm Tử”, “Bạch Đằng”,..thêm vào đấy là sự xem thường, thù ghét đối với sự thất bại của những kẻ xâm lăng ko biết tự lượng sức: “Lưu Cung… tham công”, “Triệu Tiết… thích bự”, Toa Đô, Ô Mã, tất cả chúng đều phải chết thảm.
Đoạn thơ đã 1 lần nữa khẳng định rằng: Đại Việt là 1 đất nước có độc lập, tự chủ, có thiên tài, có tướng giỏi, chẳng kém cạnh gì bất kỳ 1 đất nước nào. Tất cả những trang sử hào hùng, vang dội đó, đều đã được sử sách ta cẩn thận đánh dấu, chẳng thể chối cãi, và ko người nào có thể chỉnh sửa. Trong suốt toàn bài Đại cáo bình Ngô, ngòi bút của Nguyễn Trãi đã tỏ rõ lòng ưu ái đối với dân. Vì thương dân, ông đã xót xa trước những thảm cảnh nhưng quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ do bọn gian tà còn bán nước cầu vinh.
Lợi dụng việc chính trị rối ren, giặc Minh câu kết với bọn Việt gian bán nước, điên cuồng sang cướp nước ta, xâm phạm chủ quyền dân tộc, còn gây ra bao tội ác tày đình:Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ Đọc lại sử sách cũ, chúng ta có thể thấy 2 câu trên hoàn toàn không hề là cách diễn tả thổi phồng nhưng là sự thực: Giặc Minh cực kỳ hung ác, chúng thường rút ruột người treo lên cây, nấu xác người lấy mỡ thắp đèn, nhiều lúc chúng sắm vui bằng cách nướng những người dân không có tội.
Ngoài ra, bọn giặc đã tiến hành 1 cơ chế sưu thuế cống nạp nặng để vơ vét của nả (Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng – Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu nước độc). Lòng tham vô đáy, chúng đã gây nên nỗi đau gớm ghê cho dân ta khi bấy giờ, sản xuất bị đình trệ (tan tác cá nghề canh cửi), cuộc sống dân chúng bị huỷ hoại ko còn lại gì (tàn hại cả giống côn trùng cây cối), đẩy con người ta vào hoàn cảnh thê lương, cơ cực (nheo nhóc thay kẻ goá bụa khôn xiết)…
Tội ác của giặc Minh chồng chất tới dẫu chặt hết tre rừng cũng ko ghi hết, làm cho trời đất chẳng thể dung thứ, thần và dân đều ko chịu được. Ông đã bóc trần thực chất thực của kẻ xâm lăng bằng những câu văn căm thù, bi thảm. Chua xót và căm phẫn, người dân Đại Việt phải đồng lòng đứng dậy.
Ta đây: Núi Lam Sơn dấy nghĩa
………….
Chính khi quân địch đang mạnh.
Tập hợp mô tả hình ảnh Lê Lợi, Nguyễn Trãi đã nói chung chu toàn nưng nhân phẩm điển hình nhất của con người tình nước ở thế kỷ XV. Những đặc điểm của con người tình nước trong văn chương thời đoạn này thường có đặc điểm sau: Xuất thân phổ biến; Khởi đầu gặp nhiều gieo neo mà luôn có ý thức vượt khó, bền chí; Biết , kết đoàn toàn dân; Biết sử dụng chiến lược, chiến thuật tài tình; Biết nêu cao ngọn cờ nhơn nghĩa trong mọi hoạt động. Có thể nói, Lê Lợi chính là hình ảnh điển hình của những con người tình nước dám hy sinh quên mình đứng dậy chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập tự do của dân tộc.
Tinh thần và lòng cố gắng đã dâng cao như núi mà buổi đầu của cuộc khởi nghĩa thật là đầy gieo neo: quân giặc thì đang hùng mạnh, nhưng chúng ta mới có ít người, thiên tài thiếu thốn như sao buổi sớm, như lá mùa thu. Có khi bị bủa vây, lương thực hết sạch, binh sĩ chẳng còn mấy người (lúc Linh Sơn, lương hết mấy tuần – lúc Khôi Huyện quân ko 1 đội)… Tuy vậy, nhờ bền gan vững chí giải quyết gian truân, nhờ sự chung lưng đấu cật của tướng sĩ, nhờ sự kết đoàn của toàn dân và chiến lược, chiến thuật đứng đắn…, chúng ta đã dần dần xây dựng được lực lượng lớn mạnh dẫn đến thắng lợi.
Đoạn tiếp theo, Nguyễn Trãi tập hợp lược thuật giai đoạn thắng lợi. Điều đáng xem xét, trên thực tiễn, diễn ra từ dựng cờ khởi nghĩa tới lúc toàn thắng, nghĩa binh Lam Sơn đã thắng lợi nhiều trận. Nhưng ở đây, Nguyễn Trãi chỉ tập hợp nhắc đến 1 số trận điển hình nhất của từng công đoạn. Ở công đoạn khởi đầu đánh bự, tác giả nhắc đến 2 trận đánh tàn khốc xảy ra tại Bồ Đằng và Trà Lân.
Quân giặc hoàn toàn bị bất thần, thua chạy xiểng liểng; quân ta thắng lợi mau chóng. Ở đây, Nguyễn Trãi có cách mô tả rất ngắn gọn mà vẫn làm nổi trội lên được cái then chốt của 2 cuộc chiến là sự bất thần trong việc ngừng quân. Do đấy, giặc thì hoảng loạn, hoang mang, quân ta thi càng đánh càng mạnh:
Sĩ khí đã hăng
Quân Thanh càng mạnh
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía,
Lý An, Phương Chinh nín thở cầu tháo thân
Ở công đoạn 2, quân ta mở chiến dịch Thanh Nghệ để hành quân ra Bắc. Nguyễn Trãi nhắc đến 2 trận có ý nghĩa chiến lược và đã diễn ra cực kỳ tàn khốc là trận Ninh Kiều và trận Tốt Động. Giặc thì huy động tổng lực chết sống cố thủ, ta thì quyết đấu quyết thắng; do đấy, trận đánh trở thành cực kì dữ dội. Bằng cách nói thổi phồng, Nguyễn Trãi đã khiến người đọc có ấn tượng thâm thúy về sự tàn khốc của trận đánh, sự thất bại điếm nhục của giặc Minh:
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm
Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5.
Phúc âm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu.
Mọt gian địch thủ: Lý Lượng cũng đành thiệt mạng.
Ở công đoạn chung cuộc của trận đấu, Nguyễn Trãi tập hợp bút lực kể về chiến dịch Chi Lăng – Xương Giang. Đây là bản hùng ca vang danh nhất của cuộc kháng mặt trận kỳ.
Đinh Mùi tháng 9, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại,
5 đó tháng mười, Mộc Thạch chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Nhưng ta đã có sự bố phòng chăm chút. Hai gọng kìm của giặc liên tục bị bẻ gãy:
Ta trước điều bỉnh thủ hiểm, chặt mũi tên phong.
Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực.
Sau đấy là những thắng lợi dập dồn. Hơi văn hăm hở như có nhịp thở của người viết, mạch văn dồn đuổi như cố theo kịp bước tiến quân thần tốc và những đòn đánh cấp tập của nghĩa binh:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế,
Ngày 2 mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu.
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong.
Ngày 2 8, Thượng thư Lý Khánh cùng kế tự sát.
Tiếp đấy, bài cáo chuyển sang tiếp cận chi tiết cảnh chiến trường. Câu vãn đúc lại, ngắn gọn, đầy hình ảnh thâm xưng cường điệu nhằm cực tả sức mạnh lớn lao, khí thế áp đảo của quân ta:
Sĩ tốt kén tay hùng hổ,
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh,
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn,
Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc
Đánh 2 trận, tan tác chim muông
Hình ảnh quân ta khi này hiện lên với lực lượng gần như, ý chí mạnh bạo bền chí, tầm vóc lồng lộng nơi vũ trụ. Khi đánh giặc, càng đánh càng hăng, khí thế ngập đất trời bởi trái tim luôn tràn ngập tình yêu nước. Do vậy nên quân ta mới đánh bại quân giặc. Khi này, quân giặc hiện lên trong thật đáng thương, thảm hại:
Cơn gió mập trút sạch lá khô,
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.
Tướng giặc bị tù đày, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng,
Thần vũ chẳng sát hại thể lòng trời ta mở đường hiến sinh,
Mã Kì, Phương Chính, cấp cho 5 trăm chiếc thuyền ra tới bể vẫn hồn bay phách lạc.
Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài ngàn cỗ ngựa về tới nước nhưng vẫn tim đập chân run.
Những cái “danh” chẳng thể giấu nổi sự hèn hạ và điếm nhục: Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính, Vương Thông, Mã Anh… Tất cả làm nên 1 quang cảnh mặt trận tuy hỗn độn mà thế chủ động hoàn toàn đã thuộc về phe chính nghĩa. Quân giặc nhốn nháo, hãi hùng, mỗi tên mỗi vẻ cực kỳ thảm hại. Nhưng dân chúng ta vốn ưa hoà bình, ko thích cảnh đao binh:
Họ đã tham sống sợ chết, nhưng hoà hiếu thực bụng
Ta lấy toàn quân là hơn, để dân chúng nghỉ sức.
Quân giặc đã “tham sống sợ chết”, ta cũng chẳng cạn tình. Quan điểm “dĩ chí nhân nhi dịch hung bạo” của Nguyễn Trãi chính được biểu thị ở đây. Theo ông, đao binh khói lửa chỉ là chuyện cực chẳng đã, vì làm tổn hao sinh mạng, ông luôn mưu phạt tâm công, dùng áng văn chính luận có sức mạnh hơn 10 binh để tránh đổ máu nhưng thu phục được lòng người. Với quân tướng chiến bại của giặc, ông đã tha bổng và tạo điều kiện cho về nước, ko sát hại: thể lòng trời, ta mở đường hiếu sinh để giữ vẹn hoà hiếu.
Ta thấy Nguyễn Trãi quả là 1 con người nhơn nghĩa, với tấm lòng nhân đức, nhân ái và thanh cao hoàn hảo!Bài cáo hoàn thành. Câu văn chuyển sang nhịp thong dong, dàn trải, long trọng. Giọng văn hiền hoà tươi vui Xã tắc từ đây bền vững Giang sơn từ đây đổi mới.Nhưng thú vui ko ồn ã. Tác giả hiểu hơn người nào hết cái giá đắt của thắng lợi, và cái ơn rất sâu của đồng bào và của trời đất tiên tổ thiêng liêng đã đồng lòng giúp sức. Từ đây dân tộc bước vào 1 thời đại mới. Độc lập, tự do và sự thanh bình lại trở về trên mỗi miền quê.
Đoạn văn dựa vào những quy luật thế tất của thiên nhiên nhưng nói chung thành những điều thế tất trong xã hội. Xã hội phải đối diện với “những sự thay đổi” mà cũng như càn khôn “bĩ rồi lại thái”, như nhật nguyệt “hối rồi lại minh”. Và chừng như cũng chỉ có tương tự ta mới thấu hết được cái ý nghĩa của hình ảnh quốc gia trong gian khó, và mới hiểu thế nào là “muôn đời nền thái hoà kiên cố”.
Quốc gia đã yên bình, hình ảnh quốc gia trong ngày mai vững vàng và tươi sáng: “4 phương đại dương yên bình, ban chiếu duy tân khắp chốn”. Bài cáo còn viết với nghệ thuật tuyệt vời: lời văn biền ngẫu hùng tráng, hơi văn cuồn cuộn như bão giông, như sóng bự, từ ngữ sắc bén như những nhát dao chém thẳng vào quân xâm lăng, phép đối liên kết với cấu trúc câu của loại phú cận thể hình thành tiết tấu mạnh bạo trình bày được tất cả các xúc cảm hào sảng bừng bừng trong mạch máu của tác giả ngay trong những ngày nghĩa binh Lam Sơn thắng trận giòn giã.
Bài cáo đã đánh dấu 1 thời đoạn đau thương nhưng oanh liệt của dân chúng ta trong cuộc kháng chiến chống quân Minh với những chiến thuật cực kỳ đúng mực và thông minh đã đem đến những cuộc chiến long trời lở đất khiến cho quân địch phải sợ hãi, đẩy chúng tới sự thất bại toàn diện và điếm nhục. Bình Ngô đại cáo xứng đáng là “thiên cổ hùng văn”, là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của giang sơn.
Tóm lại, tác phẩm Bình Ngô đại cáo tràn trề nguồn cảm hứng trữ tình và mang thuộc tính hào hùng hiếm có. Chính thành ra, đoạn trích có trị giá rất thâm thúy đối với nước ta, khẳng định dân chúng ta có ý thức nhơn nghĩa và nền độc lập riêng của mình. Đoạn thơ giúp ta thông suốt chủ quyền bờ cõi, độc lập dân tộc cũng như lịch sử tranh đấu hào hùng của ông cha ta ngày trước, qua đấy bồi dưỡng lòng yêu nước, kiêu hãnh tự trọng dân tộc, cố gắng xây dựng, bảo vệ và củng cố độc lập chủ quyền giang sơn.
Phân tích tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 12
Sau lúc cuộc khởi nghĩa chống quân xâm lăng nhà Minh chiến thắng vào cuối 5 1427, Lê Lợi đã sai Nguyễn Trãi soạn Đại cáo bình Ngô nhằm tổng kết lại 1 chặng đường lịch sử, ôn lại những tháng 5 khó khăn, những chiến công hiển hách và công bố cho toàn dân được biết. Tác phẩm được viết bằng thể cáo vốn có xuất xứ ở Trung Quốc từ thời cổ.
Đây là 1 thể loại văn học chính luận, 1 văn kiện chính trị có ý nghĩa lịch sử mập bự đã được chép lại trong sách Đại Việt sử ký toàn thư (1479). Cũng như nhiều tác phẩm khác dưới thời trung đại, đầu đề bài cáo không hề Lê Lợi hay Nguyễn Trãi đặt nhưng do thiên hạ sau thêm vào.
Trên thực tiễn, ngay trong sách Đại Việt sử ký toàn thư đã ghi rõ: Vào cuối tháng 12 5 Đinh Mùi “Vua đã bình được giặc Ngô, đại cáo người đời, lời cáo viết…”. Như vậy ý thức “Bình Ngô đại cáo” cũng đã được nhận thức từ rất sớm và đi vào tâm não của nhiều lứa tuổi người đọc. Nhưng tại sao người xưa ko nói “bình giặc Minh” nhưng mà nói “bình Ngô” ? Bản thân chữ “Ngô” không hề là cách gọi giặc phương Bắc hay mượn lối nói nôm na “Giặc bên Ngô ko bằng bà cô bên chồng” nhưng nhằm 1 ý khác sâu xa hơn.
Nguyên do bởi người lập ra triều Minh vốn tên Chu Nguyên Chương, suốt 6 5 trời trước lúc lên ngôi Minh Thái Tổ đã từng xưng hiệu Ngô Vương. Do vậy cách dùng từ “Ngô” ở đây chính là nhằm gọi chính danh vương hiệu thuỷ tổ nhà Minh và trình bày thái độ khinh lúc kẻ xâm lăng. Ngay cả với ông tổ nhà Minh còn bị gọi tên như thế thì có sá gì ko miệt thị vua Tuyên Tông đang tại vị: “Thằng nhãi nhép Tuyên Đức, động binh ko dừng – Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy”,…
Tiếp cận Đại cáo bình Ngô, người đọc tiên tiến hiện nay cần để mắt tới rằng đây là tác phẩm văn học chính luận tiêu biểu dưới thời trung đại. về vẻ ngoài, tác phẩm được viết bằng lối văn biền ngẫu chữ Hán, gồm 74 liên (148 vế câu), phát huy sức mạnh thể văn tứ lục biến cách, trị giá biểu cảm, biểu âm, biểu nghĩa trong từng câu, từng khổ thơ và hình thành khúc ca hùng tráng. Điều quan trọng hơn, tác phẩm có ý nghĩa kết tinh truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm và đặc điểm tư duy, quan niệm, nhận thức của con người trong thời trung đại về cơ sở lịch sử, văn hoá, xã hội, quốc gia, dân tộc.
Rõ ràng bài cáo được viết theo lệnh nhà vua và dưới danh nghĩa lời tuyên cáo của vua với chúng dân, tất yếu nội dung phải trình bày được ngôn ngữ của nhà vua trong vai trò người cầm quyền. Toàn bộ nội dung tác phẩm Đại cáo bình Ngô toát lên ý thức nhơn nghĩa thích hợp với thiên mệnh, đạo trời; hành động của nhà vua thích hợp với ý nguyện trăm họ, chuyển hoá thành sức mạnh đánh tan quân xâm lăng.
Cần để mắt tới rằng ngay từ câu khởi đầu bài cáo đã nhấn mạnh vai trò người cầm quyền, người có nghĩa vụ, đấng bề trên coi sóc và chăm nuôi muôn dân: “Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân”. Quan niệm “nhơn nghĩa” phải hướng đến “yên dân” (khiến cho dân yên) cho thấy chủ thể của “nhơn nghĩa” chẳng thể là tập thể chung chung nhưng chỉ có thể là công tác bự lao của bậc thức giả, vua chúa. Có thể khẳng định đây là 1 quan niệm văn minh mà sớm muộn vẫn chẳng thể vượt qua được những quy định và giới hạn thế tất của lịch sử.
Khi tiếp cận Đại cáo bình Ngô nói riêng cũng như mọi tác phẩm văn chương thời trung đại cần đặt tác phẩm vào chính môi trường lịch sử, văn hóa đương thời mới hiểu đúng nội dung cũng như bình chọn đầy đủ những trị giá và bước tiến vượt trội về tư tưởng so với dĩ vãng. Ngoài ra cũng cần đặc thù để mắt tới đến đặc thù “văn – sử – triết bất phân” trình bày rất rõ trong bli cáo.
Những đặc điểm về văn chương trình bày nổi bật so với tư duy lịch sử (biên chép các sự kiện, đối tượng, địa danh theo vẻ ngoài biên niên sử, theo tuyến tính thời kì,…) và triết học (quan niệm về nhơn nghĩa, mệnh trời, thời vận, thời thế, mối quan hệ Thiên – Địa – Nhân,…). Với Đại cáo bình Ngô, từ điểm nhìn dưới ánh sáng của loại hình học văn hoá trung đại vừa mang tính chuyên sâu vừa hướng đến liên ngành, tổng quát, nói chung sẽ giúp người đọc khám phá đúng mực những trị giá nội dung và nghệ thuật rực rỡ, đa diện và phong phú của tác phẩm.
Trong phần khởi đầu, bài cáo khẳng định nền độc lập dân tộc, quyền tự chủ và truyền thống lâu đời bởi những dị biệt về văn hoá, về bờ cõi bờ cõi, về phong tục tập quán và sự tự tinh thần về sức mạnh dân tộc. Nguyễn Trãi đã nói chung nhân phẩm người cầm quyền phải biết lấy yên dân làm then chốt của nhơn nghĩa, trọng điểm của sự mến thương con người và tôn trọng lẽ phải, mọi hành động phải hướng tới thương xót, cứu giúp trăm họ và cương quyết chống kẻ hung ác. Đấy là nguyên do của cuộc khởi nghĩa và cũng là truyền thống của cả 1 dân tộc:
Như nước Đại Việt ta từ trước,
………….
Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Giới nghiên cứu bấy lâu đã khẳng định bài cáo có ý nghĩa như 1 bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc, xếp sau bản thứ nhất là bài Nam quốc nước nhà tục truyền của Lý Thường Kiệt (?) Trên những nét căn bản, đoạn văn trên đã bao quát được những nội dung cốt tử trong khái niệm về dân tộc được coi là kinh điển của I.V.Xtalin: “Dân tộc là 1 khối số đông gồm nhiều người, khối bình ổn, tạo nên trong giai đoạn lịch sử, sinh ra trên cơ sở 1 tiếng nói chung, 1 bờ cõi chung, 1 đời sống kinh tế chung, 1 cấu tạo tâm lý chung biểu thị trong 1 nền văn hoá chung” (Tử điển triết học).
Nguyễn Trãi còn đặc thù nhấn mạnh vai trò con người và sự nối tiếp của các lứa tuổi anh kiệt, bất chấp mọi hung vọng, thắng thua, mạnh yếu. Điều đấy làm nên truyền thống yêu nước và dòng chủ lưu của nền văn chương yêu nước nhưng ko 1 thần thế nào có thể ngăn cản nổi. Từ việc ôn lại dĩ vãng xa tới nhắc lại dĩ vãng gần, Nguyễn Trãi kể rõ nguyên do mất nước và tội ác quân Minh trên tất cả các bình diện: thảm sát dân lành, áp bức chúng sinh, nặng thuế má, triệt hại môi trường thọ thái thiên nhiên, phá hoại ngành nghề truyền thống, cướp bóc để thoả nguyện cuộc sống? xa hoa hưởng lạc… Rồi ông đi tới nói chung:
Ác nghiệt thay, trúc Nam Sơn ko ghi hết tội,
Dơ dáy thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi.
Chẳng lẽ trời đất dung thứ,
Ai bảo thần nhân chịu được?
Trước tội ác giặc Minh khiến cả trời và đất, thần và người đều căm giận, Nguyễn Trãi hoá thân trong vai trò chủ tướng Lê Lợi kể về những ngày đầu nấu nung ý chí đánh giặc cứu nước:
Ta đây:
Núi Lam Sơn dấy nghĩa,
Chốn hoang dại nương mình.
Ngẫm thù bự há đội trời chung,
Căm giặc nước thề ko còn sống…
Giọng văn hoài cảm khẩn thiết, đầy những trằn trọc toan lo và trở thành hài hoà hơn trong khí thế 4 phương kết đoàn 1 lòng, tình nghĩa tướng sĩ gắn bó keo sơn và mưu lược đánh giặc:
Phần thì giận hung đồ dọc ngang,
Phần thì lo vận nước gieo neo.
….
Nhân dân 4 cối 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới;
Tướng sĩ 1 lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.
Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh,
Dùng quân phục kích, lấy ít địch nhiều…
Ngay trong bản dịch, những cách dùng từ lặp lại: “Phần thì giận… Phần thì lo…”, “Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần – Khi Khôi Huyện quân ko 1 đội”,… cho thấy chừng độ căng thẳng trong nghĩ suy cũng như bản lĩnh ứng phó với mọi gieo neo, biến cố đang dập dồn xảy ra. Cách nghĩ: “Trời thử lòng trao cho mệnh bự – Ta gắng chí giải quyết gian truân” trình bày thâm thúy quan niệm triết thuyết Nho giáo “Thiên nhân chạm màn hình”, “Thiên nhân thống nhất”, “Đại thiên hành hoá”, “Thế thiên hành hoá” (Trời và người liên thông, chạm màn hình với nhau, trời và người hợp thành 1 thể hợp nhất; bậc thức giả có thể thay trời hành đạo, giáo hóa chúng dân).
Rõ ràng đây là cách nghĩ nằm trong truyền thống tư tưởng Nho giáo nhằm tôn vinh, khôn thiêng hoá, huyền thoại hoá và vũ trụ hoá oai quyền nhà vua. Trước lúc chuyển sang miêu tả công đoạn tấn công, thêm 1 lần Nguyễn Trãi khẳng định niềm tin vào chính nghĩa, lẽ phải của quân ta nhất mực sẽ thắng lợi quân giặc mang thực chất phi chính nghĩa và hung ác.
Trọn hay:
Đem đại nghĩa để thắng hung ác,
Lấy chí nhân để thay hung bạo.
Đạo quân đem “đại nghĩa” (lẽ phải, nghĩa bự, nghĩa cao cả) và “chí nhân”, hết dạ mến thương, vị tha, trân trọng con người thế tất sẽ thắng lợi. Từ đây những địa danh gắn với thắng lợi (Bồ Đằng, Trà Lân, Tây Kinh, Đông Đô, Ninh Kiều, Tốt Động) và tính danh những tên tướng giặc chiến bại (Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính, Trần Hiệp, Lý Lượng) nối liền được nêu lên phản ảnh bước tiến của đạo quân ko gì ngăn cản nổi:
Khoanh tay để đợi diệt vong, giặc đã trí cũng lực kiệt;
Chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta đây mưu phạt, tâm công.
Tưởng chúng biết lẽ hối lỗi, nên đã thay lòng đổi dạ,
Ngờ đâu vẫn đương mưu tính, lại còn chuốc tội gây oan…
Trong đoạn văn trên, Nguyễn Trãi đã nói lên được tư tưởng quân sự vừa mang tính chiến lược vừa là sự trình bày nghệ thuật dụng binh bậc thầy. Riêng chữ mưu phạt có tức là “đánh bằng linh lợi”, tâm công tức là “đánh vào lòng người”. Binh pháp xưa khẳng định: “Trong phép dụng binh thượng sách là phạt mưu…, thượng sách là công tâm”. Vấn đề đặt ra là sách xưa chỉ có 2 từ phụt mưu và công tâm nhưng ko sử dụng lối diễn tả mưu phạt và tâm công. Vậy phải chăng Nguyễn Trãi đã dùng phép đảo trang để câu thơ vẫn giữ được ý người xưa nhưng lời thơ vẫn thuần thục, âm điệu vẫn hài hoà “Ngã mưu phạt nhì tâm công, bất chiến tự khuất”.
Thế mà rất có thể Nguyễn Trãi đã ko thể hiện nội dung tâm công theo nghĩa truyền thống (đánh vào lòng người) nhưng đã thông minh và upgrade lên 1 trình độ nhân bản theo cách hiểu tâm công là “đánh bằng tấm lòng”, “tấn công bình tấm lòng”, lấy tấm lòng nhơn nghĩa nhưng giảng giải, dùng lí lẽ để thuyết phục, cảm hoá, mở đường sống cho đối thủ. Điều này càng trở thành có lý lúc nối giữa 2 từ này là liên từ chuyển nghĩa nhi (nhưng) biểu cảm sắc thái đối lập nhau và cả câu có thể được dịch xuôi: Chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta đây đánh giặc bằng linh lợi mà lại tấn công bình tấm lòng.
Tầm tư tưởng bự trình bày ở chỗ về lý thì đánh giặc bằng linh lợi mà về tình, xét trên bình diện nhân bản, thì dùng tấm lòng cảm hoá, mở mắt cho giặc thông suốt điều nhơn nghĩa, đúng sai. Chính người đề cao nhơn nghĩa, chủ động đứng trên tầm cao nhơn nghĩa mới thấy hết hậu quả và lấy làm tiếc cho lối nghĩ cạn hẹp của giặc thù: “Tưởng chúng biết lễ hối lỗi, nên đã thay lòng đổi dạ – Ngờ đâu vẫn đương mưu tính, lại còn chuốc tội gây oan”. Đấy không hề là sự thơ ngây, mộng tưởng nhưng là tấm lòng nhơn nghĩa cao cả của bậc thức giả, từ tầm cao nhân bản vẫn mong mở đường sống cho địch thủ, mà nếu chúng vẫn còn ngoan cố thì ngôn ngữ của lý trí sẽ nổi lên diệt trừ ko tiếc thương.
Ví như ở đoạn trên, những tên người và địa danh đứng riêng biệt trong từng câu thơ thì với toàn thể phần sau, nhiều câu thư lại hiện ra cùng lúc cả thời kì tháng ngày, tên người và tên đất. Ngay cả tới biệt hiệu vua nhà Minh cũng bị vạch mặt gọi tên, chỉ rõ hành vi phản trắc: “Thằng nhãi nhép Tuyên Đức, động binh ko dừng”. Mặt khác, bí quyết liệt kê thời kì theo trình tự biên niên sử hình thành cảm giác về các sự kiện, biến cố chỉnh sửa dập dồn. Chiến công nối liền chiến công với đủ các cách đánh công đồn diệt viện, chốt giữ nơi xung yếu, chặn đường cắt nguồn lương thực. Có được thắng lợi đó là nhờ ở sự kết đoàn, sức mạnh của chính con người và ý chí đánh giặc:
Sĩ tốt kén anh hùng hổ,
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh
Đánh 1 trận sạch ko kình ngạc,
Đánh 2 trận tan tác chim muông…
Trong trận đánh quyết liệt này, biết bao những uy danh như Bá tước, Thượng thư, Đô đốc gắn với từng tăm tiếng tướng giặc đều phải chịu thất bại thảm hại. Những hình ảnh ẩn dụ: đá núi mòn, nước sông cạn, sạch ko kình ngạc, tan tác chim muông, trút sạch lá khô, sụt toang đê vỡ,… trình bày sức mạnh chính nghĩa ở tầm vóc quy mô vũ trụ của nghĩa binh, khi mà thất bại của địch thủ được đo đếm bằng các từ ngữ chi tiết, biểu cảm bằng những hình ảnh, động tác, hành vi chính xác, đời thường và bình thường: lê gối dùng tờ tạ tội, trói tay để tự xin hùng, thây chất đầy đường, máu trôi đỏ nước, nghỉ ngờ hết hồn nhưng vỡ mật, xéo lên nhau chạy để tháo thân, tan nát, khốn đốn, quay gót chẳng kịp, cởi giúp ra hàng, hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng,… Những địa danh quốc gia thì gắn liền với thắng lợi của quân ta và thất bại của giặc thù, đưa tới lời thương cảm mang tầm vóc đất trời, vũ trụ:
Lụng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường;
Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước.
Ghê gớm thay sắc gió mây phải đổi,
Thâm u thay ánh nhật nguyệt phải mờ…
Trong toàn thể phần trên đây, những câu ngắn dài đan xen nhau, biến hoá cởi mở hình thành âm điệu như hồi trống trận, lúc giục giã lúc ngân vang, lúc gang thép, lúc bi đát bi cảm. Dễ thấy những câu văn trình bày sức mạnh và ko khí thắng lợi của nghĩa binh Lam Sơn thường ngắn gọn, âm hưởng mạnh bạo, dứt khoát; những câu miêu tả thất bại của địch thủ thường kéo dài, mang tính liệt kê, thể hiện, áp giải. Đáng xem xét là các thủ pháp nghệ thuật so sánh, tương phản, liên tưởng, cực tả tạo điều kiện cho các câu văn trở thành sinh động, giàu hình ảnh, dễ đi vào lòng người.
Sau lúc đánh tan quân giặc, thêm 1 lần nữa Nguyễn Trãi nhấn mạnh ý thức nhơn nghĩa, lấy tấm lộng nhưng đối xử với địch thủ ngay cả lúc chúng ở vào thế cùng lực kiệt: “Thần vũ chẳng sát hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh”. Với tầm nghĩ suy xa rộng của bậc thức giả, ông xác định rõ mục tiêu hoà hiếu: “Ta lấy toàn quân là hơn, để dân chúng nghỉ sức” (Dư dĩ toàn quân vi thượng nhi giữ dán đắc tức).
Quan điểm lấy dân làm gốc, tinh thần “khoan dân”, nới sức dân đã được Nguyễn Trãi cực kỳ coi trọng. Điều này trình bày tầm trí óc thông thái mà cùng lúc cũng là bài học lịch sử nhưng chính ông đã chứng kiến, nghiệm sinh trong thời nhà Hồ, thấy rõ cọc gỗ, lưới giăng cửa biển cũng vô dụng và sức mạnh dân chúng mới là quán quân: “Lật thuyền mới rõ dân như nước” (Đóng cửa biển).
Tới phần kết, bài cáo quay về nội dung quan phương và làm theo những quy phạm về mặt thể loại. Câu thơ trở thành hoành tráng, chuẩn mực, giọng điệu phô trương để nhấn mạnh thời thế lịch sử đã chuyển sang 1 trang mới và khẳng định sự trường tồn của dân tộc: “Xã tắc từ đây bền vững – Giang sơn từ đây đổi mới… Muôn thuở nền thái hoà kiên cố – Ngàn thu vết nhục sạch làu”. Ngay ở lời kết này, tư duy hướng về lực lượng siêu tự nhiên Trời – Đất – Tiên tổ tiếp diễn được nhấn mạnh: “Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức mới được tương tự”.
Trên cả 2 chiều thời kì và ko gian, thắng lợi lần này sẽ còn văng vẳng đến ngày mai và đem đến cuộc sống an bình cho mọi miền tổ quốc quốc gia: “1 cỗ nhung phục thắng lợi, nên công oanh liệt nghìn 5 – 4 phương đại dương yên bình, ban chiếu duy tân khắp chốn”,… Tác phẩm Đại cáo bình Ngô được coi là “bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc”, “thiên cổ hùng văn”, “bản hùng ca lẫm liệt”, “1 văn kiện chính trị có V nghĩa lịch sử bự” và thuộc “1 thể loại văn bản hành chính của nhà nước quân chủ”,. .
Do tính quy phạm của 1 tác phẩm thuộc thể cáo bởi thế các bình diện thuộc về vẻ ngoài nghệ thuật thường ít có điều kiện được khai triển mày mò. Hơn nữa, bản thân cách thông dịch, cách hiểu, cách giảng giải chiều sâu từng câu chữ văn bản cho tới hiện tại vẫn chưa phải đã tới thấu đáo, toàn diện, chuẩn xác. Tuy nhiên, chính nhờ trị giá tự thân nhưng Đại cáo bình Ngô cứ mãi toả hào quang, mãi cuốn hút mọi lứa tuổi người Việt Nam yêu nước và yêu văn học.
Có thể nói rằng, với 1 tác phẩm ko dài, lại được viết bằng lối văn biền ngẫu song Đại cáo bình Ngô đã có được sức vang hưởng cực kỳ bao la, điển hình cho sức mạnh ý thức, khả năng văn hoá và nền văn hiến dân tộc. Vì lẽ đấy nhưng tác phẩm được các lứa tuổi đón chờ, ca tụng, luận bình và được giảng dạy phổ biến trong nhà trường.
Phân tích tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 13
Đọc thơ Nguyễn Trãi, Xuân Diệu cảm nhận: “Trán nhà thơ chạm mây mà ruột thơ thì cháy lên 1 ngọn đời hồng rất ấm”. Cái hay trong những câu thơ của Nguyễn Trãi là dẫu mang tầm vóc của 1 vị người hùng dân tộc mà vẫn chạm tới trái tim người đọc bởi sự xuyên thấm và chân thật của nó. 1 trong những tác phẩm đi vào lòng người đọc bao lứa tuổi của ông, là 1 “thiên cổ hùng văn”, đấy chính là “Bình Ngô đại cáo”.
Cuối tháng 12 5 Đinh Mùi “Vua đã bình được giặc Ngô, đại cáo người đời” (trích “Đại Việt sử ký toàn thư”), Nguyễn Trãi thay mặt Lê Lợi viết bài cáo để tổng kết lại 1 chặng đường lịch sử, ôn lại những 5 tháng khó khăn, những chiến công hiển hách và ban cố cho toàn dân được biết. Tác phẩm được viết theo thể cáo, 1 thể loại văn học chính luận có xuất xứ ở Trung Quốc thời trung thế kỉ ban cố những sự kiện có ý nghĩa lịch sử mập bự. Bài cáo là sự liên kết tuyệt diệu giữa mục tiêu chính trị với nghệ thuật văn học, sự giao thoa của 2 nguồn cảm hứng: chính trị và thông minh nghệ thuật.
Trước nhất, tác giả đã nêu lên luận đề chính nghĩa của dân tộc.
Luận đề chính nghĩa trước tiên được phát biểu qua tư tưởng nhơn nghĩa khởi đầu bài cáo:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo;”
Nhân tình vốn là tư tưởng Nho giáo có ý nghĩa về chính trị, đạo đức, chỉ mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người trên cơ sở tình thương, đạo lí. Quan niệm đó có ý nghĩa hăng hái mà chỉ giới hạn trong những mối quan hệ chi tiết và giảm thiểu ở lớp trên, không hề là tư tưởng cho lớp “thứ dân con đỏ”. Nhưng tới Nguyễn Trãi, ông đã kế thừa tư tưởng nhơn nghĩa tốt đẹp trên cơ sở đấy còn phát huy truyền thống đạo đức nhân đức của dân tộc Việt, biến thành 1 tư tưởng nhơn nghĩa toàn diện: Nhân nghĩa- yêu nước, thương dân- sợi chỉ đỏ xâu chuỗi toàn thể tư tưởng trong văn thơ ông; đường lối chính trị đúng mực trong toàn thể sự nghiệp Nguyễn Trãi: lấy dân làm gốc. Với Nguyễn Trãi, căn bản nhất của Nguyễn Trãi là “yếu tại an dân”. Muốn dân yên ổn, lúc có kẻ muốn phá hoại cuộc sống dân chúng thì điều lo âu trước tiên của đội bộ đội nghĩa, của những người vì thương xót dân chúng nhưng dấy binh khởi tức là làm thế nào để trừ khử quân bạo ngược. Đấy chính là “nghĩa”. Từ đấy đề ra mục tiêu rõ ràng của trận đấu: vì thương dân nhưng diệt trừ hung ác. Quan niệm của Nguyễn Trãi đã có sự tăng trưởng tư tưởng vượt tầm thời đại, trong chiến tranh cũng như trong thời bình: luôn lấy dân làm gốc.
Tiếp đấy, tác giả khẳng định nhân cách còn đó của nền độc lập dân tộc:
“Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,
Sông núi cương vực đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác;
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ 1 phương;
Tuy mạnh yếu có khi không giống nhau,
Song anh kiệt thời nào cũng có.”
Đấy là sự thực lịch sử có thuộc tính hiển nhiên: “từ trước, vốn, đã chia”. Chủ quyền quốc gia được phát biểu thâm thúy và đầy đủ, toàn diện trên các bình diện: bờ cõi, phong tục tập quán, lịch sử các thời, thiên tài anh kiệt. Với cảm hứng yêu nước, kiêu hãnh dân tộc chính đáng, Nguyễn Trãi đã nói về quốc gia 1 cách chính đáng:
“Thực thi văn hiến chi bang”
Giọng điệu vang lên đầy tự hào, kiêu hãnh. Kiêu hãnh về bờ cõi, bờ cõi độc lập với Trung Hoa, về “sông núi cương vực”- tổ quốc mỹ lệ, là rừng vàng biển bạc, đồng ruộng màu mỡ nhưng mỗi tấc đất là tấc vàng. Để rồi sau này, trong “Quốc gia”, Nguyễn Đình Thi khẳng định:
“Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang 1 dáng hình, 1 ước ao, 1 lối sống cha ông”.
Ta còn kiêu hãnh về phong tục tập quán riêng, trình bày sức mạnh dân tộc từ cái răng cái tóc, từ nếp ăn, nếp mặc tới cái chắp tay trước bàn độc tổ tông; kiêu hãnh về nòi giống vang dội, tinh hoa là người anh kiệt. Nếu “Nam quốc nước nhà” còn phải dựa vào sách trời, “Hịch tướng sĩ” dựa vào bổng lộc tướng sĩ mang tính ích lợi thì “Bình Ngô đại cáo” dựa vào những nhân tố vĩnh hằng, cao cả, được lịch sử chứng minh. Tư tưởng độc lập dân chủ vừa toàn diện, văn minh lại vừa thâm thúy, có bản lĩnh thuyết phục bự.
Tiếp theo, Nguyễn Trãi soi chiếu luận đề chính nghĩa vào thực tiễn lịch sử để thấy: địch thủ đã làm những hành động trái nhơn nghĩa. Đứng trên lập trường nhơn nghĩa vì dân, tác giả đã nhìn suốt hành trình 20 5 ròng tham chiến, câu văn giọng nghẹn ngào, căm tức ko cùng. Những câu văn đầy máu, thấm đẫm nước mắt và sự xót thương khôn xiết:
“Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Dối trời lừa dân đủ muôn nghìn kế
Gây thù kết oán thù trải mấy mươi 5
Bại nhơn nghĩa nát cả đất trời.
Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi…”
Nguyễn Trãi đã phác lên bức tranh đau khổ của dân chúng lúc giặc Minh đánh chiếm: người lên núi đào vàng, kẻ xuống biển nhưng ngọc, hoàn cảnh chia li, nheo nhóc, cơ cực: vợ mất chồng, con mất cha, nặng nề những nỗi cùng cực người bị đẩy vào cảnh phu phen, ngành nghề bị tiêu hủy, … Hơn thế nữa chúng còn hủy diệt sự sống, sinh linh. Để viết lên những câu văn cô đọng tương tự, hẳn Nguyễn Trãi phải kìm giữ đau thương nhiều lắm mới có thể nhìn thẳng vào sự thực, ghi thấu vào xương tủy. 16 câu thơ là những trang đầy máu và nước mắt ko dừng nghĩ về quốc gia, người dân trong những giờ phút bi thương. Không hết, tác giả phải nén lại trong 2 câu giàu tình nói chung:
“Ác nghiệt thay, trúc Nam Sơn ko ghi hết tội,
Dơ dáy thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi!”
Và tác giả khẳng định, chúng ta tranh đấu để bảo vệ chính nghĩa qua diễn biến cuộc khởi nghĩa. Giai đoạn đầu gắn với hình tượng người lãnh tụ Lê Lợi- vong hồn của cuộc khởi nghĩa. Người chủ tướng xuất thân phổ biến, xưng hô khiêm nhượng, địa bàn heo hút, Những người có cố gắng, ý chí và lí tưởng tranh đấu: có những trăn trở suy tư. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa được thực hiện trong điều kiện cực kỳ gieo neo: thần thế ko cân sức, thiếu thiên tài anh kiệt, binh mã, tư trang. Nhưng vượt lên với ý chí kiên cường, Lê Lợi vẫn thu phục được lòng người để hình thành 1 khối kết đoàn:
“Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới
Tướng sĩ 1 lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.”
Và các nghĩa binh Lam Sơn đã mang vào trận đánh sức mạnh thần kì:
“Dĩ đại nghĩa nhi thắng hung ác,
Dĩ chí nhân nhi dị hung bạo.”
Tác giả dùng cả đoạn văn dài để nói về cuộc kháng chiến- khúc khải hoàn ca về với những chiến thắng táo tợn, bất thần với cảm hứng chủ công là kiêu hãnh, tự trọng dân tộc:
“Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay…
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc
Đánh 2 trận tan tác chim muông.
Cơn gió mập trút sạch lá khô,
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.”
Những câu thơ sử dụng hàng loạt động từ mạnh liên tục tạo những rung rinh dập dồn. Câu văn biền ngẫu đăng đối cùng thủ pháp đối lập, nhịp độ lúc nhanh lúc chậm, sôi nổi hình thành 1 khúc ca khải hoàn.
Cách hoàn thành chiến tranh, lúc giặc bị đẩy vào thế cùng lực kiệt thì những người chỉ huy đã minh mẫn hoàn thành cảnh đao binh trong hòa bình để mở đường hiếu sinh. Đấy cũng là biểu thị của sự nhơn nghĩa.
Cuối cùng là lời kết luận của Nguyễn Trãi:
“Xã tắc từ đây bền vững
Giang sơn từ đây đổi mới
Càn khôn bĩ rồi lại thái
Nhật nguyệt hối rồi lại minh
Ngàn 5 vết điếm nhục sạch làu
Muôn thuở nền thái hoà kiên cố
Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ khôn thiêng đã lặng lẽ phù hộ;”
Giọng điệu long trọng, lời lẽ nghiêm trang, từ ngữ khẳng định được lặp lại: “từ đây, bền vững”. Nguyễn Trãi vui tươi lúc tuyên bố truyền đi niềm tin tự do dân tộc được mở ra, khẳng định cảnh xa ngày mai tươi sáng của quốc gia, chứa chan ý thức sáng sủa.
Có thể nói, “Bình Ngô đại cáo” chính là bản người hùng ca vang danh trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2, ghi lại sự tăng trưởng về tư tưởng và nhận thức so với bản tuyên ngôn đầu của Lý Thường Kiệt. Với nền văn chương trung đại Việt Nam, bài cáo chính là 1 áng văn chính luận tuyệt vời dựa trên sự liên kết hài hòa giữa chính luận và chất văn học, giữa tư duy logic và tư duy hình tượng.
………………
Mời các bạn tải File về để xem thêm bài phân tách Bình ngô Đại Cáo
.
Xem thêm về bài viết
Văn mẫu lớp 10: Phân tích Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi Lược đồ tư duy & 15 bài văn mẫu lớp 10 hay nhất
[rule_3_plain]
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô của Nguyễn Trãi mang lại 15 bài văn mẫu siêu hay đạt điểm cao nhất của các bạn lớp 10. Qua đấy các bạn có thêm nhiều gợi ý tham khảo, nắm vững tri thức căn bản, củng cố kỹ năng viết văn, mở mang vốn từ để biết cách viết bài văn cho riêng mình.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Bình Ngô Đại Cáo được sáng tác 5 1428, được xem là bản người hùng ca vang danh trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2, ghi lại sự tăng trưởng về tư tưởng và nhận thức so với bản tuyên ngôn đầu của Lý Thường Kiệt. Vậy say đây là 15 bài phân tách Đại Cáo Bình ngô siêu hay, mời các bạn lớp 10 cùng theo dõi và tải tại đây.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo siêu hayDàn ý phân tách Bình Ngô Đại CáoDàn ý phân tách Đại Cáo Bình NgôSơ đồ tư duy Bình ngô Đại CáoPhân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 1Phân tích bài Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 2Phân tích bài Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 3Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 4Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 5Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 6Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 7Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 8Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 9Phân tích bài Bình ngô Đại Cáo – Mẫu 10Phân tích tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 11Phân tích tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 12
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Dàn ý phân tách Bình Ngô Đại Cáo
I. Mở bài:
– Giới thiệu về tác gia Nguyễn Trãi: Là nhà chính trị, quân sự lỗi lạc, tài 3, nhà văn thi sĩ với sự nghiệp sáng tác khổng lồ.
– Khái quát về tác phẩm: Là áng thiên cổ hùng văn, là bản tuyên ngôn hùng hồn của dân tộc.
II. Thân bài:
a. Tiền đề lý luận
* Tư tưởng nhơn nghĩa
– “Nhân tình” là phạm trù tư tưởng của Nho giáo chỉ mối quan hệ giữa người với người dựa trên cơ sở tình thương và đạo lí.
– “Nhân tình” trong quan niệm của Nguyễn Trãi
Kế thừa tư tưởng Nho giáo: “yên dân” – khiến cho cuộc sống dân chúng yên ổn, hạnh phúcCụ thể hóa với nội dung mới đấy là trừ bạo – vì dân chúng diệt trừ bạo tàn, giặc xâm lăng.
→ Với nét nghĩa văn minh, mới mẻ Nguyễn Trãi đã vạch trần luận điệu gian trá của giặc Minh cùng lúc phân biệt rõ ràng ta chính nghĩa, địch phi chính nghĩa.
→ Tạo cơ sở kiên cố cho cuộc khởi nghĩa Lam Sơn – là cuộc khởi nghĩa nhơn nghĩa, vì cuộc sống của dân chúng nhưng diệt trừ bạo tàn.
* Chân lý về độc lập dân tộc
– Nguyễn Trãi đã xác định nhân cách độc lập của nước Đại Việt bằng 1 loạt các cứ liệu thuyết phục: Nền văn hiến lâu đời, bờ cõi bờ cõi biệt lập, phong tục Bắc Nam phong phú, đặm đà bản sắc dân tộc, lịch sử lâu đời trải qua các triều đại Triệu, Đinh, Lý, Trần, anh kiệt không lẽ cũng có.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
→ Bằng cách liệt kê tác giả đưa ra các bằng chứng hùng hồn, thuyết phục khẳng định dân tộc Đại Việt là đất nước độc lập, đấy là chân lý chẳng thể chối cãi.
– Các từ ngữ “từ trước, đã lâu, vốn xưng, đã chia” đã khẳng định sự còn đó hiển nhiên của Đại Việt.
– Thái độ của tác giả:
So sánh các triều đại của Đại Việt ngang hàng với các triều đại của Trung Hoa.Gọi các vị vua Đại Việt là “đế”: Trước nay hoàng đế phương Bắc chỉ xem vua nước Việt là Vương.
→ Thể hiện tinh thần về chủ quyền độc lập cao độ của tác giả.
– Sử dụng phép liệt kê, dẫn ra những kết cuộc của kẻ chống lại chân lý: Lưu Cung, Triệu Tiết, Toa Đô, Ô Mã,…
→ Là lời cảnh cáo gang thép, cùng lúc cũng trình bày niềm kiêu hãnh bởi những chiến công của dân chúng Đại Việt.
b. Soi chiếu lý luận vào thực tế.
* Tội ác của giặc Minh.
– Tội ác xâm lăng: Từ “nhân, thừa cơ” cho thấy sự thời cơ, âm mưu của giặc Minh, chúng mượn chiêu bài “phù Trần diệt Hồ” để gây chiến tranh xâm lăng nước ta.
→ Lột trần luận điệp bịp bợm, cướp nước của giặc Minh.
– Tội ác với dân chúng:
Khủng bố, ám toán người dân không có tội: Nướng thứ dân, vùi con đỏBóc lột bằng thuế khóa, vơ vét khoáng sản, sản vật nước taPhá hoại môi trường, xoá sổ sự sốngBóc lột sức lao động, phá hoại sản xuất.
→ Sử dụng giải pháp liệt kê khiếu nại những tội ác man di của giặc.
→ Gợi hình ảnh đáng thương, khổ thân, đau khổ của dân chúng
→ Nỗi xót xa, đớn đau, bi cảm đối với dân chúng, sự phẫn nộ đối với địch thủ của tác giả.
* Lòng căm phẫn giặc của dân chúng.
– Hình ảnh cường điệu “trúc Nam Sơn ko ghi hết tội, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi” lấy cái cực kỳ của thiên nhiên để nói về tội ác của giặc Minh.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
– Câu hỏi tu từ “không lẽ…chịu được”: Tội ác chẳng thể dung tha của giặc.
→ Thái độ phẫn nộ, uất nghẹn ko bao giờ tha thứ của dân chúng ta
⇒ Đoạn văn là bản cáo trạng gang thép về tội ác của giặc Minh
c. Diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
* Hình tượng người người hùng Lê Lợi
– Nguồn gốc xuất thân: là người dân cày áo vải “chốn hoang dại nương mình”
– Chọn lựa căn cứ khởi nghĩa: “Núi Lam Sơn dấy nghĩa”
– Có lòng căm phẫn giặc thâm thúy, sôi sục: “Ngẫm thù bự há đội trời chung, căm giặc nước thề ko cùng sống…”
– Có lý tưởng, hoài bão bự lao, biết trọng dụng người tài: “Tấm lòng cứu nước…dành phía tả”.
– Có lòng cố gắng để tiến hành lí tưởng bự “Đau lòng nhức óc…nếm mật nằm gai…suy xét đã tinh”.
→ Hình tượng Lê lợi vừa là con người bình dị đời thường, vừa là người người hùng khởi nghĩa. Hình tượng Lê Lợi cũng là vong hồn của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn Trãi cho thấy thuộc tính dân chúng của cuộc khởi nghĩa.
* Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
– Giai đoạn đầu cuộc khởi nghĩa:
Khó khăn về quân trang, lương thực: lương hết mấy tuần, quân ko 1 độiTinh thần của quân và dân: Gắng chí, cố gắng (Ta gắng chí giải quyết gian truân), đồng lòng, kết đoàn (sử dụng 2 điện tích dựng cần trúc, hòa nước sông)
→ Giai đoạn đầu đầy gieo neo, thách thức, nhờ sự sáng sủa, đồng lòng, kết đoàn, biết dựa vào dân đã giúp nghĩa binh Lam Sơn vượt qua mọi gieo neo.
– Giai đoạn phản công và giành chiến thắng
Những thắng lợi lúc đầu: Trận Bạch Đằng, miền Trà Lân tạo thanh thanh thế cho nghĩa binh và biến thành nỗi khiếp đảm cho địch thủ “sấm vang chớp giật, trúc chẻ tro bay”.Nghĩa quân liên tục giành nhiều chiến thắng mập bự, xoá sổ giặc ở những thành nhưng chúng chiếm đóng “Trần Trí, Sơn Thọ…tháo thân” và xoá sổ quân tiếp viện của giặc “Đinh Mùi…tự sát”.
→ Biện pháp liệt kê tái tạo ko khí mặt trận máu lửa, sôi sục với những thắng lợi giòn giã liên tục của quân ta cũng như sự thất bại điếm nhục, ê chề của địch.
+ Sự thất bại điếm nhục, thảm thương của giặc Minh:
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Nghệ thuật thổi phồng, cường điệu cực tả sự thiệt hại, tổn thất mập bự của quân địch. Đấy là những thất bại điếm nhục, ê chề “thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5, bêu đầu, thiệt mạng,..”.Thất bại thảm hại, khốn đốn, cửi áo giáp xin hàng “Thượng thư Hoàng Phúc…xin cứu mạng”Tướng giặc tham sống sợ chết xin hàng.
+ Khí thế vang danh và cách xử sự của quân dân ta:
Cách nói thổi phồng, cường điệu: “Gươm mài đá đá núi cũng mòn, voi uống nước nước sông phải cạn, đánh 1 trận….”, ca tụng khí thế hào sảng, ngút trời của quân ta.Thực thi chế độ nhơn nghĩa “Thần vũ chẳng sát hại…nghỉ sức”. Đây là cách xử sự vừa nhân đạo vừa khéo léo của nghĩa binh Lam Sơn, nó vừa khiến ta thấy được thuộc tính chính nghĩa của nghĩa binh vừa là sự sẵn sàng cấp thiết cho chế độ ngoại giao sau này.
→ Nghệ thuật đối lập đã trình bày rõ những nét đối cực trong trận đấu giữa ta và địch, từ thuộc tính trận đấu cho tới khí thế, sức mạnh, những chiến công và cách xử sự
→ Niềm kiêu hãnh, tự trọng dân tộc thâm thúy của tác giả.
d. Niềm tin, ý chí.
– Giọng điệu long trọng, hào sảng cho thấy niềm tin và những suy tư sâu lắng của tác giả
– Sử dụng những hình ảnh về ngày mai quốc gia như “xã tắc từ đây bền vững, giang san từ đây đổi mới, thái hoà kiên cố”, các hình ảnh của vũ trụ “kiền khôn, nhật nguyệt, nghìn thu sạch làu”
→ Quốc gia, vũ trụ đang đi lại theo hướng tươi sáng, tốt đẹp hơn.
→ Đây ko chỉ là lời tuyên bố hoàn thành còn là niềm tin cậy, sáng sủa về sự nghiệp xây dựng quốc gia.
e. Nghệ thuật
– Sử dụng thông minh và thành công thể cáo
– Liên kết hài hòa giữa nhân tố chính trị và nhân tố văn học.
– Sử dụng các giải pháp liệt kê, cường điệu, đối lập,..
III. Kết bài:
Khái quát nội dung và nghệ thuật của tác phẩmLiên hệ với “Nam quốc nước nhà”, bản tuyên ngôn độc lập trước nhất của Việt Nam.
Lược đồ tư duy Bình ngô Đại Cáo
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Phân tích bài Đại cáo Bình Ngô – Mẫu 1
Nguyễn Trãi là nhà quân sự, nhà văn hóa bự, thi sĩ kiệt xuất của dân tộc Việt Nam. Ông đã đóng góp cho kho tàng văn chương trung đại Việt Nam nói riêng và kho tàng văn chương Việt Nam khái quát nhiều tác phẩm văn chương lạ mắt, có nhựa sống lâu bền trong lòng độc giả mọi lứa tuổi và “Bình Ngô đại cáo” là 1 trong số những tác phẩm như thế. “Bình Ngô đại cáo” có mặt trên thị trường sau chiến thắng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân minh xâm lăng. Tác phẩm ko chỉ là 1 văn kiện lịch sử tuyên bố nền độc lập của dân tộc nhưng nó còn là áng văn yêu nước, áng văn chính luận tuyệt vời của nền văn chương nước ta.
Được viết theo thể cáo – 1 thể loại văn chương cổ có xuất xứ từ Trung Hoa, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi cũng có 1 bố cục rất chặt chẽ. Mở màn bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã khôn khéo nêu lên luận đề chính nghĩa, làm cơ sở, nền móng cho chân lí độc lập dân tộc.
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dânQuân điếu phạt trước lo trừ bạo
Như chúng ta đã biết, “nhơn nghĩa” là 1 trong số những phạm trù tư tưởng không xa lạ và gần gụi của Nho giáo, nó được dùng để nhắc đến mối quan hệ, cách xử sự tốt đẹp giữa con người với con người trên cơ sở tình thương và đạo đức. Với Nguyễn Trãi, “việc nhơn nghĩa” phải gắn liền với việc “yên dân” bởi ông luôn “lấy dân làm gốc”, làm nền móng cho mọi hành động, việc làm của mình. Đặc trưng, trong bối cảnh quân Minh xâm lăng nước ta, Nguyễn Trãi khẳng định, muốn “yên dân” thì trước hơn hết phải lo “trừ bạo” tức là phải đánh đuổi quân xâm lăng, những kẻ đang đàn áp dân chúng và đẩy dân chúng vào cuộc sống lầm than, cùng cực. Như vậy, với 2 câu thơ khởi đầu bài cáo, Nguyễn Trãi đã nêu lên tiền đề tư tưởng cho toàn thể tác phẩm, đấy chính là tư tưởng nhơn nghĩa và tư tưởng đó luôn lấy dân làm gốc, xét tới cùng đây là 1 tư tưởng văn minh và mới mẻ của ông. Thêm vào đấy, trong phần khởi đầu bài cáo, Nguyễn Trãi cũng đã nêu lên chân lí khách quan để khẳng định nền độc lập của dân tộc ta từ bao đời nay.
Như nước Đại Việt ta từ trướcVốn xưng nền văn hiến đã lâuNúi sông cương vực đã chiaPhong tục Bắc Nam cũng khácTừ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phươngTuy mạnh yếu từng khi không giống nhauSong anh kiệt không lẽ cũng có.
Nghe đâu, đoạn văn đã gợi lại trong chúng ta những truyền thống đáng kiêu hãnh của dân tộc ta từ nghìn đời nay. Đại Việt là 1 dân tộc có truyền thống văn hiến, phong tục từ lâu đời, có cương vực, bờ cõi riêng. Cùng lúc, với lối so sánh các triều đại phong kiến của nước Đại Việt với các triều đại phong kiến phương Bắc, tác giả Nguyễn Trãi đã đặt nước ta ngang hàng với Trung Quốc, điều đấy ko chỉ khẳng định nền độc lập của dân tộc nhưng nó còn trình bày lòng kiêu hãnh, tự trọng dân tộc với truyền thống văn hiến từ nghìn 5. Cùng lúc, để khẳng định chân lí độc lập dân tộc, Nguyễn Trãi đã liệt kê, kể lại những thắng lợi hào hùng, tất thắng của quân ta trong các trận đấu đấu ở trước đấy.
Lưu Công tham công nên thất bạiTriệu Tiết thích bự phải tiêu vongCửa Hàm Tử bắt sống Toa ĐôSông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã
Trên cơ sở tiền đề chính nghĩa và chân lí độc lập ở đoạn 1, đoạn 2 của bài cao đi sâu chỉ rõ những tội ác man rợn của giặc Minh. Trước hết, tác giả đã vạch rõ thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh.
Nhân họ Hồ chính sự phiền hàĐể trong nước lòng dân oán thù hậnQuân cuồng Minh thừa cơ gây họaBọn gian tà bán nước cầu vinh
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Lợi dụng tình hình rối ren trong nước của nhà Hồ, giặc Minh với luận điệu gian trá “phù Trần diệt Hồ” để lừa bịp dân chúng, chúng đã tiến vào xâm lăng nước ta. Để rồi, sau đấy, chúng đã thi hành hàng loạt chế độ man di và dưới ngòi bút của mình, Nguyễn Trãi đã lật lọng, vạch rõ hàng loạt tội ác chẳng thể tha thứ của giặc Minh. Chúng đã thảm sát những người dân không có tội 1 cách tàn độc và man di.
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Bọn giặc Minh thật gian ác biết bao, ngay tới cả “thứ dân”, “con đỏ” chúng cũng ko chịu tha. Hai động từ “nướng”, “vùi” được đặt lên đầu câu chừng như đã lột tả tới tột đỉnh sự thảm sát man di, làm thịt người ko ghê tay của bọn chúng. Thêm vào đấy, chúng còn thảm sát dân chúng bằng cách đẩy họ vào những noi đầy rẫy những nguy hiểm, nơi nhưng lúc đã đi rồi thì rất khó để có thể sinh tồn để trở về.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo, thuồng luồng.Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu, nước độc
Cùng lúc, tội ác của giặc Minh còn ở đặt lên đầu dân chúng những chế độ thuế khóa nặng nề, và phi lí và ko ngừng lại ở đấy, chúng còn phá hủy cả không gian sống, môi trường thiên nhiên.
Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới chăngNhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặtTàn sát cả giống côn trùng, cây cối,
Như vậy, bằng hàng loạt các hình ảnh chân thật, rõ nét cùng việc sử dụng phép đối lập giữa tội ác của địch thủ với nỗi đau cực khổ của dân chúng và giọng văn gang thép, hùng hồn, tác giả Nguyễn Trãi đã viết nên 1 bản cáo trạng về những tội ác man di của kẻ giặc và bản cáo trạng đó khép lại bằng 1 hình ảnh so sánh giàu sức nói chung và đầy ám ảnh về tội ác của chúng.
Ác nghiệt thay, trúc Nam Sơn ko ghi hết tộiDơ bẩn thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi.
Tiếp đấy, trong đoạn 3 của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã tái tạo lại giai đoạn tranh đấu và giành thắng lợi của quân và dân ta trong trận đấu đấu chống quân Minh xâm lăng. Và trước hơn hết đấy chính là hình ảnh của chủ tướng Lê Lợi.
Ta đây:Núi Lam Sơn dấy nghĩaChốn hoang dại nương mình
Với đại từ “ta” tự xưng gần gụi cùng cách sử dụng từ “nơi”, “chốn” đã cho thấy xuất xứ xuất thân của chủ tướng Lê Lợi. Người người hùng đó cũng xuất thân từ dân chúng, cũng bước ra từ lòng dân chúng và thấu hiểu bao nỗi mệt nhọc của dân chúng. Người người hùng đó mang trọn trong mình lòng căm phẫn giặc thâm thúy – “ngẫm thù bự hạ độ trời chung”, “căm phẫn giặc thề ko cùng chung sống’ cùng bao nỗi niềm suy nghĩ, trằn trọc tới nỗi “đau lòng nhức óc”, “quên ăn vì giận” và cả “những trăn trở trong đêm chiêm bao” để đứng lên dấy binh khởi nghĩa. Dẫu cuộc khởi nghĩa đó diễn ra giữa khi “quân địch đương mạnh” và gặp phải vô vàn gieo neo mà điều đấy chẳng thể ngăn được bước chân và ý chí của Lê Lợi, ông vẫn ko nguôi nỗi lòng thương dân và niềm khao khát đánh thắng địch thủ xâm lăng và để rồi, dẫu trong cảnh ngộ gieo neo đó, ông vẫn tìm ra trục đường để chiến đấu, để đưa trận đấu của ta đi tới chiến thắng.
Trọn hay:
Đen đại nghĩa để thắng hung tànLấy chí nhân để thay hung bạo
Chính nhờ chân lí, trục đường đó nhưng cuộc khởi nghĩa của ta đã từng ngày, từng ngày vượt qua gieo neo và đi tới chiến thắng. Tuy nhiên, lúc tái tạo giai đoạn tranh đấu và thắng lợi của quân ta, Nguyễn Trãi ko chỉ tái hiện ảnh ảnh của người hùng Lê Lợi nhưng ông còn tái tạo rõ nét từng chặng đường trong cuộc kháng chiến đó. Trong buổi đầu của cuộc kháng chiến, nghĩa binh của ta gặp phải rất nhiều gieo neo, thiếu thốn về nhân công – “việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần”, thiếu thốn lương thực,… mà với lòng cố gắng và ý chí, cả nghĩa binh vẫn sát cánh bên nhau và cùng nỗ lực. Để rồi, trong công đoạn sau của trận đấu, quân ta đã giành nhiều chiến thắng vang dội. Mở màn là các thắng lợi ở trận Bồ Đằng, trận Trà Lân rồi tiếp đấy là thắng lợi Tây Kinh, Đông Đô, Ninh Kiều,… và tiếp đấy là hàng loạt các chiến công liên tục:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thếNgày 2 mươi, trận Mã An, Liễu Thăng cụt đầuNgày 2 lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vongNgày hăm 8, thượng thư Lí Khanh cùng kế tự sát.
Có thể nói, bằng tất cả lòng cố gắng, ý chí và lòng căm phẫn giặc thâm thúy, quân ta đã đánh thắng địch thủ xâm lăng, khiến chúng thất bại thảm hại và sợ hãi. Cùng lúc, trong trận đánh đó, quân ta vẫn trình bày rõ tư tưởng chính nghĩa đã đặt ra, do vậy nên lúc quân giặc thua trận, nghĩa binh của ta vẫn cho chúng đường lui, chẳng những tha chết cho bọn chúng nhưng còn cấp ngựa, cấp lương thực và cấp thuyền cho chúng trở về nước. Và có nhẽ do vậy, thắng lợi của ta chính là sự thắng lợi của nhơn nghĩa, của lòng bác ái và ý thức thượng võ.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Cuối cùng, trên cơ sở luận đề chính nghĩa và thực tế của trận đấu đấu đoạn cuối của bài cáo đã lên tiếng tuyên bố nền hòa bình, độc lập của dân tộc.
Xã tắc từ đây bền vữngGiang sơn từ đây đổi mới(…)Xa gần bố cáoAi nấy đều hay.
Với giọng văn hào hùng, trịnh trọng xen lẫn thú vui và kiêu hãnh dân tộc, lời tuyên bố độc lập được tuyên bố phổ biến tới toàn bộ mọi người. Lời tuyên bố đó ko chỉ trình bày lòng kiêu hãnh dân tộc nhưng còn cho thấy niềm tin vào 1 ngày mai quốc gia thái hoà và hưng thịnh.
Tóm lại, với sự liên kết hài hòa giữa nhân tố trữ tình và nhân tố chính luận cùng việc sử dụng nhiều hình ảnh lạ mắt và giọng văn chuyển đổi cởi mở, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi xứng đáng là “áng thiên cổ hùng văn” trong nền văn chương Việt Nam.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 2
Từ xưa cho tới hiện tại, ngoài bản Tuyên ngôn độc lập của chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố cho nền độc lập, cho chủ quyền bờ cõi của quốc gia ta thì còn có 2 áng thiên cổ hùng văn khác cũng được coi như là 2 bản tuyên ngôn độc lập bất hủ trong lịch sử. Đấy là Nam quốc nước nhà của Lý Thường Kiệt và Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. Ở mỗi 1 thời đại với những cảnh ngộ không giống nhau, những cái nhìn không giống nhau, song ta thấy ở mỗi 1 bản tuyên ngôn những trị giá về tư tưởng cực kỳ văn minh và đúng mực. Ví như tác phẩm Nam quốc nước nhà đã khẳng định kiên cố về chủ quyền bờ cõi, bản tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh cho thấy quyền con người bự lao thì Bình Ngô đại cáo lại là 1 góc cạnh khác. Đấy là tư tưởng phải chăm lo cho muôn dân, yêu dân và dẹp trừ bạo loạn, để cuộc sống dân chúng được no đủ, hạnh phúc. Điều này được trình bày rất rõ phê chuẩn đoạn 1 của tác phẩm.
Sau lúc nước ta giành được chiến thắng của trận đấu chống quân Minh, vua Lê Lợi đã lệnh cho Nguyễn Trãi viết Bình Ngô đại cáo. 5 1428, bài cáo này đã được ban bố tới toàn bộ dân chúng. Bình Ngô đại cáo đã thuật lại và tổng kết lại giai đoạn đánh đuổi quân Minh khỏi cương vực của dân chúng ta, cho thấy thắng lợi vang danh cùng lời tuyên bố hùng hồn về chủ quyền của dân tộc. Tác phẩm được viết bằng thể cáo, là 1 thể văn nghị luận có xuất xứ từ Trung Quốc, nhà vua công bố nó để cho toàn bộ dân chúng nhưng mọi người trong quốc gia được biết. Bình Ngô đại cáo gồm có 3 phần với sự kết hợp chặt chẽ với nhau. Phần 1 trình bày tư tưởng của tác giả, đấy là tư tưởng nhơn nghĩa. Tới phần thứ 2, Nguyễn Trãi đã bóc trần những tội ác của giặc Minh xâm lăng và phần chung cuộc chính là sự thuật lại những cuộc chiến, những chiến công trong trận đấu của quân dân ta. Cả bài cáo trình bày lên lòng kiêu hãnh dân tộc thâm thúy cộng với lời tuyên bố chủ quyền bờ cõi hùng hồn nhưng ko đối phương nào có quyền được xâm phạm đến. Ta đặc thù chú trọng tới tư tưởng nhơn nghĩa nhưng Nguyễn Trãi đã nêu ra trong đoạn 1 của tác phẩm này.
Xưa kia, trong xã hội phong kiến, tư tưởng Nho giáo là 1 hệ tư tưởng gắn chặt với dân chúng. Và Nguyễn Trãi cũng ko ngoại lệ. Bài cáo khởi đầu bằng 1 tư tưởng nhơn nghĩa có xuất xứ từ Nho giáo:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”
Trước hết, ta cần phải hiểu được nhân tức là gì? Nhân là người, tức là việc nghĩa. Nhân tình là 1 tư tưởng, là những hành động phải đứng về phía lẽ phải, vì quyền và ích lợi của con người, bảo vệ cho ích lợi của con người. Nguyễn Trãi coi nhơn nghĩa chính là 1 tư tưởng trước nhất thiết yếu để trị vì quốc gia. Để quốc gia được tăng trưởng hưng thịnh, ko có bóng giặc ngoại xâm, đời sống của dân chúng được no đủ, hạnh phúc thì người đứng đầu quốc gia là nhà vua phải có nghĩa vụ yêu dân, thương dân như con, luôn đặt ích lợi của con dân nước mình lên bậc nhất. Tuy nhiên, chỉ yêu dân và thương dân thôi là chưa đủ, bậc đế vương còn phải biết “trừ bạo”. Bạo ở đây chính là bạo loạn, là bọn giặc Minh sang xâm lăng nước ta. Cái ác đang hiện hữu trước mắt và người đứng đầu quốc gia phải có nghĩa vụ dẹp trừ, xoá sổ nó, tranh đấu cho độc lập, chu toàn bờ cõi. Từ tình mến thương, lo nghĩ cho dân chúng tạo nên tư tưởng, thành hành động chống lại địch thủ xâm lăng. Đây cũng chính là lí do và trị giá then chốt làm nên thành công của trận đấu chống giặc Minh của vua Lê Lợi.
Để chứng minh cho tư tưởng của mình, Nguyễn Trãi đã nêu ra những cứ liệu trong lịch sử:
“Như nước Đại Việt ta từ trướcVốn xưng nền văn hiến đã lâuNúi sông cương vực đã chiaPhong tục Bắc Nam cũng khácTừ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phươngTuy mạnh yếu từng khi không giống nhauSong anh kiệt thời nào cũng có”.
Nước Đại Việt ta trước kia đã xưng nền độc lập khắp 4 phương, ta có nền văn hiến từ nghìn xưa, có sự phân chia rõ ràng, phân minh về địa lí, về bờ cõi đối với tất cả các nước khác. Ta cũng có những nền văn hóa biệt lập ở Bắc và Nam. Như các triều đại đi trước, từ thời nhà “Triệu, Đinh, Lí, Trần” đều đã xây dựng được nền độc lập. Không những vậy, Nguyễn Trãi còn lấy thí dụ về các triều đại ở Trung Quốc: “Hán, Đường, Tống, Nguyên” đã từng xưng đế 1 phương. Qua các triều đại trong lịch sử với nền độc lập, chủ quyền nhưng họ đã xây dựng thì đều là những bằng chứng chẳng thể chối cãi được. Tầm nhìn sâu rộng của Nguyễn Trãi được trình bày ở chỗ, ông ko chỉ lấy thí dụ về các triều đại trong nước nhưng còn lấy bằng chứng từ Trung Quốc, nhằm gia tăng tính đúng mực của lập luận này. Mỗi 1 thời gian đều có những thiên tài, những vị người hùng kiệt xuất:
“Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhauSong anh kiệt thời nào cũng có”
Nguyễn Trãi khẳng định rằng anh kiệt của quốc gia ko bao giờ thiếu, bởi mỗi thời đại đều sản sinh ra nhiều người tài ba góp sức cho quốc gia. Họ đã khiến cho những địch thủ phải chịu những sự thất bại, điếm nhục:
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
“Lưu Cung tham công nên thất bại,Triệu Tiết thích bự phải diệt vong,Cửa Hàm tử bắt sống Toa ĐôSông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô MãViệc xưa phê chuẩn,Chứng cớ còn ghi”.
Hàng loạt những cái tên được nêu ra: “Lưu Cung, Triệu Tiết, Cửa Hàm, Ô Mã” đều là những đối phương ham danh, hám lợi đi lấn chiếm nước khác. Kết cuộc nhưng chúng phải chịu là cực kỳ đau đớn. Nguyễn Trãi đã sử dụng 1 loạt các động từ mạnh như “bắt sống”, “làm thịt tươi” cho thấy thái độ quyết đoán, ko nhân nhượng trước những thần thế cừu địch. 1 lúc chúng đã dám sang xâm lăng và làm tổn hại tới ích lợi, tới đời sống của dân chúng, tới nền độc lập của quốc gia thì chúng sẽ phải chịu hậu quả khôn lường. Hai câu thơ cuối đoạn 1 là lời khẳng định cứng ngắc của tác giả:
“Việc xưa phê chuẩn,Chứng cớ còn ghi”
Tác giả kết lại tư tưởng “nhơn nghĩa” của mình bằng 1 lời khẳng định “Chứng cớ còn ghi”. Đây là thực tiễn lịch sử chẳng thể chối cãi được, chẳng thể phủ thu được. Những triều đại đi trước đã có những chiến công lừng lẫy, đã giành lấy nền tự chủ thì cớ gì ta lại ko làm được, huống hồ vị vua Lê Lợi là 1 người cực kỳ anh minh, minh mẫn và lo cho cuộc sống của dân chúng. Cũng có thể cho rằng đây là lời kết lại của luận điểm trước nhất, để tác giả bóc trần những tội ác của giặc Minh ở phần sau.
Với những lập luận sắc bén, logic, có bằng chứng rõ ràng, phân minh, Nguyễn Trãi đã làm nổi trội lên tư tưởng chủ công của đoạn 1. Đấy chính là “tư tưởng nhơn nghĩa”, phải mến thương dân chúng, chăm lo cho cuộc sống của dân chúng và dẹp trừ bạo loạn đang còn đó khi bấy giờ. Ta thấy được ở tác giả 1 tấm lòng chăm lo tới người dân thâm thúy, 1 người bạn đường đắc lực, tư duy hơn người, phò tá cho đế vương.
Nguyễn Trãi là 1 trong những tác giả bự của nền văn chương Việt Nam xưa kia, điều đấy được trình bày rất rõ qua tác phẩm này. Bình Ngô đại cáo cho tới hiện tại vẫn là 1 bản tuyên ngôn độc lập mạnh bạo, hùng hồn mỗi lúc nhắc lại.
Phân tích bài Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 3
Nguyễn Trãi (1380 – 1442) là nhà chính trị, quân sự lỗi lạc, tài 3 có công bự trong công cuộc dẹp giặc Minh đem đến nền thái hoà thịnh trị cho giang sơn. Ông còn là 1 nhà văn thi sĩ bự với khối lượng tác phẩm khổng lồ bao gồm cả văn chương chữ Hán và chữ Nôm. Trong đấy phải kể tới 1 số tác phẩm như: Đại cáo bình Ngô, Quân trung từ mệnh tập, Quốc Âm thi tập, Ức Trai thi tập…
Đại cáo bình Ngô được coi là áng “Thiên cổ hùng văn” muôn thuở bất hủ, là bản tuyên ngôn gang thép, hùng hồn về nền độc lập và vị thế dân tộc. Trong đấy, then chốt là phần đầu tác phẩm với lý tưởng nhơn nghĩa được trình bày rõ ràng:
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dânQuân điếu phạt trước lo trừ bạo
Nhân tình là tư tưởng chủ công của Đại cáo bình Ngô, là tiêu chí tranh đấu cực kỳ cao cả và thiêng liêng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Mở màn bài cáo tác giả nêu luận đề chính nghĩa. Việc nhơn nghĩa của Nguyễn Trãi ở đây là “yên dân” và “trừ bạo”. “Yên dân” chính là giúp dân có cuộc sống no đủ, hạnh phúc, tương tự dân có yên thì nước mới bình ổn, mới tăng trưởng được. Tác giả đưa vào “yên dân” như để khẳng định đạo lý “lấy dân làm gốc” là quy luật thế tất trong mọi thời đại là của nả, là sức mạnh, sinh khí của 1 đất nước.
Nguyễn Trãi thật tài tình lúc trông thấy và khai sáng thành công vấn đề then chốt đó. Việc nhơn nghĩa tiếp theo chính là “trừ bạo” ý nhắc đến quân Minh, bọn gian tà chuyên đi bóc lột dân chúng. Bọn chúng mạnh tay hành tội, cướp bóc, vùi dập dân ta trong vực thẳm của sự đau buồn. “Yên dân”, “trừ bạo”, 2 việc này tưởng như không phù hợp tới nhau mà lại là 2 nhân tố có chức năng cung ứng, bổ sung cho nhau, vì nếu ko yên dân tất trừ bạo khó yên, chúng được nhấn mạnh và thực hiện đồng thời, hợp nhất với nhau. Quan tâm tới sự yên ổn, no đủ cho dân cũng đồng nghĩa với việc phải tranh đấu đánh đuổi địch thủ của dân, diệt trừ những kẻ tham hung ác ngược, chi tiết là bọn “cuồng Minh” giày đạp lên cuộc sống dân chúng, gây ra bao tai hoạ.
Có thể nói, tư tưởng nhơn nghĩa ở Nguyễn Trãi ko còn là phạm trù đạo đức eo hẹp nhưng là 1 lý tưởng xã hội: phải chăm lo cho dân chúng được sống cuộc hạnh phúc, thanh bình. Điều quan trọng hơn là ở đây, Nguyễn Trãi nâng lý tưởng, nỗi niềm đó lên thành 1 chân lí. Ông ko nhắc đến nhơn nghĩa 1 cách chung chung nhưng chỉ bằng 1 2 câu ngắn gọn tác giả đi vào khẳng định hạt nhân căn bản, then chốt và có trị giá nhất. Không những thế, nhơn nghĩa còn gắn liền với việc bảo vệ chủ quyền quốc gia, khẳng định chủ quyền đất nước, ý thức độc lập dân tộc:
“Như nước Đại Việt ta từ trướcVốn xưng nền văn hiến đã lâuNúi sông cương vực đã chiaPhong tục Bắc Nam cũng khác”Từ Triệu , Đinh, Lí, Trần bao đời xây nền độc lậpĐến Hán, Đường, Tống Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phương.Tuy mạnh yếu từng khi không giống nhau,Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Khi khẳng định chân lí này, Nguyễn Trãi đã đưa ra 1 quan niệm được bình chọn là đầy đủ nhất khi bấy giờ về các nhân tố tạo thành 1 đất nước độc lập.Ví như 400 5 trước, trong Nam Quốc Sơn Hà, Lý Thường Kiệt chỉ xác định được 2 nhân tố về bờ cõi và chủ quyền trên tinh thần đất nước cùng độc lập dân tộc thì trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã bổ sung thêm 4 yếu tố nữa, gồm văn hiến, lịch sử, phong tục tập quán và thiên tài. Đây chính là điểm thông minh cho thấy trí óc của Nguyễn Trãi. Ở mỗi 1 đất nước, nền văn hiến nghìn 5 ko người nào có thể lầm lẫn được, cương thổ, núi, sông, đồng ruộng, đại dương đều được chia rõ ràng.
Phong tục tập quán cũng như văn hoá mỗi miền Bắc, Nam cũng khác. Ở đây, Nguyễn Trãi nhấn mạnh cả Trung Quốc và Đại Việt đều có những nét riêng chẳng thể lầm lẫn, chỉnh sửa hay xóa bỏ được. Cộng với đấy là từng triều đại riêng nhằm khẳng định chủ quyền. Qua câu thơ, Nguyễn Trãi đã đặt các triều đại “Triệu, Đinh, Lí, Trần” của ta ngang hàng với “ Hán, Đường, Tống, Nguyên” của Trung Quốc , điều đấy cho ta thấy, nếu ko có 1 lòng kiêu hãnh dân tộc mãnh liệt thì chẳng thể nào có sự so sánh cực kì hay và tinh tế tương tự.
Cuối cùng chính là thiên tài, con người cũng là nhân tố quan trọng để khẳng định nền độc lập của chính mình. Tuy thời thế “mạnh, yếu từng khi không giống nhau” song anh kiệt thì không lẽ cũng có, câu thơ như lời răn đe đối với những người nào, những kẻ nào, nước nào muốn thơn tính Đại Việt.
Từ 5 nhân tố trên, Nguyễn Trãi đã nói chung phần lớn toàn diện về nền độc lập của 1 đất nước. So với “Nam Quốc Sơn Hà” của Lý Thường Kiệt, Bình Ngô đại cáo thật sự hay hơn , đầy đủ, toàn diện hơn về nội dung cũng như tư tưởng xuyên suốt. Ngoài ra , để nhấn mạnh nhân cách độc lập của nước ta, tác giả còn sử dụng cách viết sánh duyên nước ta và Trung Quốc: về cương vực, phong tục – 2 nước ngang bằng nhau, về triều đại-bốn triều đại cường thịnh của ta so với 4 triều đại của Trung Quốc cùng thiên tài thời nào cũng có đã chứng tỏ ta chẳng phải kém cạnh chúng.
Xuyên suốt đoạn thơ, Nguyễn Trãi đã sử dụng nhiều từ ngữ chỉ thuộc tính hiển nhiên vốn có lúc nêu rõ sự còn đó của Đại Việt: “từ trước”, “đã lâu” ,“đã chia”, “cũng khác” đã làm tăng sức thuyết phục lên gấp bội. Nghệ thuật thành công nhất của đoạn 1 – cũng như là bài cáo – chính là thể văn biền ngẫu được thi sĩ khai thác triệt để. Phần còn lại của đoạn đầu là bằng chứng để khẳng định nền độc lập, về các trận đấu trước đây với phương Bắc trong lịch sử chúng đều thất bại là bằng chứng khẳng định rõ nhất:
Vậy nên:
Lưu Cung tham công nên thất bạiTriệu Tiết thích bự phải tiêu vongCửa Hàm Tử bắt sống Toa ĐôSông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô MãViệc xưa phê chuẩnChứng cứ còn ghi.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Nguyễn Trãi đã tổng kết những chiến công oanh liệt của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lăng, gìn giữ nền độc lập dân tộc. Cách liệt kê, chỉ ra cứ liệu rõ ràng, chi tiết, chính xác đã được xác nhận bằng những lời lẽ kiên cố, hào hùng, trình bày niềm kiêu hãnh, tự trọng dân tộc. Người đọc thấy ở đây tinh thần dân tộc của Nguyễn Trãi đã vươn đến 1 tầm cao mới lúc nêu chi tiết, rõ ràng từng chiến công oanh liệt của quân và dân ta: “cửa Hàm Tử”, “sông Bạch Đằng”,..thêm vào đấy là sự xem thường, thù ghét đối với sự thất bại của những kẻ xâm lăng ko biết tự lượng sức : “Lưu Cung..tham công”, “Triệu Tiết… thích bự”, Toa Đô, Ô Mã, tất cả chúng đều phải chết thảm.
Đoạn thơ đã 1 lần nữa khẳng định rằng: Đại Việt là 1 đất nước có độc lập, tự chủ, có thiên tài, có tướng giỏi, chẳng kém cạnh gì bất kỳ 1 đất nước nào. Bất kỳ kẻ nào có ý muốn kiêm tính, xâm lăng ta đều phải chịu kết quả thảm bại. Cuộc chiến chống lại quân giặc, bảo vệ dân tộc là 1 trận đấu vì chính nghĩa, lẽ phải, chứ ko như nhiều trận đấu tranh phi chính nghĩa khác, bởi thế, tuy thế nào đi nữa, chính nghĩa nhất mực thắng gian tà theo quy luật của tạo hóa.
Đại cáo bình Ngô tràn trề nguồn cảm hứng trữ tình và mang thuộc tính hào hùng hiếm có. Trong đấy, phần đầu tác phẩm, với nghệ thuật biền ngẫu, đã nêu được 2 nội dung chính phần lớn hết bài cáo là nhơn nghĩa và nền độc lập của dân tộc Đại Việt. Chính thành ra, đoạn trích có trị giá rất thâm thúy đối với nước ta, khẳng định dân chúng ta có ý thức nhơn nghĩa và nền độc lập riêng của mình.
Đoạn thơ giúp ta thông suốt chủ quyền bờ cõi, độc lập dân tộc cũng như lịch sử tranh đấu hào hùng của ông cha ta ngày trước, qua đấy bồi dưỡng lòng yêu nước, kiêu hãnh tự trọng dân tộc, cố gắng xây dựng, bảo vệ và củng cố độc lập chủ quyền giang sơn.
Phân tích bài Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 4
Sau 2 mươi 5 của cuộc kháng chiến chống quân Minh và sau hơn mười 5 của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chiến thắng (1416 – 1427), bản Đại cáo bình Ngô có mặt trên thị trường là 1 điều thế tất. Trên bình diện hành chính quan phương, đây là 1 văn kiện lịch sử nhằm công bố, tuyên bố phổ biến về nền độc lập của dân tộc sau nhiều 5 khó khăn, đau khổ, “tướng sĩ 1 lòng”. Nhưng đây còn là 1 áng văn yêu nước hùng tráng, kết tinh của biết bao lăm trái tim yêu chuộng hòa bình của dân tộc, nhưng tác giả Nguyễn Trãi là người đã thổi hồn vào đấy qua từng con chữ, câu văn. Mạch xúc cảm ko thành ra nhưng khô khan, cứng nhắc như vốn có, trái lại đầy cháy bỏng, thiết tha… để mỗi chúng ta được ôn lại truyền thống oai hùng của lịch sử quốc gia.
Cáo là 1 thể loại không xa lạ, cũng như chiếu, biểu, hịch,… nhưng trong chốn cung cấm uy nghiêm hay dùng để ban những sắc lệnh quan trọng trong 1 thời khắc của vua hoặc người đứng đầu. Nhưng Bình Ngô đại cáo là 1 bản đại cáo khác xa với ý nghĩa thông thường, mang tính thời vụ đấy. Bởi Nguyễn Trãi đã đưa khát vọng, niềm kiêu hãnh, hùng dũng của dân chúng và của chính bản thân ông để 1 văn kiện lịch sử nhằm công bố sự kiện trọng đại có thuộc tính đất nước này mang theo 1 nhựa sống trường tồn, bất hủ. Tuy viết bằng chữ Hán, song bản dịch hiện hành cho tới bây giờ phần lớn ko có độ chênh lệch bự, vẫn bảo toàn vẹn nguyên ý nghĩa gốc. Bố cục bài cáo 4 phần rõ ràng, mạch lạc. Đoạn 1, nêu luận đề chính nghĩa. Đoạn 2, bóc trần tội ác của giặc Minh. Đoạn 3, cuộc khởi nghĩa đầy khó khăn và tất thắng của quân và dân ta. Đoạn 4, lời tuyên bố độc lập. Qua ngòi bút đầy tài năng của mình, Nguyễn Trãi đã viết nên 1 áng văn chính luận tuyệt vời, đỉnh cao và biến thành mẫu mực cho văn học chính luận trung đại Việt Nam.
Mở màn bài cáo, tác giả viết:Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dânQuân điếu phạt trước lo trừ bạo
Nhân tình – 1 tư tưởng không xa lạ, nhắc đến cách hành xử tốt đẹp giữa người với người trong quan niệm đạo đức Nho gia. Vì sao Nguyễn Trãi lại nhắc đến tới ngay ở đầu bài cáo. Đây không những là lí tưởng đạo đức suốt đời trong sự nghiệp góp sức cho quốc gia cũng như sáng tác văn học của ông, nhưng còn là 1 điều mới mẻ, được nâng lên 1 tầm cao về mặt ý nghĩa so với trước đấy. Bởi then chốt nhơn nghĩa nhưng Ức Trai tôn thờ là yên dân, khiến cho dân chúng có cuộc sống yên ổn, hạnh phúc. Vậy trong cảnh ngộ ngoại quốc, “quân điếu phạt” Minh xâm lăng, muốn dân được yên ko gì khác ngoài việc phải lo trừ bạo. Nghĩa là vì thương dân nhưng phải diệt trừ lũ bạo ngược đã hại dân, bao gồm bọn giặc Minh với ách đô hộ đầy khắc nghiệt và cả bọn bán nước trục lợi, cầu vinh. Trên nền móng lấy “dân làm gốc”, tư tưởng nhơn nghĩa của Nguyễn Trãi đã biến thành kim chỉ nam cho mọi hành động của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Biết dựa sức mạnh vào dân là phương kế chính trị bự lao đem đến chiến thắng mập bự cho dân tộc ở mọi thời đại. Do vậy, nhơn nghĩa trong Bình Ngô đại cáo nói riêng và cả sự nghiệp văn thơ Nguyễn Trãi đã biến thành 1 đạo lý dân tộc, 1 lý tưởng xã hội sáng ngời.
Từ lập trường nhơn nghĩa đó, tác giả đã xây dựng 1 cơ sở lý luận kiên cố, nêu lên được luận đề chính nghĩa ở ngay phần khởi đầu của bài cáo.
Như nước Đại Việt ta từ trước…Chứng cớ còn ghi.
Đây là đoạn văn đã chạm khắc vào lịch sử dân tộc những trị giá bất khả xâm phạm về nền độc lập 1 cách đầy đủ nhất. Lối lập luận so sánh sắc bén, đa chiều đã khẳng định những bình diện then chốt để định danh chủ quyền của mỗi đất nước. Bỏ lỡ nhân tố bự bé, mạnh yếu nhưng cân nhắc, phê chuẩn ở những điều có hay ko. Văn hiến, sông núi cương vực, phong tục, lịch sử và anh kiệt Đại Việt ta so với Đại Hán, Bắc phương đều có cả, thậm chí tương hợp, song hành. Cái hay nhưng Nguyễn Trãi đem đến chẳng những khẳng định được nền độc lập dân tộc nhưng còn cho thấy cả giai đoạn để nhựa sống độc lập đó còn đó đầy mãnh liệt. Chỉ 1 đoạn văn bé nhưng thấy cả dòng chảy lịch sử suốt 5 trăm 5, với 6 lần đánh bại quân địch. Không còn điều gì có thể kiêu hãnh hơn, ko còn điều gì có thể chỉnh sửa chân lý đấy. Những bằng chứng lịch sử 5 xưa lại càng “khóa chặt” cho cơ sở lý luận về nền độc lập dân tộc, về sự chính nghĩa trong công cuộc trường chinh bảo vệ quốc gia của vua tôi nhà hậu Lê.
Chủ quyền đất nước độc lập, vậy nếu bất kỳ kẻ nào xâm phạm đều mang trong mình trọng tội. Bè đảng giặc Minh và bọn bán nước cầu vinh khi bấy giờ thì:
Ác nghiệt thay trúc Nam Sơn ko ghi hết tộiDơ bẩn thay nước Đông Hải ko rửa sạch mùi
Cớ gì nhưng vị quân sư cương trực của Lê Lợi lại khẳng định 1 cách cùng tận về tội ác của bọn chúng tương tự? Cả 1 đoạn văn có nhẽ thấm đẫm nước mắt, căm hận sôi sục nhưng bao bấy lâu bị dồn nén được Nguyễn Trãi viết ra 1 cách tận tường. Từ thủ đoạn xâm lăng hiểm độc Nhân họ Hồ chính sự phiền phức/ thừa cơ gây họa, lợi dụng tình hình rối ren của quốc gia do nhà Hồ gây ra, chúng mang theo luận điệu gian trá phù Trần diệt Hồ, nhằm bịp bợm dân chúng. Tới những hành vi xâm lăng, bóc lột hung ác, man di chẳng thể diễn đạt nổi. Dưới góc nhìn của Nguyễn Trãi, qua lăng kính của tư tưởng nhơn nghĩa, yên dân thì tội ác chẳng thể chấp thuận được của bọn chúng là dối trời lừa dân đủ vô vàn kế. Thành ra văn pháp cường điệu, tiếng nói giàu tính tạo hình, giọng điệu gang thép đã chắp bút để ông bóc trần khuôn mặt man di, trắng trợn của bè đảng cướp nước. Thật chua xót, tê dại lúc nhớ lại:
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Cái đáng sợ của bọn giặc Minh là ngay cả tới thứ dân, con đỏ cũng chẳng tha. Hai động từ nướng, vùi đã lột tả trần truồng tới rợn người về sự thảm sát của chúng. Nhưng đâu chỉ có vậy, chúng còn Nhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt, ép dân xuống biển dòng lưng mò ngọc, vào núi đãi cát tìm vàng. Biết bao người dân không có tội phải bỏ mạng vì cá béo thuồng luồng, vì bệnh tật nơi rừng sâu nước độc. Thảm cảnh Nheo nhóc thay kẻ góa bụa cơ cực chỉ là 1 trong số muôn ngàn những đau buồn chúng để lại cho dân lành. Về kinh tế, chúng cũng cũng đẩy quốc gia rơi vào cảnh kiệt quệ. Nặng thuế khóa để bóc lột, vơ vét khoáng sản, tài nguyên, phá hủy cả nghề trồng lúa, nghề dệt vải… Tới cả giống côn trùng cây cả cũng ko tha. Các từ ngữ chốn chốn, nơi nơi chỉ ko gian rộng và Gây binh kết oán thù trải 2 mươi 5 chỉ thời kì dài khiến Bại nhơn nghĩa nát cả đất trời. Tội ác của bọn chúng đúng là trời ko dung, đất ko tha, cả thần và nhân ko chịu nổi. Bản cáo trạng như thấm đẫm cả máu, nước mắt của dân chúng nhưng Nguyễn Trãi đã tổng kết lại. Từng chữ, từng câu chất chứa nỗi uất nghẹn, căm hận. Những bằng chứng về tội ác đó là bản cáo trạng gang thép nhất, là thực tế lịch sử xác đáng nhất để chứng tỏ phải diệt trừ lẽ lũ ngang tàn, bạo ngược, gian dối – giặc Minh là 1 việc làm đầy chính nghĩa của dân chúng ta, nhưng đội quân Lam Sơn là người phụ trách sứ mạng.
Trước địch thủ hiểm ác, hiểm độc như thế, việc trừ bạo chẳng phải dễ ợt. Ở đoạn văn tiếp theo, Nguyễn Trãi đã cho chúng ta thấy điều đấy lúc cuộc khởi nghĩa Lam Sơn trong buổi đầu nguyên sơ. Và hình ảnh trước nhất hiện ra là chủ tướng Lê Lợi:
Ta đây:
Núi Lam Sơn dấy nghĩa,Chốn hoang dại nương mình.
Cách tự xưng gần gụi ta, xuất thân nơi núi, chốn hoang dại cũng bước ra từ dân chúng mà vì mến nghĩa nhưng đứng lên. Vị lãnh tụ mang theo trong mình tấm lòng căm phẫn giặc thâm thúy, há đội trời chung, thề ko cùng sống với bao lăm trằn trọc, ưu phiền đau lòng nhức óc, quên ăn vì giận, những trăn trở, nỗi băn khoăn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Vượt qua những tháng ngày nếm mật nằm gai, thấu hiểu lẽ hưng vong ở đời, người người hùng đó đã biến thành vong hồn của cuộc khởi nghĩa. So với địch, tướng sĩ Lam Sơn lúc mở đầu hoàn toàn yếu thế. Đúng khi khởi tức là khi quân địch đương mạnh, thiên tài, anh hào của ta lại hiếm hoi, thậm chí quân chi viện, lực lượng trực tiếp tranh đấu lẫn lương thảo đều ít oi, gieo neo. Vậy điều gì lại giúp Lê Lợi và cộng sự của mình chiến thắng? Đấy không hề là:
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Tấm lòng cứu nước, vẫn đăm đăm muốn tiến về đông;Cỗ xe cầu hiền, thường chăm chắm còn dành về phía tả.
Người chủ tướng nhận mệnh bự trời trao, biết giải quyết gian truân thì cũng tìm ra được trục đường tranh đấu. Vì vậy, có ý thức kết đoàn dân chúng 4 cõi 1 nhà, tướng sĩ 1 lòng phụ tử; có kế sách lấy yếu chống mạnh, lấy ít địch nhiều và trên hết ta có đại nghĩa, có chí nhân để:
Trọn hay:
Đem đại nghĩa để thắng hung ác,Lấy chí nhân để thay hung bạo.
Chính nhờ đấy nhưng mỗi ngày, mỗi ngày lực lượng kháng chiến 1 bự mạnh, lại biết tận dụng cơ hội, quân ta đã mở những chiến dịch phản công và giành chiến thắng vang dội.
Trong khuôn khổ eo hẹp của bài cáo, mà với sự khôn khéo tài tình của mình, Nguyễn Trãi đã tái tạo lại 1 cách chân thật, nhiều giác độ, giúp người đọc rất dễ tưởng tượng ra toàn cảnh của mặt trận. Trước hết phải kể tới những cuộc chiến liên tục, nối dài, phủ rộng khắp mọi miền. Khởi đầu là chiến dịch là trận Bồ Đằng, miền Trà Lân ở xứ Nghệ, tiếp diễn kéo tới Tây Kinh xứ Thanh, rồi thẳng tiến về Đông Đô với 2 trận Ninh Kiều và Tốt Động, bảo vệ thành công Thăng Long. “Thằng nhãi nhép Tuyên Đức” là vua nhà Minh khi bấy giờ phải động binh cứu viện, mà nghĩa binh Lam Sơn lại chặn lại bọn viện binh bằng những cuộc chiến liên tục, mạnh bạo:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế,Ngày 2 mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu,Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong,Ngày hăm 8, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự sát.
Có thể nói, trong 1 đoạn văn dài người đọc chẳng thể rời mắt, những cuộc chiến như sấm vang chớp giật, trúc trẻ tro bay, thừa thắng ruổi dài nhưng xông lên, cứ thuận đà nhưng:
Đánh 1 trận sạch ko kình ngạcĐánh 2 trận tan tác chim muông
Quân tướng thì khí thế hừng hực, quyết đấu, quyết thắng thật oai hùng:
– Sĩ khí đã hăngQuân thanh càng mạnh- Sĩ tốt kén anh hùng hổBề tôi chọn kẻ vuốt nanhGươm mài đá, đá núi cũng mòn,Voi uống nước, nước sông phải cạn
Ta ở trong tư thế chủ động tấn công, xâm lấn cả mặt trận. Từ ko khí tới cảnh tượng đều để lại thật nhiều ấn tượng:
Ghê gớm thay sắc gió mây phải đổi,Thâm u thay ánh nhật nguyệt phải mờ.Nhìn lại từ buổi đầu khởi nghĩa nhưng thấy thật là 1 kì tích, 1 sức mạnh thật phi thường.
Nhưng giai đoạn lược thuật về cuộc khởi nghĩa, ko ngừng lại ở việc ca tụng thắng lợi của ta, nhưng còn khắc họa 1 cách chân thực, chân thật về sự thất bại của địch thủ. Cứ nghĩ tới cảnh Lạng Giang, Lạng Sơn thây chất đầy đường/ Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước ta ko khỏi rùng rợn. Nếu ta chủ động thì giặc lại rơi vào thụ động, thất thế. Chứng cứ liên tiếp gỡ thế nguy, cứu cuộc chiến, khoanh tay để đợi bại vọng, trí cùng lực kiệt… Lũ giặc cả tướng lẫn quân đều suy sụp về ý thức, hao hụt về ý chí nghe hơi nhưng bạt vía, nín thở cầu tháo thân, kẻ bêu đầu, kẻ thiệt mạng, chiến bại tử vong, cùng kế tự sát…Thất bại điếm nhục, ê chề đó là kết cuộc thế tất của bọn chúng.
Tuy nhiên, đường nhơn nghĩa nhưng Nguyễn Trãi – Lê Lợi vạch ra từ lúc đầu vẫn xoành xoạch soi tỏ. Ta thắng lợi mà biết điểm ngừng, ko dồn giặc vào thế cơ cực nhưng trái lại còn mở đường hiếu sinh cho chúng 1 trục đường sống, cũng là để toàn dân ngơi nghỉ, lấy sức. Ta đã cấp cho chúng thuyền, ngựa để trở về. Vì vậy chiến thắng của ta là chiến thắng của ý thức thượng võ, của lòng bác ái, nhân bản. Cũng do vậy nhưng địch thủ đã thua lại còn phục, chuẩn bị cởi giáp ra hàng, trói tay tự xin hàng, lê gối dâng tờ tạ tội, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng, ra tới bể nhưng vẫn hồn bay phách lạc, về tới nước nhưng vẫn tim đập chân run.
Giọng điệu sôi sục, khí thế, tiếng nói giàu chất tạo hình, văn pháp tương phản, mang tính sử thi, Đại cáo bình Ngô đã làm sống dậy những trang sử hào hùng, oanh liệt của dân tộc. Niềm kiêu hãnh, tự hào ko chỉ là ở những chiến công nhưng ở sức mạnh của toàn dân cố chí 1 lòng để làm nên thắng lợi vang dội.
Sáng tới đoạn cuối giọng điệu có phần dễ chịu, mang ko khí mừng vui phấn chấn lúc nói đến vấn đề quan trọng nhất, đấy là nền độc lập, cảnh thái hoà.
Xã tắc từ đây bền vững
…
Ai nấy đều hay
Vậy là từ nay đã xong xuôi cảnh bạo tàn, ác liệt, sẽ ko còn những ngày tháng u tối, đau thương dưới ách quân địch. Lời tuyên bố độc lập như vang lên đầy hào sảng, mang đến thú vui sướng, kiêu hãnh cho muôn triệu con dân. Bao khát khao xưa nay nay, giờ cả tổ quốc rạng rỡ, tới nhật nguyệt, càn khôn cũng sáng ngời. Dân tộc từ nay có thể ngửng đầu tự hào và hướng đến 1 mai sau tươi sáng, 1 kỷ nguyên xây dựng quốc gia độc lập, hòa bình.
Đã 6 trăm 5 trôi qua, lịch sử cũng đã lùi vào quá khứ, mà Đại cáo bình Ngô vẫn toàn vẹn nhựa sống như thuở lúc đầu. Bản văn kiện lịch sử mang tầm tư tưởng lớn lao, 1 luận văn tổng kết lịch sử yêu nước cực kỳ tuyệt vời, cũng là 1 áng văn học điển hình cho ngòi bút thần Nguyễn Trãi. Tác phẩm chính là nguồn cảm hứng vô tận cho bao lứa tuổi người Việt Nam về lòng yêu nước, về ý thức tranh đấu bảo vệ và dựng xây quốc gia.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 5
Nguyễn Trãi danh nhân bản hóa toàn cầu, ông để lại sự nghiệp sáng tác khổng lồ. Kế bên những tác phẩm giàu trị giá nghệ thuật, còn có những tác phẩm giàu tính tranh đấu, và 1 trong những tác phẩm đấy chẳng thể ko nói đến Bình Ngô đại cáo. Tác phẩm là bản tổng kết cục kháng chiến chống quân Minh đầy gian khó nhưng cũng cực kỳ hào hùng của dân tộc.
5 1427, nghĩa binh Lam Sơn giành chiến thắng huy hoàng, đã xoá sổ viện binh của giặc. Khi này, Vương Thông đang cố thủ trong thành Đông Quan để chờ 2 đạo viện binh do 2 tướng giỏi của nhà Minh chỉ đạo là Liễu Thăng và Vạn Thạnh, mà 2 đạo quân này đã bị quân ta chặn đánh, Vương Thông viết thư xin hàng và rút quân về nước. Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết “Bình Ngô đại cáo” để tuyên bố với toàn dân về việc dẹp yên giặc Ngô. Đây được coi là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc, được công bố vào đầu 5 1428.
Phần đầu của tác phẩm, Nguyễn Trãi nêu lên luận đề chính nghĩa: Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân/ Quân điếu phạt trước lo trừ bạo. Nhân tình vốn được hiểu là lòng mến thương con người. Nhưng với Nguyễn Trãi, mến thương đó phải được trình bày bằng hành động chi tiết: “cốt ở yên dân”, bảo vệ cuộc sống bình an của dân chúng, nhưng trước tiên là phải trừng phạt kẻ có tội, bấy giờ chính là giặc Minh xâm lăng. Như vậy, nhơn nghĩa của ông xuất hành từ lòng yêu dân, mong cho dân có cuộc sống yên ổn. Đây là tư tưởng văn minh của Nguyễn Trãi, cùng lúc đây cũng là lần trước nhất người dân hiện ra với địa điểm quan trọng trong văn kiện có tầm cỡ thời đại.
Phần tiếp theo, ông đưa ra 5 nhân tố căn bản để khẳng định sự còn đó có chủ quyền của nước Đại Việt. Nền độc lập của ta được dựa trên: Lãnh thổ bờ cõi, phong tục tập quán, truyền thống lịch sử và chủ quyền riêng “mỗi bên xưng đế 1 phương”. Nguyễn Trãi đã hoàn thiện quan niệm về đất nước, dân tộc. Đây là bước tiến dài so với bản tuyên ngôn độc lập thứ nhất – Nam quốc nước nhà.
Sau lúc nêu lên luận đề chính nghĩa, bằng giọng văn gang thép Nguyễn Trãi đã bóc trần tội ác của giặc Minh. Để khiếu nại tội ác của chúng, ông đứng trên lập trường dân tộc, sử dụng tiếng nói cực kỳ chính xác: nhân, thừa cơ cho thấy luận điệu bịp bợm của giặc Minh: phù Trần diệt Hồ. Không chỉ vậy ông còn đứng trên lập trường nhân văn để khiếu nại tội ác của địch thủ lúc chúng thống trị dân chúng ta. Chúng phá hủy cuộc sống của con người bằng những hành động cực kỳ man di: Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác/ Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ. Không ngừng lại ở đấy chúng còn phá hủy không gian sống của muôn loài cây cối; Các chế độ thuế khóa nặng nề, vơ vét cho bằng hết sản vật của nước ta, tàn hại cả giống côn trùng cây cối, xoá sổ đường sống muôn loài. Chúng sử dụng dân ta như 1 phương tiện để hầu hạ cho chúng: người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng,… Những tội ác của chúng thấu đất, vang đến tận trời xanh, chẳng thể dung tha: Chẳng lẽ trời đất dung thứ/ Ai bảo thần nhân chịu được. Câu hỏi vang lên như 1 lời cảnh cáo, cũng trình bày niềm chua xót của tác giả trước thảm cảnh nhưng dân chúng phải hứng chịu. Với những hình ảnh đối lập tương phản, giàu trị giá gợi cảm tác giả đã khiếu nại 1 cách gang thép nhất tội ác của địch thủ.
Sau những lời văn thống thiết, mà cũng đầy mạnh bạo, tiếp tới Nguyễn Trãi kể lại giai đoạn chinh phạt khó khăn và chiến thắng thế tất của quân dân ta. Trong những buổi đầu khởi nghĩa, tình thế quân ta cực kỳ gieo neo, quân địch đang vào thời điểm cộng nhất, quân ta thì Tuấn kiệt như sau buổi sớm/ Nhân tài như lá mùa thu. Tương quan đấy khiến cuộc khởi nghĩa càng trở thành gieo neo. Nhưng dưới sự chỉ huy của người người hùng Lê Lợi, quân ta đã giành được chiến thắng hoàn toàn. Lê Lợi là người có lòng căm phẫn giặc thâm thúy: Ngẫm thù bự há đội trời chung/ Căm giặc nước thề ko chung sống và ông mang trong mình lòng cố gắng bự xoá sổ quân xâm lăng, mang đến bình an cho dân chúng. Ông ko chỉ coi trọng người hiền tài nhưng còn coi trọng vai trò của dân chúng: Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới. Tất cả người dân bé nhỏ, kém cỏi nhất đều được dưới ngọn cờ của Lê Lợi. Đây là lần trước nhất người dân được đưa vào địa điểm long trọng tới vậy. Điều đấy đã hình thành sự hợp nhất 1 lòng, kết đoàn toàn dân tộc. Chính sự kết đoàn đấy đã đem đến hết chiến thắng này tới chiến thắng khác cho dân chúng ta: Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc/ Đánh 2 trận, tan tác chim muông/ Nổi gió mập trút sạch lá khô/ Thông tổ kiến phá toang đê vỡ.
Lời tuyên bố thắng lợi, mở ra kỉ nguyên độc lập của dân tộc thật dõng dạc, chứa chan niềm kiêu hãnh: Xã tắc từ đây bền vững/ Giang sơn từ đây đổi mới, quốc gia ta bước vào thời đoạn tự chủ, hưng thịnh dưới triều đại mới. Cùng lúc ông cũng rút ra những bài học lịch sử: Kiền khôn bĩ rồi lại thái/ Nhật nguyệt hối rồi lại minh, để khẳng định niềm tin vào vận mệnh mới của dân tộc sau lúc đã trải qua những cơn bĩ cực. Cùng lúc ông cũng khẳng định, thắng lợi chúng ta có được là nhờ sự liên kết sức mạnh của thời đại và sức mạnh truyền thống dân tộc: Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức mới được tương tự.
Văn bản là sự liên kết hài hòa giữa nhân tố chính luận và chất văn học. Kết cấu văn bản chặt chẽ, lập luận cực kỳ sắc bén, lời văn gang thép khiếu nại tội ác giặc, hùng hồn, hào sảng lúc nói về chiến công của dân chúng ta. Nhưng kế bên đấy cũng đậm chất văn học nghệ thuật với những câu văn giàu xúc cảm, giàu hình tượng, giàu trị giá tạo hình, gây ám ảnh thâm thúy với người đọc.
Tác phẩm là bài ca tụng ca cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thần kỳ đã xong xuôi sự xâm lăng của giặc Minh. Cùng lúc cũng là bản khiếu nại gang thép, dõng dạc những tội ác nhưng giặc Minh phạm với dân chúng ta. Kế bên đấy Đại cáo Bình Ngô còn là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc, xứng đáng là áng thiên cổ hùng văn bất hủ của muôn thuở.
Phân tích Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 6
Nguyễn Trãi (1380-1942), hiệu là Ức Trai, là 1 nhà chính trị, quân sự tài 3 và lỗi lạc, ông tham dự hăng hái và đóng góp nhiều nhiều công sức mập bự trong cuộc kháng chiến chống quân Minh của Lê Lợi với vai trò là 1 quân sư. Với những công tích lớn lao của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Đất nước, Nguyễn Trãi đã biến thành bậc khai quốc công thần đời đầu của nhà Hậu Lê. Tuy nhiên, việc tham dự sâu rộng vào chính trị và có nhiều đóng góp mập bự đã khiến ông biến thành cái gai trong mắt của nhiều thần thế đối lập, chung cuộc bản thân ông và gia đình phải chịu án oan ác liệt tru di tam tộc (thảm án Lệ Chi viên), khiến thiên hạ ko khỏi chua xót, thương tiếc. Ngoài là 1 nhà chính trị, quân sự tài 3, Nguyễn Trãi còn được biết tới là 1 nhà văn chính luận kiệt xuất, với số lượng tác phẩm tuy ít mà bài nào cũng để lại tiếng vang tới muôn thuở có thể kể tới 2 tác phẩm điển hình là Quân trung từ mệnh tập và Bình ngô đại cáo. Ông là 1 người chịu tác động thâm thúy của nền Nho giáo thế mà theo như lời của Trần Đình Hựu thì “Về hệ thống, tư tưởng nhân sinh của Nguyễn Trãi vẫn thuộc Nho giáo mà là 1 Nho giáo phóng khoáng, phổ biến, ko câu nệ và thành ra ko chỉ là gần gụi nhưng còn là phong phú hơn, cao hơn lối sống thuộc dân tộc trước đấy”. Có thể thấy, tư tưởng của Nguyễn Trãi gồm có 3 điểm chính thứ nhất là tư tưởng nhơn nghĩa, thứ 2 là tư tưởng phụng mệnh trời và chung cuộc là tư tưởng dân chúng, văn minh hẳn so với các danh nhân, nghĩa sĩ cùng thời. Và hệ thống tư tưởng này ta có thể nhận thấy rõ trong tác phẩm nổi danh nhất của ông là Bình ngô đại cáo, tác phẩm được xem là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc sau Nam quốc nước nhà.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Bình ngô đại cáo được sáng tác vào cuối 5 1427, thời khắc nghĩa binh Lam Sơn giành được chiến thắng huy hoàng, xoá sổ 15 vạn viện binh của giặc Minh xâm lăng do Liễu Thăng và Mộc Thạnh dẫn đầu. Vương Thông bắt buộc viết thư xin hàng và rút quân về nước, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết Bình Ngô đại cáo để ban bố cho dân chúng về việc đã dẹp yên giặc Minh xâm lăng, cùng lúc nó cũng nhập vai trò như là 1 bản tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra 1 triều đại mới, triều đại thịnh thế của nhà Hậu Lê, mở ra kỷ nguyên mới độc lập, tự do cho dân tộc. Bình Ngô đại cáo được đọc vào đầu 5 1428. Về ý nghĩa đầu đề “Bình Ngô đại cáo”, ở đây có thể lý giải rằng vua Minh là người đất Ngô, nên lúc nói “Bình Ngô” ta sẽ hiểu rằng là bình định quân Minh xâm lăng. Hoặc 1 cách hiểu khác, thì trước đây vào thời tam quốc, nước Ngô là nước đã thống trị nước ta 1 cách gian ác và vô nhân đạo, cái tên “giặc Ngô” hay nước hay “nước Ngô” đã biến thành 1 loại từ khóa ám ảnh với dân chúng ta bao đời, thế nên lúc nhắc đến giặc Ngô nghĩa là nhắc đến thứ giặc xâm lăng hung ác và ác nghiệt. “Đại cáo” nghĩa là bản cáo bự, ở đây Nguyễn Trãi muốn khẳng định đại đạo của dân tộc “Đem đại nghĩa để thắng hung ác/Lấy chí nhân để thay hung bạo” vốn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong tác phẩm. Thứ 2 nữa “đại cáo” này còn gắn liền với thể loại văn bản hiện đại của nhà Minh, có ý nghĩa luật pháp, tác giả muốn khẳng định rằng đây cũng là 1 văn kiện luật pháp của Đại Việt, có trị giá, ý nghĩa tương đương với văn kiện luật pháp của nhà Minh, khẳng định nền độc lập của dân tộc.
Mở màn bài cáo Nguyễn Trãi đã nêu ra các luận đề chính nghĩa với mục tiêu làm cơ sở, căn cứ xác đáng để khai triển toàn thể nội dung bài cáo.
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,Quân điếu phạt trước lo trừ bạo;Như nước Đại Việt ta từ trước,Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,Sông núi cương vực đã chia,Phong tục Bắc Nam cũng khác;Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ 1 phương;Tuy mạnh yếu có khi không giống nhau,Song anh kiệt thời nào cũng có
Cho nên:Lưu Cung tham công nên thất bại;Triệu Tiết thích bự phải diệt vong;Cửa Hàm Tử bắt sống Toa ĐôSông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô MãViệc xưa phê chuẩn, bằng chứng còn ghi”
Trước nhất Nguyễn Trãi nêu ra tư tưởng nhơn nghĩa trình bày ở việc mến thương con người, được biểu hiện phê chuẩn các hành động chi tiết bao gồm “Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân”, tức là người đứng đầu 1 quốc gia phải có nghĩa vụ bảo vệ cuộc sống bình an, no đủ cho dân chúng. Kéo theo việc bảo vệ cuộc sống bình an đấy thì “Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”, vốn là 1 tích xuất hành tự điển cố trong Kinh thư, ẩn ý muốn “yên dân” thì phải tiêu trừ tham hung ác ngược, những thần thế đã phá vỡ sự bình an của dân chúng. Từ đấy thấy được ý kiến mới mẻ, văn minh vượt thời đại của Nguyễn Trãi: Nhân tình nghĩa là gắn với việc yêu dân, chuộng hòa bình, và gắn với lòng yêu nước thâm thúy. Luận đề thứ 2 nhưng Nguyễn Trãi nhắc đến đấy là sự còn đó độc lập có chủ quyền của nước Đại Việt ta từ bao đời nay, được tác giả khẳng định như 1 chân lý khách quan phê chuẩn 5 nhân tố căn bản để chứng minh cho luận đề trên của mình. Bao gồm nền văn hiến độc lập đã còn đó từ lâu đời “vốn xưng nền văn hiến đã lâu”, bao gồm bờ cõi bờ cõi riêng “sông núi cương vực đã chia”, rồi về văn hóa chúng ta cũng có phong tục tập quán riêng lúc “phong tục Bắc Nam cũng khác”. Xét về góc cạnh lịch sử, ví như phương Bắc có Hán, Đường, Tống, Nguyên thì nước Đại Việt ta cũng chẳng thua kém lúc có Triệu, Đinh, Lý, Trần những triều đại đã bao lần gây nền độc lập. Truyền thống lịch sử riêng này còn được chi tiết hóa trong những câu thơ “Tuy mạnh yếu có khi không giống nhau/Song anh kiệt thời nào cũng có”, khẳng định không lẽ, triều đại nào chúng ta cũng có những người hùng vang dội sử sách, lập nên những chiến công lớn lao để bảo vệ nền độc lập dân tộc của chúng ta, khiến địch thủ biết bao phen thất bại, khốn đốn. Vậy nên mới có những chuyện như “Lưu Cung tham công nên thất bại; Triệu Tiết thích bự phải diệt vong; Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô; Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã”, đấy đã là những bằng chứng, những sự thật sáng tỏ chẳng thể chối cãi, in hằn trong từng trang sử sách của nước Đại Việt ta bao đời nay. Và chung cuộc kết lại những nhân tố trên là lời khẳng định chủ quyền độc lập riêng của dân tộc trong ý thơ “mỗi bên xưng đế 1 phương” trình bày phong độ tự tin, mạnh bạo, tinh thần tự cường dân tộc của Nguyễn Trãi trong việc khẳng định nền độc lập, cương vực của quốc gia. Rằng vua nước Nam chỉ xưng “đế”, chứ ko xưng “vương” theo cái kiểu mạt sát, coi thường của nước phương Bắc, xem chúng ta là nước chư hầu, dựa dẫm vào “thiên triều” của chúng. Nhưng ta có thể thấy rõ ở bài cáo này Nguyễn Trãi đã hoàn toàn phủ nhận cái ý kiến ngạo mạn đó, khẳng định sự tách biệt giữa 2 đất nước dân tộc trên tất cả các lĩnh vực bao gồm địa lý, lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán, chủ quyền bờ cõi hình thành 1 hệ thống lý luận, căn cứ kiên cố để khai triển tiếp các luận đề phía sau. Có thể nói rằng Nguyễn Trãi đã rất tinh tế lúc xây dựng 1 định nghĩa về đất nước dân tộc dựa trên 5 nhân tố trên, đây là 1 bước tiến rất bự, hoàn thiện khái niệm về quốc gia so với bản tuyên ngôn độc lập lần thứ nhất chỉ bao gồm 2 nhân tố bờ cõi và chủ quyền riêng, trình bày tài năng lý luận và tầm tư duy của 1 thiên tài kiệt xuất đi trước thời đại. Thêm vào đấy ngoài nội dung chính của luận đề, sự thuyết phục của ý kiến trên còn nằm ở cái cách nhưng tác giả Nguyễn Trãi sử dụng các từ ngữ như: từ trước, đã lâu, đã chia, cũng khác. Nhưng tất cả những từ ngữ này lại thuộc cùng 1 trường khẳng định sự hiển nhiên, vốn có, lâu đời của chân lý nhưng tác giả đã nêu ra.
Sau lúc nêu ra 2 luận đề chính nghĩa, Nguyễn Trãi đã thực hiện nêu ra các tội ác của giặc Minh đã gây ra đối với dân chúng ta. Tác giả đã đứng trên 2 lập trường là lập trường của dân tộc và lập trường nhơn nghĩa nhân văn để khiếu nại tội ác của địch thủ. Trước hết là trên lập trường dân tộc, ông đã khiếu nại, nhận biết rõ ràng thủ đoạn cướp nước của giặc Minh phê chuẩn mấy câu thơ sau:
“Mới rồi:Nhân họ Hồ chính sự phiền hàĐể trong nước lòng dân oán thù hậnQuân cuồng Minh thừa cơ gây hoạBọn gian tà còn bán nước cầu vinh”
Dùng các từ ngữ “nhân”, “thừa cơ” để bóc trần luận điệu bịp bợm của nhà Minh kéo quân sang nước ta với danh nghĩa “phù Trần diệt Hồ”, mà thực tiễn là thừa dịp xâm lăng Đại Việt. Vịn vào việc Hồ Quý Ly lên ngôi ko danh chính ngôn thuận, ko được lòng dân để lấy được sự ủng hộ của dân chúng Đại Việt nhằm tiến hành mưu hèn kế bẩn nhưng chúng đã ấp ôm xưa nay nay.
Đứng trên lập trường nhân văn, nhơn nghĩa, đứng về phía quyền sống của dân chúng để khiếu nại chủ trương thống trị phản nhân đạo của địch thủ. Thứ nhất là giặc Minh đã phá hủy cuộc sống của dân chúng bằng hành động diệt chủng cực kỳ hung ác, man di “Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác/Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ” . Tội ác thứ 2 là phá hủy không gian sống của dân chúng Đại Việt “Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi/Tàn hại cả giống côn trùng cây cối”, các loại sưu cao thuế nặng đã đẩy dân chúng vào bước đường bắt buộc vơ vét hết sạch khoáng sản quốc gia, gây ra sự phá hủy nặng nề đối với các giống loài thiên nhiên, triệt đường sống của vạn vật. Tội ác thứ 3 của chúng là việc sử dụng người dân như là 1 phương tiện biết nói để vơ vét sản vật, là phương tiện để hầu hạ cho lòng tham vô đáy của mình“Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng/ Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, mà khốn một nỗi rừng sâu nước độc/ Nay xây nhà, mai đắp đất, tay chân nào hầu hạ cho vừa?” cực kỳ ác nghiệt và hung ác. Sự thống trị hung ác của giặc Minh xâm lăng đã làm cho người dân không có tội lâm vào bước đường khốn cùng, bị triệt tiêu đường sống, đẩy dân chúng ta vào chỗ gian nguy lúc phải đương đầu với “rừng thiêng nước độc”, với “cá béo thuồng thuồng”. Chưa kể là cuộc sống vốn êm ấm xưa nay nay cũng vỡ nát lúc “tan tác cả nghề canh cửi”, gia đình hạnh phúc bỗng chốc mất đi người chồng người cha “Nheo nhóc thay kẻ góa bụa cơ cực”. Sự ác nghiệt đó tới “trúc Nam Sơn ko ghi hết tội”, sự hèn nhát nhơ bẩn này có dùng nước Đông Hải cũng muôn thuở tanh tưởi. Nguyễn Trãi viết “Chẳng lẽ trời đất dung thứ? Ai bảo thần dân chịu được?” chính là sự bức xúc trước chế độ thống trị hung ác của địch thủ, cùng lúc cũng là tấm lòng chua xót vạn phần cho những nỗi cực khổ nhưng dân chúng ta phải chịu đựng suốt mấy mươi 5 qua. Về nghệ thuật viết cáo trạng trong đoạn này, ta có thể nhận thấy rõ cách sử dụng nghệ thuật tương phản đối lập giữa dân chúng ta và giặc thù, nhằm nhấn mạnh, khắc sâu sự đau đớn của dân chúng và tội ác man di của địch thủ. Kế bên đấy Nguyễn Trãi còn sử dụng các hình ảnh rất giàu trị giá biểu cảm, gợi tả như “trúc Nam Sơn”, “nước Đông Hải”, dùng cái cực kỳ, tột bậc để diễn đạt cái bất tận trong những tội ác của địch thủ. Giọng văn có khi thì thống thiết, đớn đau, xót xa lúc nói về thảm cảnh của dân chúng, mà cũng có khi gang thép, hùng hồn để cáo buộc địch thủ “Thằng há mồm, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán/ Chẳng lẽ trời đất dung thứ? Ai bảo thần dân chịu được?” là lời cáo buộc địch thủ, là lời để ngỏ, lời để dồn lòng căm phẫn vào nhân vật đã gây ra biết bao đau đớn cho dân tộc, nòi giống.
Tiếp tục soi chân lý vào thực tế, Nguyễn Trãi đã nói về thuộc tính chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, kể lại giai đoạn chinh phạt khó khăn và niềm tin tất thắng của cuộc khởi nghĩa. Trong công đoạn đầu, “vạn sự mở màn nan” cuộc khởi nghĩa của chủ tướng Lê Lợi gặp rất nhiều gieo neo, trước nhất Nguyễn Trãi đã tái tạo lại sự tương quan giữa ta và địch. Về phía địch, lúc cờ khởi nghĩa của ta vừa dấy lên, thì cũng chính là khi “quân địch đang mạnh”, giặc Minh được thế giở thói “hung đồ dọc ngang” mặc tình tác oai tác quái, khoa trương thanh thế đàn áp dân chúng. Trái lại về phía ta thì lại gặp muôn ngàn gieo neo trắc trở “anh hào như sao buổi sớm, thiên tài như lá màu thu”, vốn đã thiếu người, thiếu lực lượng và thiếu nhất là những người tài chịu đứng ra giúp nước phò tá Lê Lợi, trong việc bôn tẩu, bàn luận kế sách chống quân địch. “Trông người người càng vắng bóng, mù mịt như chốn bể khơi” người thiếu, lực mỏng và trục đường khởi nghĩa cũng còn quá mơ hồ, bởi so với địch đích thực thần thế của ta không thể chống đỡ được quá lâu. 1 nỗi lo khác nữa đó là ngoài thiếu nhân công ta còn thiếu cả vật lực “Vận nước gieo neo/Linh Sơn lương hết mấy tuần/Khôi huyện quân ko 1 đội”, thiếu thốn lương thực, vũ khí, ko có nguồn tiếp tế khiến nghĩa binh nhiều lần lảo đảo, khốn khó trong việc duy trì ý thức binh lính. Có thể thấy rõ rằng, tương quan lực lượng giữa ta và địch là hoàn toàn chênh lệch với cái thế yếu thuộc về nghĩa binh Lam Sơn. Và để vượt qua tất cả những gieo neo trên, lật ngược ván cờ làm nên thắng lợi lẫy lừng trước địch thủ phải kể tới nhân tố tiên quyết đấy là sự chỉ huy tuyệt vời của vị lãnh tụ đứng đầu nghĩa binh – Lê Lợi. Ở Lê Lợi tụ hội đầy đủ những nhân tố của 1 nhà lãnh tụ lớn lao: Có lòng căm phẫn giặc thâm thúy, cố gắng cao độ trong việc tiến hành lý tưởng cao đẹp khôi phục giang san, nền độc lập của dân tộc “Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy 5 trời…Chỉ băn khoăn 1 nỗi đồ hồi”. Ông cũng là người rất biết coi trọng thiên tài “Cỗ xe cầu hiền thường chăm chắm còn dành phía tả”, biết coi trọng vai trò của dân chúng, biết sức mạnh của dân chúng vốn là nhân tố tiên quyết để quyết định thắng lợi của khởi nghĩa. Thêm vào đấy ở Lê Lợi còn có bản lĩnh thu phục lòng người hình thành khối đại kết đoàn lớn mạnh trong toàn quân, binh sĩ trên dưới 1 lòng chống giặc “Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới/Tướng sĩ 1 lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào”. Cuối cùng 1 nhân tố chẳng thể thiếu ở người chỉ huy đó là sự tài trí mưu lược, giỏi bày binh bố trận của Lê Lợi “Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh/Dùng quân phục kích, lấy ít địch nhiều”.
Sau công đoạn đầu đầy gieo neo của cuộc khởi nghĩa mà với vai trò của người lãnh tụ kiệt xuất Lê Lợi thì nghĩa binh mở đầu bước vào công đoạn phản công mạnh bạo mẽ để giành chiến thắng. Ở chặng thứ nhất, quân ta đã tiến đánh các địa điểm đóng quân không giống nhau của địch khiến cho chúng sức cùng lực kiệt, phải cầu cứu quân chi viện, trái ngược với công đoạn đầu thì ở đây nghĩa binh đã liên tục giành được những thắng lợi vang danh, còn địch thủ thì phải nhận hàng loạt các bại trận, cực kỳ điếm nhục. Về phía ta thì “Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật/Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay/Sĩ khí đã hăng/Quân thanh càng mạnh”, còn lũ địch rụt rè chỉ được nước “Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía/Lý An, Phương Chính, nín thở cầu tháo thân”. Quân ta liên tục giành lại những thành trì, vùng đất đã rơi vào tay giặc như Tây Kinh, Đông Đô, Tốt Động, Ninh Kiều, khiến quân giặc nghe hơi nhưng bạt vía, ngược lại về phía địch thì toàn nhận lại những trận thảm bại, “máu chảy thành sông”, “thây chất đầy nội”, tướng soái kẻ bêu đầu, đứa tử chiến, Vương Thông, Mã Anh dù cố cứu nguy mà kết quả cũng đành “Khoanh tay để đợi diệt vong, giặc đã trí cùng lực kiệt”. Cuối cùng cái nhưng kẻ mưu đồ cướp nước nhận lại tà tà nỗi nhục tới muôn nghìn sau “Tham công danh 1 khi, để cười cho tất cả dương gian”. Tổng kết lại, địch thủ hiện lên với bộ dáng cực kỳ thảm bại, điếm nhục, còn quân dân ta là sự vang dội rong thắng lợi sáng ngời tư tưởng nhơn nghĩa “Tham công danh 1 khi, để cười cho tất cả dương gian”, “Chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta đây mưu phạt tâm công”, làm nên thắng lợi cực kỳ đáng trân trọng.
Sang chặng đường thứ 2, sau lúc địch thủ rơi vào thất bại thảm hại, mà chúng vẫn ngoan cố ko chịu rút về nước, ngược lại còn đưa thêm quân chi viện do 2 tướng Mộc Thạnh và Liễu Thăng chỉ đạo chia làm 2 đạo quân tiến vào nước ta hòng xoá sổ nghĩa binh, lấy lại thế chủ động. Khi này đây nghĩa binh ta tiếp diễn giai đoạn kháng chiến, nối tiếp sĩ khí của chặng đường thứ nhất để chặn đánh quân thù ở vùng biên cương, phá tan thủ đoạn thâm độc của chúng. Nhưng chung cuộc trước việc mạnh bạo “chặt mũi đi đầu”, “tuyệt nguồn lương thực”, “Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá…Lại thêm quân 4 mặt vây thành/Hứa hẹn tới giữa tháng mười diệt giặc/Sĩ tốt kén anh hùng hổ/Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh”của ta. Thì cái nhưng quân thù nhận lại cũng chỉ có thảm bại hơn chứ ko có thảm bại nhất, “trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế”, “trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu”, Lương Minh tử vong, Bá Khánh cùng kế phải tự sát. Sĩ khí quân giặc vốn đã chán nản nay lại thêm điên cuồng xả thân thảm sát lẫn nhau, ta chưa đánh mà giặc đã tự loạn, quân Mộc Thạnh hết hồn giẫm đạp lên nhau để nhưng tháo thân, thảm hại cực kỳ. Nhưng với tư tưởng nhơn nghĩa xuyên suốt, ta chẳng những ko đuổi cùng diệt tận nhưng “Thần vũ chẳng sát hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh”, “Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho 5 trăm chiếc thuyền/ Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài ngàn cỗ ngựa” để chúng tháo lui về nước trong sự tâm phục khẩu phục, vừa để quân dân ngơi nghỉ lấy sức khôi phục quốc gia sau chiến tranh. Nghệ thuật chính trong toàn đoạn cáo nói về 2 chặng đường chống giặc Minh của quân ta là văn pháp đậm chất người hùng ca được mô tả bằng các hình ảnh bao la, trình bày sự kỳ vĩ của tự nhiên, dùng tiếng nói rực rỡ, với các động từ liên tục để diễn đạt sự chuyển rung liên tục của trận đánh, dùng những tính từ ở chừng độ tối đa để đáp ứng sự tương phản thâm thúy giữa ta và địch. Thêm vào đấy là nghệ thuật dùng câu văn cởi mở, thắng lợi của ta thì dùng câu văn ngắn trình bày sự dập dồn, quả quyết mạnh bạo, oai hùng, còn thất bại của địch thì được diễn đạt bằng những câu văn dài trình bày thuộc tính khôn xiết, ko sao kể hết được.
Cuối cùng Nguyễn Trãi chuyển sang tuyên bố chiến quả, khẳng định sự nghiệp chính nghĩa của nghĩa binh Lam Sơn. “Xã tắc từ đây bền vững/Giang sơn từ đây đổi mới”, tuyên bố thắng lợi, mở ra 1 kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập cho dân tộc, xây dựng nhà nước Đại Việt tự chủ và hưng thịnh dưới triều vua mới. Sau là rút ra những bài học lịch sử thâm thúy, từ quy luật của trời đất và thiên nhiên, “Càn khôn bĩ rồi lại thái/Nhật nguyệt hối rồi lại minh” trình bày sự tin cậy vào vận mệnh mới của dân tộc, sau lúc đã trải qua cơn bĩ cực của lịch sử. Thứ 2 là thắng lợi của chúng ta được hình thành nhờ sự liên kết của sức mạnh thời đại “1 cỗ nhung phục thắng lợi/Nên công oanh liệt nghìn 5”, và nhân tố thứ 2 chính là sức mạnh của truyền thống “Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ khôn thiêng đã lặng lẽ phù hộ”.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Bình Ngô đại cáo đã khiếu nại tội ác của địch thủ xâm lăng, ca tụng cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, tác phẩm được coi là bản tuyên ngôn độc lập, tuyên bố về nên độc lập của dân tộc là áng thiên cổ hùng văn còn mãi trị giá ngàn đời sau của quốc gia ta. Về nghệ thuật, đấy là sự liên kết hài hòa giữa nhân tố chính luận, trình bày ở kết cấu lý luận chặt chẽ, lập luận sắc bén, lời văn gang thép, hùng hồn, và chất văn học nghệ thuật trình bày ở lời văn rất giàu xúc cảm, câu văn giàu hình tượng.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 7
Nếu bài thơ “Nam quốc nước nhà” có trị giá như 1 bản tuyên ngôn độc lập trước nhất của dân tộc thì “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi được coi là “áng thiên cổ hùng văn”, là bản tuyên ngôn độc lập chủ quyền thứ 2 của quốc gia ta. Đây là tác phẩm mang những đặc điểm căn bản của thể loại cáo khái quát, kế bên đấy cũng mang những đặc điểm thông minh riêng của tác giả.
Sau lúc quân ta thắng lợi giặc Minh, Nguyễn Trãi đã thừa lệnh Lê Lợi viết tác phẩm “Bình Ngô đại cáo”. Bài cáo này được ban bố vào tháng Chạp 5 1428 nhằm mục tiêu tổng kết lại giai đoạn tranh đấu chống giặc Minh xâm lăng, bảo vệ quốc gia và tuyên bố về nền độc lập của dân tộc ta. Cáo là 1 thể loại thuộc văn chương tác dụng và là thể văn nghị luận có từ thời cổ ở Trung Quốc, thường được vua, chúa, thủ lĩnh dùng để thể hiện 1 chủ trương, sự nghiệp, tuyên ngôn về 1 sự kiện nào đấy để mọi người cùng biết. Đặc thù căn bản của thể loại này là được viết bằng văn xuôi hay văn vần mà phần bự cáo được viết bằng văn biền ngẫu, có sử dụng các phép đối, các câu dài ngắn tự do. “Bình Ngô đại cáo” là bài cáo có bố cục chặt chẽ, lí luận sắc bén, giọng điệu, lời lẽ gang thép, hùng hồn. Bố cục của bài cáo phân thành 4 phần: Phần 1 tác giả nêu luận đề chính nghĩa hay nói cách khác đấy chính là tư tưởng nhơn nghĩa của tác giả; nội dung chính của phần 2 là những tội ác chẳng thể dung thứ của giặc Minh; ở phần 3, tác giả đã kể lại công trận đấu đấu và sự thắng lợi của quân ta và phần 4 là lời tuyên bố thắng lợi, lời khẳng định chủ quyền, vị thế của dân tộc.
Quân xâm lăng nước ta là quân Minh mà đầu đề bài cáo lại là “Bình Ngô đại cáo” đã trình bày ý đồ và dụng tâm nghệ thuật của tác giả. “Ngô” là từ chỉ Chu Nguyên Chương thuở đầu xưng là Ngô Quốc Công, dấy binh ở Giang Tô, cùng lúc cũng chỉ nhà Ngô thời Tam Quốc, triều đại phương Bắc sang xâm lăng nước ta. Nhân dân ta gọi chúng là giặc Ngô với thái độ căm ghét, căm phẫn. Nhan đề “Bình Ngô đại cáo” mang ý nghĩa tuyên bố về việc dẹp yên giặc Ngô và tâm thế thắng lợi của toàn dân tộc ta trước địch thủ gian ác.
Bài cáo được khởi đầu bằng 1 tư tưởng nhơn nghĩa có tác động thâm thúy từ Nho giáo:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”.
“Nhân tình” là tư tưởng, hành động vì con người, tranh đấu cho lẽ phải để bảo vệ cho đời sống của con người. Đời sống dân chúng no đủ, hạnh phúc thì quốc gia mới có thể tăng trưởng vững bền được. Thành ra, những người đứng đầu quốc gia phải lo việc “yên dân”, “trừ bạo”, dẹp yên được bọn xâm lăng và cả bè đảng tay sai của chúng ở trong nước để bảo vệ cuộc sống của dân chúng. Tư tưởng nhơn nghĩa được Nguyễn Trãi nói đến là tư tưởng vì dân chúng nhưng diệt trừ cái ác đang ngự trị, tranh đấu quyết liệt để bảo vệ cương vực bờ cõi, bởi:
“Như nước Đại Việt ta từ trướcVốn xưng nền văn hiến đã lâuNúi sông cương vực đã chiaPhong tục Bắc Nam cũng khácTừ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phươngTuy mạnh yếu từng khi không giống nhauSong anh kiệt thời nào cũng có”.
Nước Đại Việt ta đã có nền văn hiến từ lâu đời, có ranh giới riêng, phong tục tập quán rực rỡ và có bề dày lịch sử được sánh ngang với các triều đại phong kiến phương Bắc. Các triều đại nhà Triệu, Đinh, Lý, Trần được so sánh ngang hàng với các triều Hán, Đường, Tống, Nguyên của Trung Quốc để thấy rằng dân tộc ta cũng có sức mạnh riêng chứ không hề là 1 dân tộc bé nhỏ, bình thường. Các từ “từ trước”, “vốn xưng”, “đã chia” đa trình bày sự còn đó và tăng trưởng của nước ta trong lịch sử như 1 điều hiển nhiên chẳng thể chối cãi. Điều đấy khiến chúng ta kiêu hãnh về chính dân tộc của mình – 1 quốc gia được dựng xây bởi những con người hiền hậu, chăm chỉ, chân chất, có lòng yêu nước thâm thúy. Tuy rằng, các triều đại lịch sử có khi mạnh, khi yếu mà các người hùng anh kiệt, các người hùng phò vua giúp nước thời nào cũng có. Nhờ có họ nhưng quân xâm lăng phải chuốc lấy bao thất bại nặng nề:
“Lưu Cung tham công nên thất bại,Triệu Tiết thích bự phải diệt vong,Cửa Hàm tử bắt sống Toa ĐôSông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô MãViệc xưa phê chuẩn,Chứng cớ còn ghi”.
Các tướng của phương Bắc đều bị người hùng anh kiệt nước ta “làm thịt tươi”, “bắt sống” và nhận lấy kết cuộc bi thương. Những trận đấu đó đã được ghi vào sử sách để làm bằng chứng tới muôn thuở sau. Quân xâm lăng “thích bự”, “tham công”, muốn thâu tóm nước ta nhanh gọn nên bị “diệt vong” cũng là điều thế tất. Sức mạnh của quân và dân ta đã xoá sổ được bọn xâm lăng gian tà, . Tư tưởng nhơn nghĩa của Nguyễn Trãi được biểu hiện bằng giọng điệu hào hùng, các vế đối hài hòa đã trình bày niềm tự trọng dân tộc, niềm tin vào sức mạnh của dân tộc bé nhỏ mà cực kỳ bền chí.
Những tội ác của giặc Minh đã được tác giả nêu lên thành 1 bản cáo trạng với những cứ liệu chính xác, hùng hồn. Giặc Minh đã lợi dụng tình thế nhà Hồ khi bấy giờ để “thừa nước đục thả câu”, tiến hành thủ đoạn giảo hoạt của mình:
“Nhân họ Hồ chính sự phiền phức,Để trong nước lòng dân oán thù hận.Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ,Bọn gian tà bán nước cầu vinh”.
Triều chính nhà Hồ rối ren, lục sục, vua quan ko chăm lo tới đời sống của dân chúng khiến “lòng dân oán thù hận”. Lợi dụng điều đấy, quân Minh tràn vào xâm lăng nước ta, bọn gian tà trong nước thì mưu đồ bán nước để cầu vinh hoa phú quý nhưng hèn hạ ko đứng lên chống giặc.
Quân Minh đã bắt dân chúng ta phải sống trong cảnh lầm than, cùng cực với những nguy hiểm luôn dọa nạt tới sự sống còn:
“Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác,Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ.Dối trời lừa dân đủ muôn nghìn kế,Gây binh kết oán thù trải 2 mươi 5.Bại nhơn nghĩa nát cả đất trời,Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi.Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng.Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu, nước độc.Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới chăng,Nhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt.Tàn hại cả giống côn trùng cây cối,Nheo nhóc thay kẻ goá bụa cơ cực.Thằng há mồm, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chánNay xây nhà, mai đắp đất, tay chân nào hầu hạ cho vừa.Nặng nề những núi phu phen,Tan tác cả nghề canh cửi”.
Chúng hung ác, vô nhân tính, dùng vô vàn kế để kiêm tính quốc gia ta. Những người dân lao động thật đáng thương, không có tội lúc bị chúng dùng các âm mưu gian trá để bóc lột, thảm sát. Hành động của quân xâm lăng rất man di, chúng “nướng thứ dân” trên ngọn lửa để làm thú sắm vui hay “vùi” họ xuống hầm tai vạ để thỏa mãn sự gian ác. Chúng lấy tính mệnh của dân chúng ta để làm trò giải trí. Còn hành động nào man di hơn như thế? Không chỉ bóc lột dân ta bằng các loại thuế khóa, giặc Minh còn vơ vét hết những sản vật quý hiếm của nước ta để chuyên dụng cho lòng tham vô đáy của chúng. Nhân dân ta bị ép xuống biển mò ngọc, vào núi tìm vàng, phải chống chọi, đương đầu với biết bao thú dữ như cá béo, thuồng luồng hay sự hà khắc của rừng thiêng, nước độc. Chúng giăng lưới, chăng bẫy để bắt chim trả về làm áo, đệm và bắt hươu đen để làm vị thuốc bổ. Ngay cả tới các loài cây cối chúng cũng ko bỏ dở. Chúng “tàn hại cả giống côn trùng cây cối”, bắt dân chúng ta hầu hạ xây nhà, đắp đất ko dừng nghỉ, chúng làm “tan tác cả nghề canh cửi” mà “máu mỡ bấy no nê chưa chán”. Bấy nhiêu sự bóc lột gian ác vẫn chưa đủ làm chúng thỏa mãn lòng tham. Chúng làm tan tác, li tán các gia đình gây nên cảnh tượng “nheo nhóc”, thương hải tang điền lúc những người vợ đi người chồng, những đứa con mất đi người cha,… Tội ác của giặc Minh tới cả trời đất cũng chẳng thể dung thứ, “trúc Nam Sơn ko ghi hết tội”, “nước Đông Hải ko rửa sạch mùi” dơ dáy của chúng. Sự vô biên của trúc Nam Sơn và nước Đông Hải cũng ko so sánh được với sự man di, gian ác của giặc Minh trong suốt 2 mươi 5 “gây binh kết oán thù”. Tác giả dùng phép liệt kê, thủ pháp cường điệu, câu hỏi tu từ “Chẳng lẽ thần nhân chịu được” cùng các hình ảnh vừa có tính nói chung vừa có tính chi tiết để khiếu nại tội ác của giặc Minh bằng 1 lòng căm phẫn thâm thúy.
Trước sự đánh chiếm của đối phương, vị người hùng Lê Lợi đã “dấy nghĩa”, chỉ huy cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:
“Ngẫm thù bự há đội trời chungCăm giặc nước thề ko cùng sống”.
Không thể chung sống dưới 1 bầu trời cũng địch thủ, Lê Lợi đã phất cờ khởi nghĩa tranh đấu vì quốc gia, vì sự no đủ của dân chúng. Nhưng khi “cờ nghĩa dấy lên” lại đúng khi “quân địch đang mạnh”. Hơn nữa:
“Tuấn kiệt như sao buổi sớm,Nhân tài như lá mùa thu,Việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần,Nơi duy ác hiếm người bàn luận”.
Buổi đầu dấy nghĩa, người người hùng Lê Lợi gặp ko ít gieo neo lúc địch thủ đang trong khi mạnh, anh hào, thiên tài ko có nhiều, sách lược tranh đấu thiếu người bàn luận, đỡ đần. Số lượng thiên tài, lính tráng thì ít người, lương thực cũng hết sạch. Khó khăn chồng chất gieo neo mà vị chủ tướng vẫn “gắng chí giải quyết gian truân”, chỉ cần sự đồng tâm, đồng lòng của dân chúng 4 cõi thì cuộc khởi nghĩa nhất mực sẽ giành chiến thắng. Không có cờ, dân chúng ta lấy cần trúc làm cờ, ko có nhiều rượu để khao quân, Lê Lợi đã đổ rượu xuống sông để các tướng sĩ chung sức đồng lòng uống cùng nhau “chén rượu ngọt ngào”.
Lê Lợi chẳng những , kết đoàn được toàn dân ta nhưng còn biết sử dụng chiến lược để tranh đấu với địch thủ, “lấy yếu chống mạnh”, “lấy ít địch nhiều”. Nhưng điều quan trọng hơn cả là Lê Lợi luôn giương cao tư tưởng nhơn nghĩa:
“Đem nhơn nghĩa để thắng hung tànLấy chí nhân để thay hung bạo”.
Nhờ vào ý chí bất khuất, giải quyết mọi gieo neo và ý thức tranh đấu quyết liệt nhưng nghĩa binh đã giành được những thắng lợi vang danh:
“Đem đại nghĩa để thắng hung ác,Lấy chí nhân để thay hung bạo.Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.Sĩ khí đã hăngQuân thanh càng mạnh.Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía,Lý An, Phương Chính, nín thở cầu tháo thân.Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại,Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về.Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặmTụy Động thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5.Phúc tâm quân giặc Trần Hiệp đã phải bêu đầuMọt gian địch thủ Lý Lượng cũng đành thiệt mạng.Vương Thông gỡ thế nguy, nhưng đám lửa cháy lại càng cháyMã Anh cứu cuộc chiến nhưng quân ta hăng lại càng hăng”.
Quân ta tranh đấu với sức mạnh và khí thế quyết liệt khiến quân giặc tan tác dễ ợt, mau chóng như chẻ tre, tro bay. 4 viên tướng Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính của nhà Minh thấy vậy nhưng “bạt vía”, “nín thở cầu tháo thân”, các tướng khác thì thiệt mạng, đầu hàng. Các cuộc chiến ở Chi Lăng, Mã An, Cần Trạm,…đã khiến các tướng quân Minh phải tự sát, tử vong, “trói tay xin hàng”, “xéo lên nhau chạy để tháo thân”. Tinh thần tranh đấu của nghĩa binh được Nguyễn Trãi khắc họa qua 2 câu văn:
“Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạc,Đánh 2 trận tan tác chim muông”.
Sức mạnh đó đã khiến “Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng”, đô đốc Thôi Tụ thì “dâng tờ tạ tội”. Sự thắng lợi của quân ta đã làm “sắc gió mây phải đổi”, “ánh nhật nguyệt phải mờ”, thây của quân giặc “chất đầy đường”, máu của quân giặc thì “trôi đỏ nước”. Quân ta đã có được thắng lợi đáng nể sợ và oai hùng biết nhường nào. Từ 1 người phổ biến xuất thân ở “chốn hoang dại”, người người hùng áo vải Lê Lợi đã biến thành 1 vị chủ tướng tài ba với các chiến lược thao lược đánh giặc. Đặc trưng, vị chủ tướng đó còn khiến chúng ta bái phục bởi ý chí đanh thép, giải quyết mọi gieo neo và hành động nhơn nghĩa của ông lúc cấp cho Mã Kì, Phương Chính 5 trăm chiếc thuyền ra bể, phát cho Vương Thông, Mã Anh vài ngàn cỗ ngựa để về nước nhưng bọn chúng vẫn “hồn bay phách lạc”, “tim đập chân run”. Chúng chẳng thể tin được rằng người chỉ huy cuộc khởi nghĩa nước ta lại mở cho chúng 1 trục đường sống, 1 trục đường để tháo thân về nước. Đấy là “mưu mẹo thần kì” của Lê Lợi để dân chúng ta được “nghỉ sức” và cũng là để giữ hòa khí giữa 2 nước.
Miêu tả các cuộc chiến của quân ta, tác giả đã sử dụng những động từ mạnh như “hồn bay phách lạc”, “tim đập chân run” …, các tính từ chỉ chừng độ như “thây chất đầy đường”, “máu trôi đỏ nước”, “dầm dề máu đen”, “hết hồn vỡ mật”,…và thời kì, vị trí các cuộc chiến được liệt kê để nhấn mạnh sự thất bại thảm hại của giặc Minh. Ông trình bày rõ thái độ mai mỉa địch thủ lúc gọi chúng là “thằng nhãi nhép Tuyên Đức”, “đồ nhút nhát Thạnh ,Thăng”.
Phần chung cuộc của bài cáo là lời tuyên bố, khẳng định nền độc lập của dân tộc:
“Xã tắc từ đây bền vữngGiang sơn từ đây đổi mớiCàn khôn bĩ rồi lại tháiNhật nguyệt hối rồi lại minhNgàn 5 vết điếm nhục sạch làuMuôn thuở nền thái hoà vững chắcu cũng nhờ trời đất tiên tổ khôn thiêng đã lặng lẽ phù hộ;Than ôi!1 cỗ nhung phục thắng lợi, nên công oanh liệt nghìn nămBốn phương đại dương yên bình, ban chiếu duy tân khắp chốn.Xa gần bố cáo,Ai nấy đều hay”.
Dẹp yên giặc Minh, quốc gia ta mở đầu công cuộc đổi mới, tuyệt vọng rồi lại hiểu rõ, nhật nguyệt tối rồi lại sáng. Đấy là quy luật đi lại thế tất của lịch sử, quy luật tăng trưởng thịnh – suy của mỗi đất nước. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giành chiến thắng đã mở ra 1 kỉ nguyên mới để dựng xây quốc gia Đại Việt càng ngày càng phồn thịnh dưới triều vua Lê Lợi. Nhờ “trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức” nên mới có thắng lợi vang dội tới tương tự. Sức mạnh, sự phù hộ của đấng khôn thiêng cùng sức mạnh của nghĩa binh Lam Sơn đã đánh đuổi được giặc Minh khiến cho quốc gia sạch sẽ quân địch. 1 quốc gia sẽ tăng trưởng vững bền nếu có các chế độ chăm lo tới đời sống nhân dân 1 cách thích hợp.
Với bố cục chặt chẽ, sự đăng đối hài hòa ở các câu văn và giọng điệu chính luận tài tình, “Bình Ngô đại cáo” ko chỉ khiếu nại tội ác của quân Minh nhưng còn ca tụng sự thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và người người hùng Lê Lợi. Nguyễn Trãi đã đề cao tư tưởng nhơn nghĩa “yên dân”, “trừ bạo” và tư tưởng lấy dân làm gốc để tăng trưởng dân tộc càng ngày càng phồn thịnh.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 8
Nguyễn Trãi ko chỉ là 1 nhà quân sự tài 3 của dân tộc nhưng ông còn là thi sĩ, nhà văn chính luận kiệt xuất của nền văn chương trung đại Việt Nam với nhiều tác phẩm tuyệt vời được viết bằng cả chữ Nôm và chữ Hán. Đặc trưng, nhắc đến những áng văn chính luận của Nguyễn Trãi chúng ta chẳng thể nào ko nhắc đến “Bình Ngô đại cáo” – 1 tác phẩm được Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết sau cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lăng. Tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng thâm thúy và được xem là “bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc.
“Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi được viết theo thể cáo – 1 thể loại văn chương cổ có xuất xứ từ Trung Quốc với bố cục, kết cấu chặt chẽ. Mở màn bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã nêu lên luận đề chính nghĩa làm nền móng tư tưởng cho toàn thể bài cáo của mình.
Từng nghe: việc nhơn nghĩa cốt ở yên dânQuân điếu phạt trước lo trừ bạo
Chỉ với 2 câu khởi đầu bài cáo của mình, tác giả đã nêu lên tư tưởng xuyên suốt bài cáo đấy chính là nhơn nghĩa – 1 phạm trù tư tưởng có xuất xứ từ Nho giáo, dùng để trình bày cách xử sự và những mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người. Và với Nguyễn Trãi, tư tưởng nhơn nghĩa đấy bắt nguồn từ tư tưởng “yên dân”, “trừ bạo’. Có thể nói, đây chính là cơ sở nền móng xuyên suốt bài cáo, xuất hành từ ý kiến lấy dân làm gốc, từ lòng mến thương dân chúng và vì dân chúng nhưng diệt bạo, nhưng đánh đuổi các thần thế xâm lăng. Cùng lúc, cũng trong phần khởi đầu của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi còn nêu lên những chân lí độc lập khách quan, làm sơ sở lý luận kiên cố để khẳng định độc lập dân tộc cũng như nêu lên tư tưởng của bài cáo.
Như nước Đại Việt ta từ trướcVốn xưng nền văn hiến đã lâuNúi sông cương vực đã chiaPhong tục Bắc Nam cũng khácTừ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế 1 phươngDù mạnh yếu từng khi không giống nhauSong anh kiệt không lẽ cũng có.
Chỉ với 1 đoạn văn ngắn mà chừng như tác giả Nguyễn Trãi đã tái tạo lại 1 cách chân thật và rõ nét những truyền thống vang dội từ nghìn đời nay của dân tộc. Trước hơn hết, nước ta có 1 nền văn hiến, phong tục Bắc Nam từ nghìn đời nay. Cùng lúc, nước ta còn là nước có cương vực, bờ cõi riêng, được mọi người thừa nhận. Đặc trưng hơn cả, phê chuẩn việc so sánh các triều đại phong kiến của nước ta với các triều đại phong kiến phương Bắc, tác giả đã đặt các triều đại của ta, dân tộc ta ngang hàng với các triều đại phong kiến phương Bắc, điều đấy ko chỉ là cơ sở cho nền độc lập nhưng còn trình bày lòng kiêu hãnh, tự trọng dân tộc của tác giả Nguyễn Trãi. Không ngừng lại ở đấy, để nêu lên chân lý khách quan cho nền độc lập của nước ta, tác giả còn tái tạo lại những trang sử vang dội, hào hùng với những chiếc thắng vang danh khắp tổ quốc của quân và dân ta trong suốt chặng đường lịch sử trước đấy.
Lưu Công tham công nên thất bạiTriệu Tiết thích bự phải tiêu vongCửa Hàm Tử bắt sống Toa ĐôSông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô MãViệc xưa phê chuẩnChứng cớ còn ghi.
Thêm vào đấy, từ cơ sở luận đề chính nghĩa đã nêu, trong phần tiếp theo của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã đi sâu vạch rõ những tội tình man di, tàn ác của kẻ thủ. Trước hết, tác giả đã vạch rõ thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh đối với nước ta.
Nhân họ Hồ chính sự phiền hàĐể trong nước lòng dân oán thù hậnQuân cuồng Minh thừa cơ gây họaBọn gian tà bán nước cầu vinh.
Như vậy, chỉ với 4 câu văn song tác giả đã vạch rõ cho người đọc thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh. Quân Minh đã lợi dụng tình hình rối ren ở trong nước ta dưới thời nhà Hồ, với luận điệu gian trá “phù Trần diệt Hồ”, bọn chúng đã tiến vào và tiến hành thủ đoạn xâm lăng nước ta. Hơn thế nữa, ko chỉ vạch rõ thủ đoạn xâm lăng của giặc Minh, tác giả Nguyễn Trãi còn khiếu nại, vạch rõ những hành động, những tội ác man di của bọn giặc trên hầu khắp tất cả các lĩnh vực bằng những hình ảnh, những từ ngữ lạ mắt. Tội ác trước nhất của giặc Minh đã được tác giả Nguyễn Trãi kể ra đấy chính là thảm sát, sát hại những người dân không có tội.
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Với nghệ thuật đảo ngữ cộng với việc sử dụng những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng, tác giả đã vạch rõ hành động làm thịt người mạn rợn, gian ác của giặc. Ngay tới cả những “thứ dân’, “con đỏ” – những người không có tội, chúng cũng ko nương tay. Tất cả những điều đấy đã cho thấy hành vi làm thịt người ko ghê tay của bọn giặc. Thêm vào đấy, chúng còn thảm sát những người dân không có tội bằng cách đẩy những người thứ dân kia vào những nơi rừng thiêng, nước độc với đầy rẫy những nguy hiểm, những nơi nhưng lúc đã bước vào ấy sẽ ko biết có ngày quay về hay ko.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo, thuồng luồngKẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng thiêng nước độc.
Cùng lúc, tội ác của bọn giặc còn được trình bày ở những chế độ thuế khóa nặng nề và cực kỳ vô lý cộng với những chế độ phá hủy không gian sống, phong cảnh thiên nhiên, xoá sổ sự sống của vạn vật trên quốc gia ta.
Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi….Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới giăngNhiễu dân chúng, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặtTàn hại cả giống côn trùng, cây cối.
Như vậy, với hàng loạt các hình ảnh chân thật, giàu tính biểu trưng, đoạn 2 của bài cáo như 1 bản cáo trạng gang thép nhưng ở đấy, tác giả Nguyễn Trãi đã vạch rõ những tội ác, những hành động man di, ghê người của bọn giặc minh xâm lăng. Và để rồi, tất cả những tội ác đó được tác giả nói chung lại trong câu thơ giàu tính nói chung và biểu trưng. Cùng lúc, qua những lời thơ đó cũng giúp chúng ta thấy được thái độ phẫn nộ tới tột đỉnh của tác giả.
Ác nghiệt thay trúc Nam Sơn ko ghi hết tộiĐộc ác thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùiLẽ nào trời đất dung thứAi bảo thần dân chịu được?
Không chỉ ngừng lại ở vạch rõ những tội ác của địch thủ, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi còn tái tạo lại 1 cách chân thật và thâm thúy giai đoạn kháng chiến và giành thắng lợi của quân và dân ta. Mở màn cho đoạn văn chính là hình ảnh vị chủ tướng, người người hùng Lê Lợi:
Ta đây:Núi Lam Sơn dấy nghĩaChốn hoang dại nương mình
Đại từ “ta” đặt ở đầu đoạn văn như 1 lời khẳng định, trình bày rõ lai lịch, xuất xứ, lai lịch, xuất thân của người người hùng Lê Lợi. Xuất thân từ dân chúng, nên chắc có nhẽ hơn người nào hết Lê Lợi hiểu được những mệt nhọc và cả sự phẫn nộ, lòng căm phẫn giặc thâm thúy của dân chúng ta – “căm phẫn giặc thề ko cùng chung sống”. Nhưng người người hùng đó ko chỉ có lòng căm phẫn giặc thâm thúy nhưng còn mang trong mình bao nỗi niềm suy tư, trằn trọc, tới nỗi “đau lòng nhức óc”, “nếm mật nằm gai”, “quên ăn vì giận” để toan tính trục đường đánh đuổi quân xâm lăng và chung cuộc người người hùng đó đã dấy binh khởi nghĩa, mang theo trong mình tất cả niềm tin và 1 trục đường tranh đấu kiên cường, góp phần đi tới chiến thắng chung cuộc của quân và dân ta. Song, ko ngừng lại ở việc tái tạo chân dung vị chủ tướng Lê Lợi, đoạn 3 của bài cáo còn tái tạo lại những gieo neo, khó khăn và cả những thắng lợi vang danh của quân và dân ta. Trước hết, trong buổi đầu khởi nghĩa, nghĩa binh của ta gặp phải vô vàn những gieo neo, thách thức cả về nhân công và vật lực. Đấy là những ngày quân giặc còn rất mạnh, thiên tài của ta còn nhiều giảm thiểu, “thiên tài như lá mùa thu”, “việc bôn tẩu lại thiếu kẻ đỡ đần”,… Thế mà, với tất cả ý chí, lòng cố gắng và với 1 đường lối tranh đấu đúng mực, kiên cường “Đem đại nghĩa để thắng hung ác”, “lấy chí nhân để thay hung bạo”, nghĩa binh của ta đã vượt qua vô vàn những gieo neo thách thức đó để đạt được nhiều chiến thắng vang danh. Tác giả đã hoàn thành đoạn 3 của bài cáo với 1 giọng văn đầy từ hào lúc tái tạo lại những chiến thắng vang dội, liên tục của nghĩa binh trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lăng. Mở màn của những chiến công đó là thắng lợi Bồ Đằng, Trà Lân, rồi tới cả vùng Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An,… và hàng loạt, hàng loạt những thắng lợi cứ thế liên tục nhau diễn ra.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thếNgày 2 mươi, trận Mã An, Liễu Thăng cụt đầuNgày 2 lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vongNgày hăm 8, thượng thư Lý Khanh cùng kế tự sát.
Như vậy, trong phần 3 của bài cáo, tác giả Nguyễn Trãi đã tái tạo lại 1 cách chân thật và thâm thúy hình tướng vị chủ tướng Lê Lợi cùng những gieo neo nhưng nghĩa binh của ta gặp phải trong buổi đầu kháng chiến và đặc thù hơn cả là những thắng lợi vang danh của quân và dân ta trong trận đấu đầy gieo neo đó. Đặc trưng,sau lúc thắng lợi, nghĩa binh của ta còn cấp ngựa, thuyền và lương thực cho bọn giặc để chúng trục đường lui. Những hành động này của quân ta thêm 1 lần nữa chứng minh cho tư tưởng, luận đề chính nghĩa nhưng nghĩa binh của ta trọn đời đeo đuổi. Và để rồi, trên cơ sở lý luận và cơ sở thực tế đã được nêu lên, phần cuối của bài cáo chính là lời tuyên bố độc lập, hòa bình cho dân tộc.
Xã tắc từ đây bền vữngGiang sơn từ đây đổi mới…Xa gần bố cáoAi nấy đều hay
Với giọng văn hùng hồn, gang thép, lời tuyên ngôn của Nguyễn Trãi được tuyên bố phổ biến đến tất cả mọi người. Lời tuyên ngôn đó ko chỉ là lời khẳng định về nền độc lập, hòa bình, hợp nhất của dân tộc nhưng qua đấy còn trình bày thái độ ca tụng và niềm tin vào 1 mai sau tươi sáng, tốt đẹp hơn của quốc gia, của dân tộc lúc bước vào 1 thời đoạn mới.
Tóm lại, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi ko chỉ là 1 văn kiện lịch sử nhưng nó còn là 1 áng văn chính luận thâm thúy với sự liên kết thuần thục giữa nhân tố chính luận và nhân tố trữ tình. Trcửa ải qua chiều dài tăng trưởng của lịch sử dân tộc mà trị giá, ý nghĩa mập bự của bài cáo vẫn còn nguyên vẹn cho tới ngày bữa nay.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 9
Bình ngô đại cáo là bản báo cáo bự, ban bố rộng khắp cho mọi người biết về việc dẹp yên giặc Ngô, khẳng định chủ quyền của dân tộc và ngày mai của quốc gia. Do vậy, nó được coi là 1 bản tuyên ngôn độc lập.
Như chúng ta đều biết, sau 1 thời kì cầm cự để xây dựng lực lượng (1418- 1423), nghĩa binh Lam Sơn đã chuyển sang thời đoạn phản công. Tới mùa đông 1427, sau lúc đập tan mười 5 vạn quân chi viện của giặc minh, nước ta hoàn toàn được giải phóng. Đầu 5 1428, Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế đặt biệt hiệu là Thuận Thiên (hợp lòng trời) và cử Nguyễn Trãi soạn bài cáo để tuyên bố cho toàn dân biết cuộc kháng chiến chống giặc Minh đã chiến thắng đặc sắc, quốc gia ta chuyển sang 1 công đoạn xây dựng hoà bình. Như vậy, bài cáo trong khi toàn quân, toàn dân đang hoan hỉ chào đón thắng lợi sau 10 5 tranh đấu khó khăn, quả cảm.
Trước hết, Bình ngô đại cáo là 1 luận văn chính trị tổng kết chặt chẽ, súc tích- về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, dựa trên tư tưởng yêu nước khẩn thiết và sự nhận thức thâm thúy, mới mẻ về dân chúng và dân tộc. Bao trùm bài cáo là niềm kiêu hãnh vô bờ trước chiến thắng lớn lao của cuộc kháng chiến, của khí phách của dân tộc Việt Nam.
Nhìn đại thể, Bình Ngô đại cáo có thể chia làm 4 phần:
Phần 1. Khẳng định lí tưởng nhơn nghĩa của cuộc kháng chiến và truyền thống quật cường của dân tộc (từ đầu tới bằng chứng còn ghi…)
Phần 2. Tố giác tội ác của bọn cướp nước lợi dụng cảnh ngộ rối ren của nước ta, đưa quân sang xâm lăng và gây ra bao đau buồn cho dân chúng (tiếp theo tới người nào bảo thần dân chịu được…).
Phần 3. Miêu tả giai đoạn khởi nghĩa Lam Sơn, mục tiêu của trận đấu đấu. Những gieo neo lúc đầu (giai đoạn tranh đấu), những chiến công hiển hách của nghĩa binh xong xuôi ách bầy tớ (tiếp theo tới cũng là chưa thấy bấy lâu).
Phần 4. Lời tuyên bố hoàn thành, chiến tranh khẳng định tư thế dân tộc và khát vọng xây dựng quốc gia muôn đời phồn vinh (tiếp theo tới hết).
Ở phần thứ nhất, trước tiên Bình Ngô đại cáo khẳng định lí tưởng của cuộc kháng chiến việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân. Đánh giặc chính là nhơn nghĩa. Tiếp theo, Nguyễn Trãi khẳng định Việt Nam là 1 đất nước văn hiến từ bao đời đã sánh vai với cường quốc Trung Hoa về nhiều bình diện. Nội dung nói trên được tác giả biểu đạt bằng những câu văn cao sang, đĩnh đạc gợi ko khí nghiêm trang lịch sử.
Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dânQuân điếu phạt trước lo trừ bạoNhư nước Đại Việt ta từ trướcVốn xưng nền văn hiến đã lâuNúi sông cương vực đã chiaPhong tục Bắc Nam cũng khácTừ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ 1 phương
Ở đây, nổi trội là việc nhấn mạnh tới tư tưởng nhơn nghĩa của Cuộc kháng chiến và tư thế độc lập của dân tộc. Nhân tình gắn liền với việc yên dân. Nguyễn Trãi ân cần trước tiên tới đời sống dân chúng, tới hạnh phúc của mọi người. Đây chính là tư tưởng bự và văn minh của Nguyễn Trcửa ải, làm nền tổng cho cả bài cáo. Để nêu bật tư thế độc lập tự cường của dân tộc, Nguyễn Trãi đã sử dụng cách diễn tả sóng đôi. Đại Việt và Trung Hoa đã bao đời song song còn đó. Mỗi nước 1 cương vực, mỗi nước 1 phong tục với những triều đại không giống nhau. Vì là nước văn hiến lâu đời nên người tài ba của Đại Việt thời nào cũng có, giặc tới thời nào cũng thất bại. Nội dung đó được diễn tả bằng những vế rất đẳng đối. Tuy vậy nếu chú ý ta thấy tư thế thăng bằng, tác giả chừng như càng ngày càng muốn đặt nặng đồng cân hơn về phía Đại Việt với những chiến công huy hoàng (Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô – Sông Bạch Đằng làm thịt tươi Ô Mã). Do đấy, có thể nói ở phần 1 này, Nguyễn Trãi vừa trình bày niềm tin vào cuộc kháng chiến, vừa biểu hiện niềm kiêu hãnh trước truyền thông oanh liệt của dân tộc.
Phần thứ 2 của bài cáo là phần luận tội giặc. Lợi dụng việc họ Hồ để phật lòng dân, giặc Minh câu kết với bọn Việt gian bán nước, điên cuồng sang cướp nước ta, gây ra bao tội ác trời ko dung đất ko tha:
Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Đọc lại sử sách cũ, chúng ta có thể thấy 2 câu trên hoàn toàn không hề là cách diễn tả thổi phồng nhưng là sự thực: Giặc Minh cực kỳ hung ác, chúng thường rút ruột người treo lên cây, nấu xác người lấy mỡ thắp đèn, nhiều lúc chúng sắm vui bằng cách nướng những người dân không có tội. Ngoài ra, bọn giặc đã tiến hành 1 cơ chế sưu thuế cống nạp nặng để vơ vét của nả (Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng – Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu nước độc). Do đấy, chúng đã gây nên cho nước ta những hậu quả gớm ghê, sản xuất bị đình trệ (tan tác cả nghề canh cửi), môi trường thọ thái bị huỷ hoại nghiêm trọng (tàn hại cả giống côn trùng cây cối), đẩy dân chúng Đại Việt vào hoàn cảnh thê thảm (nheo nhóc thay kẻ góa bụa cơ cực) … Tội ác của giặc Minh chồng chất tới dẫu chặt hết tre rừng cũng ko ghi hết, làm cho trời đất chẳng thể dung thứ, thần và dân đều ko chịu được. Chua xót và căm phẫn, người dân Đại Việt phải đồng lòng đứng dậy.
Phần thứ 3 thuật lại giai đoạn của cuộc khởi nghĩa từ mở màn tới ngày thắng lợi. Bài cáo nhân danh Lê Lợi: Ta đây, Núi Lam Sơn dấy nghĩa… Những lời tự bạch như phải trải tâm can mình trước thần dân: Đau lòng nhức óc, chốc đã mười mấy 5 trời – … Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh – Ngẫm trước cho tới hiện tại, lẽ hưng vong chần chừ càng kỹ.
Buổi đầu của cuộc khởi nghĩa thật là đầy gieo neo: quân giặc thì đang hùng mạnh, nhưng chúng ta mới có ít người, thiên tài thiếu thốn như sao buổi sớm, như lá mùa thu. Có khi bị bủa vây, lương thực hết sạch, binh sĩ chẳng còn mấy người (lúc Linh Sơn, lương hết mấy tuần – lúc Khôi Huyện quân ko 1 đội) … Tuy vậy, nhờ bền gan vững chí giải quyết gian truân, nhờ sự chung lưng đấu cật của tướng sĩ, nhờ sự kết đoàn của toàn dân và chiến lược, chiến thuật đứng đắn…, chúng ta đã dần dần xây dựng được lực lượng lớn mạnh dẫn đến thắng lợi.
Đoạn tiếp theo, Nguyễn Trãi tập hợp lược thuật giai đoạn thắng lợi. Điều đáng xem xét, trên thực tiễn, diễn ra từ dựng cờ khởi nghĩa tới lúc toàn thắng, nghĩa binh Lam Sơn đã thắng lợi nhiều trận. Nhưng ở đây, Nguyễn Trãi chỉ tập hợp nhắc đến 1 số trận điển hình nhất của từng công đoạn.
Ở công đoạn khởi đầu đánh bự, tác giả nhắc đến 2 trận đánh tàn khốc xảy ra tại Bồ Đằng và Trà Lân. Quân giặc hoàn toàn bị bất thần, thua chạy xiểng liểng, quân ta thắng lợi mau chóng. Ở đây, Nguyễn Trãi có cách mô tả rất ngắn gọn mà vẫn làm nổi trội lên được cái then chốt của 2 cuộc chiến là sự bất thần trong việc ngừng quân. Do đấy, giặc thì hoảng loạn, hoang mang, quân ta thi càng đánh càng mạnh:
Sĩ khí đã hăngQuân Thanh càng mạnhTrần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía,Lý An, Phương Chinh nín thở cầu tháo thân.
Ở công đoạn 2, quân ta mở chiến dịch Thanh Nghệ để hành quân ra Bắc. Nguyễn Trãi nhắc đến 2 trận có ý nghĩa chiến lược và đã diễn ra cực kỳ tàn khốc là trận Ninh Kiều và trận Tốt Động. Giặc thì huy động tổng lực chết sống cố thủ, ta thì quyết đấu quyết thắng, do đấy, trận đánh trở thành cực kì dữ dội. Bằng cách nói thổi phồng, Nguyễn Trãi đã khiến người đọc có ấn tượng thâm thúy về sự tàn khốc của trận đánh, sự thất bại điếm nhục của giặc Minh:
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặmTốt Động thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5.Phúc âm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu.Mọt gian địch thủ: Lý Lượng cũng đành thiệt mạng.
Ở công đoạn chung cuộc của trận đấu, Nguyễn Trãi tập hợp bút lực kể về chiến dịch Chi Lăng – Xương Giang. Đây là bản hùng ca vang danh nhất của cuộc kháng mặt trận kỳ. Như vậy mọi người đã biết, đúng ra sau 1 loạt bại trận, giặc Minh phải rút quân, mà ngược lại, với thực chất ngoan cố, chúng lại cử viện binh hừng hậu chia làm nhiều ngả tiến xuống Đại Việt. Hai tên tướng giỏi chỉ đạo 2 đạo quân mạnh hình thành thế gọng kim hòng đè bẹp quân ta:
Đinh Mùi tháng 9, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại,5 đó tháng mười, Mộc Thạch chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Nhưng ta đã có sự bố phòng chăm chút. Hai gọng kìm của giặc liên tục bị bẻ gãy:
Ta trước điều bỉnh thủ hiểm, chặt mũi tên phong.Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực.
Sau đấy là những thắng lợi dập dồn. Hơi văn hăm hở như có nhịp thở của người viết, mạch văn dồn đuổi như cố theo kịp bước tiến quân thần tốc và những đòn đánh cấp tập của nghĩa binh:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế,Ngày 2 mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu.Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong.Ngày 2 8, Thượng thư Lý Khánh cùng kế tự sát.
Tiếp đấy, bài cáo chuyển sang tiếp cận chi tiết cảnh chiến trường. Câu vãn đúc lại, ngắn gọn, đầy hình ảnh thâm xưng cường điệu nhằm cực tả sức mạnh lớn lao, khí thế áp đảo của quân ta:
Sĩ tốt kén tay hùng hổ,Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh,Gươm mài đá, đá núi cũng mònVoi uống nước, nước sông phải cạn,Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạcĐánh 2 trận, tan tác chim muôngCơn gió mập trút sạch lá khô,Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.
Hình ảnh quân ta càng hừng tráng bao lăm, thì hình ảnh quân giặc càng thảm hại bấy nhiêu và từ giọng văn sảng khoái và đầy kiêu hãnh tác giả chuyển sang giọng mai mỉa châm biếm đầy khinh bỉ:
Tướng giặc bị tù đày, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng,Thần vũ chẳng sát hại thể lòng trời ta mở đường hiến sinh,Mã Kì, Phương Chính, cấp cho 5 trăm chiếc thuyền ra tới bểVẫn hồn bay phách lạc.Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài ngàn cỗ ngựa về tới nước Nhưng vẫn tim đập chân run.
Bài cáo hoàn thành. Câu văn chuyển sang nhịp thong dong. Giọng văn hiền hoà tươi vui:
Xã tắc từ đây bền vữngGiang sơn từ đây đổi mới.
Nhưng thú vui ko ồn ã. Tác giả hiểu hơn người nào hết cái giá đắt của thắng lợi, và cái ơn rất sâu của đồng bào và của trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức.
Bình ngô đại cáo là quả là 1 tác phẩm chứa đựng 1 nội dung bự, 1 tư tư tưởng cao, được diễn tả bằng 1 áng văn đầy nghệ thuật, đáng được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ 2 sau bài Nam quốc nước nhà của Lý Thường Kiệt. Ra đời trong thời đại Văn, Sử bất phân nên văn bố cáo nhưng đầy chất văn học, hình ảnh từng tầng lớp lớp, hành văn biến hóa, giọng điệu cởi mở, diễn tả tài tình những cảnh huống không giống nhau của cuộc khởi nghĩa, và những cung bậc tình cảm không giống nhau của người viết, thật xứng danh 1 áng thiên cổ hùng văn.
Phân tích Đại Cáo Bình Ngô – Mẫu 10
“Bình ngô đại cáo” là áng “thiên cổ hùng văn” hàng đầu trong văn chương chữ Hán cổ đại nước ta, là bản người hùng ca bằng thể văn biền ngẫu, nêu cao ngọn cờ nhơn nghĩa, kể tội quân xâm lăng, ca tụng người hùng, anh kiệt và võ công trừ bạo của dân tộc ta.
Bài đại cáo còn là khúc trữ tình khẩn thiết trước nỗi đau mất nước, ngập tràn niềm kiêu hãnh dân tộc và thú vui thắng lợi. Cáo là 1 thể văn cổ có từ thời xưa, hoàng đế thường dùng để bổ nhậm, phong tặng, dạy bảo các quan, toàn dân, được gọi là “cáo mệnh”, “cáo phong”, “cáo giới”… đại cáo vốn là tên 1 thiên trong Thượng thư do Chu Công làm để tuyên bố việc phò tá Thành Vương., phế bỏ nhà Ân, sau biến thành thể loại văn chương ban bố sự kiện trọng đại cho người đời biết. đặt tên bài văn này là “bình ngô đại cáo”, Nguyễn Trãi vừa muốn dùng lại tên Đại cáo để ban bố đạo bự, vừa tỏ ý đi theo truyền thống nhơn nghĩa lâu đời. Bình là đánh dẹp, Ngô là tên nước cũ thời Tam quốc. Minh Thái tổ Chu Nguyên Chương dấy binh ở đất Giang Tô, thuở đầu xưng là Ngô quốc công, cho nên quân nhà Minh được gọi là quân Ngô. Tên bài này có tức là tuyên bố về sự nghiệp đánh dẹp giặc Ngô.
Là 1 thể văn như có tính quan phương, ko nhất quyết bài cáo nào cũng có trị giá văn chương. Nhưng vì tầm tư tưởng bự lao, sự kiện trọng đại và lời văn hùng hồn, khí khái, bài “bình ngô đại cáo” do Nguyễn Trãi làm thay lời Lê Lợi đã biến thành 1 thiên người hùng ca bằng văn tứ lục.
Mở màn bài cáo, tác giả tuyên bố ngay lập trường chính nghĩa của mình:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dânQuân điếu phạt trước lo trừ bạo”
Hai câu này có tức là: việc nhơn nghĩa cốt khiến cho dân chúng được yên, nhưng muốn cho dân yên thì trước tiên fải lo xoá sổ quân hung ác. tư tưởng đấy đã biến thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử Việt Nam. Cho nên, tiếp theo, bài cáo nhắc lại truyền thống “yên dân trừ bạo” của các triều đại “từ triệu Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập”, không lẽ cũng có anh kiệt đứng lên trừ bạo để yên dân. kết wả là Lưu Cung đời Hán thất bại, Triệu Tiết của Tống diệt vong. Toa Đô, Ô Mã đời Nguyễn kẻ bị làm thịt, người bị bắt. đáng để mắt tới ở đoạn này là ngay từ đầu Nguyễn Trãi khẳng định đấy là truyền thống văn hoá Đại Việt. “Đại Việt” là quốc hiệu của nước ta thời Lý, thời Trần. Đời nhà Đinh đặt quốc hiệu là “đại Cồ Việt” cũng theo ý thức đấy. Cùng lúc ông cũng khẳng định mỗi đằng “làm đế 1 phương”, đối nghịch với Bắc đế, nối liền truyền thống của Lý Nam Đế, Lí Thường Kiệt đời trước. tương tự, bài đại cáo khởi đầu ko chỉ với tư tưởng nhơn nghĩa, nhưng còn với tư thế của 1 đất nước có chủ quyền. Phần khởi đầu nhằm khẳng định sự nghiệp Lê Lợi là sự kế tục vang dội của các truyền thống đấy.
Phần 2 của bài nhắc đến tội ác của giặc và hoàn cảnh khốn khó của dân chúng và Quốc gia dưới giai cấp thống trị của giặc Minh. Cuộc đánh dẹp nào cũng phải hợp lí do, nhưng lý do chính đáng nhất là tội ác của quân địch và nỗi khốn khó của dân chúng. Tác giả đã dùng mười 2 cặp đối để khiếu nại địch thủ và phơi bày nỗi khổ nhục của dân chúng. Đáng để mắt tới nhất là thuộc tính huỷ diệt hung ác tột đỉnh của quân xâm lăng:
“Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”.
“Thường dân”, “con đỏ” là hình ảnh ước lệ chỉ người dân trăm họ, không có tội. Quân giặc xem dân ta như dê, như cừu, mặc tình tàn hại. Chúng dối trời, lừa dân, gây binh, tính át trong 2 mươi 5 khiến cho nhơn nghĩa bại hoại, đất trời tan tành. Không có gì ko bị huỷ diệt hung ác:
“Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi”Vét sản vật, bắt dò chim sá, chốn chốn lưới chăngNhìu dân chúng, bắt bẫy hươu đen, nơi nơi cặm đặt”
“Tàn hại cả giống côn trùng, cây cối”Tan tác cả nghề canh cửi…”
Căn số thê thảm của dân chúng được nhắc đến với 1 tình cảm xót thương sâu nặng:
“Người bị ép xuống biển, dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng.Kẻ bị đem vào núi, đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu nước độc”.
“Nặng nề những nỗi phu phen”
“Nheo nhóc thay kẻ goá bụa cơ cực”.
Tác giả đã khắc họa 1 bức tranh nói chung về tội ác chống chất của địch thủ, nhưng “Trúc Nam Sơn ko ghi hết tội”, “Nước Đông Hải ko rửa hết mùi”.
Người xưa chép sách và thẻ tre. Tội ác của giặc Minh cho dù chặt hết trúc Nam Sơn cũng ko ghi hết tội. “Khánh trúc nam thư” là thành ngữ của Lã Thị Xuân Thu, người Trung Quốc thường dùng để kể tội ác quân giặc trong các bài thơ, hịch, ở đây dùng để vạch tội ác giặc Minh, thật là đắc dụng. Đoạn kể tội địch thủ được hoàn thành bằng vế đối vang danh, đầy tính khích động như 1 lời hịch:
“Chẳng lẽ trời đất dung thứAi bảo thần dân chịu được”
Phần thứ 3 của bài cáo là ban bố giai đoạn dấy binh và kháng thắng lợi lợi. Đây là phần trữ tình và sảng khoái nhất của bài văn.
Đoạn 1 của phần này gồm mười lăm cặp đối nói về tinh thần sứ mạng và buổi đầu dựng nghiệp gieo neo của Lê Lợi. Tác giả đã xây dựng nên hình ảnh người người hùng dân tộc, 1 hình tượng trữ tình cao cả, hợp nhất.
Bằng phương thức tự giới thiệu, bài đại cáo khắc hoạ tấm lòng, chí khí, tài trí, mục tiêu đầy nghĩa của Lê Lợi. Bằng 1 loạt vị ngữ, đoạn văn trình bày toàn cầu nội tâm phong phú. 1 lời tự giới thiệu thật dõng dạc:
“Ta đâyNúi Lam Sơn dấy nghĩaChốn hoang dại nương mình”
1 tinh thần sứ mạng tự giác xem mối thù của nước, nỗi đau của trăm họ như của chính mình, ngày đêm phấp phỏng bên lòng suốt 2 mươi 5.
“Ngẫm thù bự há đội trời chungCăm giặc nước thề ko cùng sốngĐau lòng nhức óc, chốc đã mười mấy 5 trờiNếm mật nằm gai, há phải 1 2 tối ngày”
“Quên ăn, quên ngủ, cả trong mộng cũng lo việc lấy lại giang sơn:Những trăn trở trong cơn chiêm baoChỉ băn khoăn 1 nỗi đồ hồi”
Những hình ảnh “nếm mật nằm gai”, “quên ăn vì giận”, “trăn trở trong cơn chiêm bao” làm nhớ đến gương chịu đựng khó khăn, nấu nung ý chí tranh đấu vì đại nghĩa.
Những nỗi gian truân, nặng nhọc buổi đầu như thiếu người, thiếu quân, thiếu lương thảo đã thách thức ý thức kiên nhẫn, đức quý trọng hiền tài và bản lĩnh của Lê Lợi. Người tài như sao buổi sớm, như lá mùa thu, vốn rất hiếm, còn tấm lòng cầu mong của Lê Lợi cũng rất thật tình “Cổ xe cầu hiền, thường chằm chằm còn dành phía tả”.
Bên trái là chỗ ngồi tôn quý nhưng Ngụy công tử Tín Lăng Quân dành để mời người gác cửa thành là Hậu Doanh hợp tác với mình. Nhưng càng kì vọng, “người càng vắng bóng”, và vai trò chủ động của minh quân Lê Lợi càng nổi trội.
Tự ta, ta phải dốc lòng, hấp tấp hơn cứu người chết trôi. Cuối cùng, người người hùng đã được dân chúng dưới cờ đại nghĩa của mình, tạo thành 1 khối kết đoàn tuyệt đẹp:
“Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc, ngọn cờ phấp phớiTướng sĩ 1 lòng phụ từ, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào”.
Hình ảnh “dựng cần trúc làm cờ” nói lên tích chết cuộc khởi nghĩa của dân chúng, đứng lên vì nghĩa bự. hình ảnh “hoà nước sông chén rượu ngọt ngào” trình bày ý thức đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi.
Cùng lúc Lê Lợi đã có 1 chiến lược, chiến thuật cực kỳ đúng mực:
“Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnhDùng quân phục kích, lấy ít địch nhiều”.
Đoạn 2 của phần bài kể về cuộc phản công thắng lời. Đây là đoạn háo hức, sảng khoái của bài cáo: mà chiến thắng liên tục, giòn giã, được kể ra với 1 giọng hể hả, kiêu hãnh. Ở đây tiếp diễn xuất hiện ảnh tượng người lãnh tự dùng binh, hình tượng uy thế của nghĩa binh, mà nổi trội nhất là hình ảnh thất bại điếm nhục của quân giặc.
Tác giả ko giản đơn kể lại bản tin chiến sự hay bản tổng kết thắng lợi nhưng còn đem đến niềm kiêu hãnh về sức mạnh chính nghĩa:
“Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giậtMiền Trà Lân trúc chẻ tro bay”
Lê Lợi “thay trời hành đạo”, tự cảm thu được uy thế của nghĩa binh mạnh như uy trời, ko 1 sức mạnh nào chống đỡ được:
“Gươm mài đá, đá núi cũng mònVoi uống nước, nước sông phải cạnĐánh 1 trận, sạch ko kinh ngạcĐánh 2 trận, tan tác chim muôngCơn gió trút sạch lá khôTổ kiến hổng sụt toang đê vỡ”
Các hình ảnh “đá núi mòn”, “nước sông cạn”, “sạch ko ngạc nhiên”, “tan tác chim muông”, “trút sạch lá khô”, “sụt toang đê vỡ” gọi lên 1 sức công phá mạnh bạo, phi thường của nghĩa binh và sự sụp đổ ko cách gì chống đỡ được của quân giặc. Đấy là những ẩn dụ trình bày quy mô vũ trụ, đồ sộ của sức mạnh chính nghĩa.
Cộng với các vẻ ngoài đồ sộ, hùng vĩ và hình tượng về nhịp điệu thắng lợi nhanh lẹ như trúc chẻ ngói tan khiến địch trở tay ko kịp, cách vài ngày 1 thắng lợi, cách vài ngày làm thịt 1 tướng giặc.
Hình ảnh thất bại của quân giặc trình bày rõ rệt nhất cho sức mạnh của quân ta. Những kẻ sống thì thất kinh mất vía.
Hình ảnh Lê Lợi điều binh khiển tướng khẩn trương, minh mẫn, chủ động, nhanh lẹ, túc trí đa mưu.
Trái với địch thủ đã “trí cùng lực kiệt”, Lê Lợi phát huy chiến thuật “mưu phạt, tâm công”. “chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta nay mưu phạt, tâm công”. Cả câu này ko chỉ nói chiến thuật nhưng còn nói về chiến lược: Lê Lợi ko muốn dùng vũ lực để đánh, nhưng muốn “phạt mưu, tâm công” trước, mà quân giặc thất bại cũng ko biết sám hối, còn bày thêm mưu mẹo, chuốc tội gây oan, bởi thế Lê Lợi mới đánh đuổi tới cùng. Tới đây, Lê Lợi biểu hiện 1 nhân tài quân sự lỗi lạc:
“Thừa tướng ruổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lạiTuyển binh tiến đánh. Đông Đô đất cũ thu về”
“Ta trước đã điều binh thủ hiểm, chặt mũi đi đầuTa sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực”.
Ta đánh thắng mà ko hiếu sát, ko máu chiến, nhưng rộng lòng hiếu sinh, yêu hoà bình, đồ mưu dài lâu.
“Tướng giặc bị tù đày, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạngThần vũ chẳng sát hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh…………………Họ đã tham sống sợ chết nhưng hoà hiếu thực bụngTa lấy toàn quân là hơn, để dân chúng nghỉ sức”
Quân giặc tha về vẫn còn thất kinh, mất vía, tạo thành âm vang dài lâu của thắng lợi lớn lao.
Tóm lại, tác giả ko chỉ thuật lại thắng lợi, nhưng chủ công khắc hoạ uy vũ của thắng lợi, tầm vóc của thắng lợi, tác động dài lâu của thắng lợi và nhất là vẻ đẹp của nhơn nghĩa, trí dũng của người thắng lợi. những đặc điểm này đem đến màu sắc người hùng ca cho bài cáo.
Phần chung cuộc bộc bạch niềm tin vào nền hoà bình dài lâu của quốc gia, cảm ơn trời đất, tổ tông phù trợ.
Bài “Bình ngô đại cáo” ko chỉ hay vì phản ảnh thắng lợi oanh liệt, trình bày tầm vóc bự lao của tư tưởng nhơn nghĩa, nhưng còn hay vì tiếng nói giàu hình ảnh, giai điệu. trong bài văn này, các cặp đối tề chỉnh, nhịp văn tứ lục đã phát huy chức năng thẩm mỹ cao độ trong việc xây dựng những hình tượng kì vĩ mang thuộc tính sử thi, thấm nhuần những tình cảm bự của dân tộc. Bình Ngô đại cáo quả là 1 thiên người hùng ca bằng văn biền ngẫu.
Phân tích bài Bình ngô Đại Cáo – Mẫu 11
Vua Lê Thánh Tông đã từng đề cao: “Ức Trai tâm thượng quang Khuê Tảo”. Trong suốt bao 5 qua, Nguyễn Trãi được nhớ đến, bình chọn như 1 nhà văn, thi sĩ lớn lao của tổ quốc Việt Nam, 1 nhà tư tưởng, 1 nhà chính trị đại tài của dân tộc Việt Nam thế kỉ XV. Các tác phẩm là sự liên kết hài hoà của tư tưởng chính nghĩa, lòng yêu nước với lập luận sắc sảo, chặt chẽ, giọng văn hùng hồn, đầy tính thuyết phục với tư tưởng lấy dân làm gốc.
1 trong số tác phẩm của ông trình bày rõ điều này là tác phẩm Bình Ngô đại cáo.Tác phẩm có mặt trên thị trường lúc Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế đặt biệt hiệu là Thuận Thiên (hợp lòng trời) và cử Nguyễn Trãi soạn bài cáo để tuyên bố cho toàn dân biết cuộc kháng chiến chống giặc Minh đã chiến thắng đặc sắc, quốc gia ta chuyển sang 1 công đoạn xây dựng hoà bình.
Bình Ngô đại cáo là 1 luận văn chính trị tổng kết chặt chẽ, súc tích- về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, dựa trên tư tưởng yêu nước khẩn thiết và sự nhận thức thâm thúy, mới mẻ về dân chúng và dân tộc. Bao trùm bài cáo là niềm kiêu hãnh vô bờ trước chiến thắng lớn lao của cuộc kháng chiến, của khí phách của dân tộc Việt Nam. Ngay từ đầu, Nguyễn Trãi đã khẳng định sự tranh đấu này là vì ích lợi của dân chúng:
Từng nghe: Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân.Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.
Nguyễn Trãi đã viết tự đáy lòng ông, chứ ko chỉ như được từng nghe suông. Chính ông đã coi việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân như tiêu chí cố gắng cao nhất của đời mình.Với đạo đức đạo nho ngày xưa, nhân tức là 1 điều nhưng con người người nào cũng phải có, và trình bày bằng cách ứng xử đối đãi tốt đẹp với người khác. Ở Nguyễn Trãi, nhơn nghĩa đã được nhân lên 1 tầm cao hơn hẳn, và mở mang hơn nữa: đấy là lo cho dân, tạo điều kiện cho dân – dân ở đây nói với nghĩa bao trùm tất cả người đời.
Tác giả đưa vào “yên dân” như để khẳng định đạo lý “lấy dân làm gốc” là quy luật thế tất trong mọi thời đại- dân là nòng cột, là của nả, là sức mạnh, sinh khí của 1 đất nước. Nhân tình còn là “trừ bạo”, bạo chính là quân nhà Minh, bọn gian tà chuyên đi hiếp đáp dân chúng. Có thể thấy Nguyễn Trãi đã coi ‘dân” chính là cột trụ của 1 đất nước, người chèo thuyền cũng là dân và người lật thuyền cũng là dân. Tư tưởng này giản dị mà lại có ý nghĩa thâm thúy.
Trong những cuộc kháng chiến thì dân chúng nhập vai trò quan trọng đối với sự thắng phụ của trận đấu đấy. Nếu dân mạnh, lòng dân yên thì ắt hẳn sẽ đánh bay hết sự hung ác của quân địch. Quan niệm nhơn nghĩa ở Nguyễn Trãi ko còn là quan niệm đạo đức eo hẹp nhưng là 1 lý tưởng xã hội. Điều quan trọng hơn là ở đây, Nguyễn Trãi nâng lý tưởng, nỗi niềm đó lên thành 1 chân lý.
Ông ko nhắc đến nhơn nghĩa 1 cách chung chung nhưng chỉ bằng 1 2 câu ngắn gọn tác giả đi vào khẳng định hạt nhân căn bản, then chốt và có trị giá nhất. Không những thế, nhơn nghĩa còn gắn liền với việc bảo vệ chủ quyền quốc gia, khẳng định chủ quyền đất nước, ý thức độc lập dân tộc:
Như nước Đại Việt ta từ trước……..
Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Khẳng định chân lý này, Nguyễn Trãi đã đưa ra 1 quan niệm được bình chọn là đầy đủ nhất khi bấy giờ về các nhân tố tạo thành 1 đất nước độc lập.Ví như 400 5 trước, trong Nam quốc nước nhà, Lý Thường Kiệt chỉ xác định được 2 nhân tố về bờ cõi và chủ quyền trên tinh thần đất nước cùng độc lập dân tộc thì trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã bổ sung thêm 4 yếu tố nữa, gồm văn hiến, lịch sử, phong tục tập quán và thiên tài.
Để nêu bật tư thế độc lập tự cường của dân tộc, Nguyễn Trãi đã sử dụng cách diễn tả sóng đôi. Đại Việt và Trung Hoa đã bao đời song song còn đó. “Văn hiến” của nước Nam là do dân chúng Việt Nam xây dựng, trải qua thăng trầm, sự thảm khốc và mất mát của chiến tranh mới có được. Cương thổ, núi, sông, đồng ruộng, đại dương đều được chia rõ ràng. Phong tục tập quán cũng như văn hoá mỗi miền Bắc, Nam cũng khác.
Ở đây, Nguyễn Trãi nhấn mạnh cả Trung Quốc và Đại Việt đều có những nét riêng chẳng thể lầm lẫn, chỉnh sửa hay xóa bỏ được. Cộng với đấy là từng triều đại riêng nhằm khẳng định chủ quyền. Qua câu thơ, Nguyễn Trãi đã đặt các triều đại “Triệu, Đinh, Lý, Trần” của ta ngang hàng với “Hán, Đường, Tống, Nguyên” của Trung Quốc, điều đấy cho ta thấy, nếu ko có 1 lòng kiêu hãnh dân tộc mãnh liệt thì chẳng thể nào có sự so sánh cực kì hay và tinh tế tương tự. Cuối cùng chính là thiên tài, con người cũng là nhân tố quan trọng để khẳng định nền độc lập của chính mình.
(adsbygoogle=window.adsbygoogle||[]).push({})
Tuy thời thế “mạnh, yếu từng khi không giống nhau” song anh kiệt thì không lẽ cũng có, câu thơ như lời răn đe đối với những người nào, những kẻ nào, nước nào muốn kiêm tính Đại Việt.Để làm tăng sức thuyết phục lên gấp bội, Nguyễn Trãi đã sử dụng nhiều từ ngữ chỉ thuộc tính hiển nhiên vốn có lúc nêu rõ sự còn đó của Đại Việt: “từ trước”, “đã lâu”,“đã chia”, “cũng khác”.
Nghệ thuật thành công nhất của đoạn 1 – cũng như là bài cáo – chính là thể văn biền ngẫu được thi sĩ khai thác triệt để.Khẳng định nền độc lập và tư tưởng của mình, ông nêu ra các trận đấu trước đây với phương Bắc trong lịch sử nhưng chúng đều thất bại:
Vậy nên: Lưu Cung tham công nên thất bại……..Chứng cứ còn ghi.
Ở đoạn thơ này, Nguyễn Trãi đã cho ta thấy những chiến công oanh liệt của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lăng, gìn giữ tự do của Đất nước. Cách nêu cứ liệu rõ ràng, chi tiết bằng những lời lẽ kiên cố, hào hùng, trình bày niềm kiêu hãnh, tự trọng dân tộc.
Nội dung được diễn tả bằng những vế rất đăng đối. Tuy vậy nếu chú ý ta thấy tư thế thăng bằng, tác giả chừng như càng ngày càng muốn đặt nặng đồng cân hơn về phía Đại Việt với từng chiến công oanh liệt của quân và dân ta: “Hàm Tử”, “Bạch Đằng”,..thêm vào đấy là sự xem thường, thù ghét đối với sự thất bại của những kẻ xâm lăng ko biết tự lượng sức: “Lưu Cung… tham công”, “Triệu Tiết… thích bự”, Toa Đô, Ô Mã, tất cả chúng đều phải chết thảm.
Đoạn thơ đã 1 lần nữa khẳng định rằng: Đại Việt là 1 đất nước có độc lập, tự chủ, có thiên tài, có tướng giỏi, chẳng kém cạnh gì bất kỳ 1 đất nước nào. Tất cả những trang sử hào hùng, vang dội đó, đều đã được sử sách ta cẩn thận đánh dấu, chẳng thể chối cãi, và ko người nào có thể chỉnh sửa. Trong suốt toàn bài Đại cáo bình Ngô, ngòi bút của Nguyễn Trãi đã tỏ rõ lòng ưu ái đối với dân. Vì thương dân, ông đã xót xa trước những thảm cảnh nhưng quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ do bọn gian tà còn bán nước cầu vinh.
Lợi dụng việc chính trị rối ren, giặc Minh câu kết với bọn Việt gian bán nước, điên cuồng sang cướp nước ta, xâm phạm chủ quyền dân tộc, còn gây ra bao tội ác tày đình:Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung ác Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ Đọc lại sử sách cũ, chúng ta có thể thấy 2 câu trên hoàn toàn không hề là cách diễn tả thổi phồng nhưng là sự thực: Giặc Minh cực kỳ hung ác, chúng thường rút ruột người treo lên cây, nấu xác người lấy mỡ thắp đèn, nhiều lúc chúng sắm vui bằng cách nướng những người dân không có tội.
Ngoài ra, bọn giặc đã tiến hành 1 cơ chế sưu thuế cống nạp nặng để vơ vét của nả (Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá béo thuồng luồng – Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn một nỗi rừng sâu nước độc). Lòng tham vô đáy, chúng đã gây nên nỗi đau gớm ghê cho dân ta khi bấy giờ, sản xuất bị đình trệ (tan tác cá nghề canh cửi), cuộc sống dân chúng bị huỷ hoại ko còn lại gì (tàn hại cả giống côn trùng cây cối), đẩy con người ta vào hoàn cảnh thê lương, cơ cực (nheo nhóc thay kẻ goá bụa khôn xiết)…
Tội ác của giặc Minh chồng chất tới dẫu chặt hết tre rừng cũng ko ghi hết, làm cho trời đất chẳng thể dung thứ, thần và dân đều ko chịu được. Ông đã bóc trần thực chất thực của kẻ xâm lăng bằng những câu văn căm thù, bi thảm. Chua xót và căm phẫn, người dân Đại Việt phải đồng lòng đứng dậy.
Ta đây: Núi Lam Sơn dấy nghĩa………….Chính khi quân địch đang mạnh.
Tập hợp mô tả hình ảnh Lê Lợi, Nguyễn Trãi đã nói chung chu toàn nưng nhân phẩm điển hình nhất của con người tình nước ở thế kỷ XV. Những đặc điểm của con người tình nước trong văn chương thời đoạn này thường có đặc điểm sau: Xuất thân phổ biến; Khởi đầu gặp nhiều gieo neo mà luôn có ý thức vượt khó, bền chí; Biết , kết đoàn toàn dân; Biết sử dụng chiến lược, chiến thuật tài tình; Biết nêu cao ngọn cờ nhơn nghĩa trong mọi hoạt động. Có thể nói, Lê Lợi chính là hình ảnh điển hình của những con người tình nước dám hy sinh quên mình đứng dậy chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập tự do của dân tộc.
Tinh thần và lòng cố gắng đã dâng cao như núi mà buổi đầu của cuộc khởi nghĩa thật là đầy gieo neo: quân giặc thì đang hùng mạnh, nhưng chúng ta mới có ít người, thiên tài thiếu thốn như sao buổi sớm, như lá mùa thu. Có khi bị bủa vây, lương thực hết sạch, binh sĩ chẳng còn mấy người (lúc Linh Sơn, lương hết mấy tuần – lúc Khôi Huyện quân ko 1 đội)… Tuy vậy, nhờ bền gan vững chí giải quyết gian truân, nhờ sự chung lưng đấu cật của tướng sĩ, nhờ sự kết đoàn của toàn dân và chiến lược, chiến thuật đứng đắn…, chúng ta đã dần dần xây dựng được lực lượng lớn mạnh dẫn đến thắng lợi.
Đoạn tiếp theo, Nguyễn Trãi tập hợp lược thuật giai đoạn thắng lợi. Điều đáng xem xét, trên thực tiễn, diễn ra từ dựng cờ khởi nghĩa tới lúc toàn thắng, nghĩa binh Lam Sơn đã thắng lợi nhiều trận. Nhưng ở đây, Nguyễn Trãi chỉ tập hợp nhắc đến 1 số trận điển hình nhất của từng công đoạn. Ở công đoạn khởi đầu đánh bự, tác giả nhắc đến 2 trận đánh tàn khốc xảy ra tại Bồ Đằng và Trà Lân.
Quân giặc hoàn toàn bị bất thần, thua chạy xiểng liểng; quân ta thắng lợi mau chóng. Ở đây, Nguyễn Trãi có cách mô tả rất ngắn gọn mà vẫn làm nổi trội lên được cái then chốt của 2 cuộc chiến là sự bất thần trong việc ngừng quân. Do đấy, giặc thì hoảng loạn, hoang mang, quân ta thi càng đánh càng mạnh:
Sĩ khí đã hăngQuân Thanh càng mạnhTrần Trí, Sơn Thọ nghe hơi nhưng bạt vía,Lý An, Phương Chinh nín thở cầu tháo thân
Ở công đoạn 2, quân ta mở chiến dịch Thanh Nghệ để hành quân ra Bắc. Nguyễn Trãi nhắc đến 2 trận có ý nghĩa chiến lược và đã diễn ra cực kỳ tàn khốc là trận Ninh Kiều và trận Tốt Động. Giặc thì huy động tổng lực chết sống cố thủ, ta thì quyết đấu quyết thắng; do đấy, trận đánh trở thành cực kì dữ dội. Bằng cách nói thổi phồng, Nguyễn Trãi đã khiến người đọc có ấn tượng thâm thúy về sự tàn khốc của trận đánh, sự thất bại điếm nhục của giặc Minh:
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặmTốt Động thây chất đầy nội, nhơ để nghìn 5.Phúc âm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu.Mọt gian địch thủ: Lý Lượng cũng đành thiệt mạng.
Ở công đoạn chung cuộc của trận đấu, Nguyễn Trãi tập hợp bút lực kể về chiến dịch Chi Lăng – Xương Giang. Đây là bản hùng ca vang danh nhất của cuộc kháng mặt trận kỳ.
Đinh Mùi tháng 9, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại,5 đó tháng mười, Mộc Thạch chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Nhưng ta đã có sự bố phòng chăm chút. Hai gọng kìm của giặc liên tục bị bẻ gãy:
Ta trước điều bỉnh thủ hiểm, chặt mũi tên phong.Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực.
Sau đấy là những thắng lợi dập dồn. Hơi văn hăm hở như có nhịp thở của người viết, mạch văn dồn đuổi như cố theo kịp bước tiến quân thần tốc và những đòn đánh cấp tập của nghĩa binh:
Ngày mười 8, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế,Ngày 2 mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu.Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh chiến bại tử vong.Ngày 2 8, Thượng thư Lý Khánh cùng kế tự sát.
Tiếp đấy, bài cáo chuyển sang tiếp cận chi tiết cảnh chiến trường. Câu vãn đúc lại, ngắn gọn, đầy hình ảnh thâm xưng cường điệu nhằm cực tả sức mạnh lớn lao, khí thế áp đảo của quân ta:
Sĩ tốt kén tay hùng hổ,Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh,Gươm mài đá, đá núi cũng mònVoi uống nước, nước sông phải cạn,Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạcĐánh 2 trận, tan tác chim muông
Hình ảnh quân ta khi này hiện lên với lực lượng gần như, ý chí mạnh bạo bền chí, tầm vóc lồng lộng nơi vũ trụ. Khi đánh giặc, càng đánh càng hăng, khí thế ngập đất trời bởi trái tim luôn tràn ngập tình yêu nước. Do vậy nên quân ta mới đánh bại quân giặc. Khi này, quân giặc hiện lên trong thật đáng thương, thảm hại:
Cơn gió mập trút sạch lá khô,Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.Tướng giặc bị tù đày, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng,Thần vũ chẳng sát hại thể lòng trời ta mở đường hiến sinh,Mã Kì, Phương Chính, cấp cho 5 trăm chiếc thuyền ra tới bể vẫn hồn bay phách lạc.Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài ngàn cỗ ngựa về tới nước nhưng vẫn tim đập chân run.
Những cái “danh” chẳng thể giấu nổi sự hèn hạ và điếm nhục: Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính, Vương Thông, Mã Anh… Tất cả làm nên 1 quang cảnh mặt trận tuy hỗn độn mà thế chủ động hoàn toàn đã thuộc về phe chính nghĩa. Quân giặc nhốn nháo, hãi hùng, mỗi tên mỗi vẻ cực kỳ thảm hại. Nhưng dân chúng ta vốn ưa hoà bình, ko thích cảnh đao binh:
Họ đã tham sống sợ chết, nhưng hoà hiếu thực bụngTa lấy toàn quân là hơn, để dân chúng nghỉ sức.
Quân giặc đã “tham sống sợ chết”, ta cũng chẳng cạn tình. Quan điểm “dĩ chí nhân nhi dịch hung bạo” của Nguyễn Trãi chính được biểu thị ở đây. Theo ông, đao binh khói lửa chỉ là chuyện cực chẳng đã, vì làm tổn hao sinh mạng, ông luôn mưu phạt tâm công, dùng áng văn chính luận có sức mạnh hơn 10 binh để tránh đổ máu nhưng thu phục được lòng người. Với quân tướng chiến bại của giặc, ông đã tha bổng và tạo điều kiện cho về nước, ko sát hại: thể lòng trời, ta mở đường hiếu sinh để giữ vẹn hoà hiếu.
Ta thấy Nguyễn Trãi quả là 1 con người nhơn nghĩa, với tấm lòng nhân đức, nhân ái và thanh cao hoàn hảo!Bài cáo hoàn thành. Câu văn chuyển sang nhịp thong dong, dàn trải, long trọng. Giọng văn hiền hoà tươi vui Xã tắc từ đây bền vững Giang sơn từ đây đổi mới.Nhưng thú vui ko ồn ã. Tác giả hiểu hơn người nào hết cái giá đắt của thắng lợi, và cái ơn rất sâu của đồng bào và của trời đất tiên tổ thiêng liêng đã đồng lòng giúp sức. Từ đây dân tộc bước vào 1 thời đại mới. Độc lập, tự do và sự thanh bình lại trở về trên mỗi miền quê.
Đoạn văn dựa vào những quy luật thế tất của thiên nhiên nhưng nói chung thành những điều thế tất trong xã hội. Xã hội phải đối diện với “những sự thay đổi” mà cũng như càn khôn “bĩ rồi lại thái”, như nhật nguyệt “hối rồi lại minh”. Và chừng như cũng chỉ có tương tự ta mới thấu hết được cái ý nghĩa của hình ảnh quốc gia trong gian khó, và mới hiểu thế nào là “muôn đời nền thái hoà kiên cố”.
Quốc gia đã yên bình, hình ảnh quốc gia trong ngày mai vững vàng và tươi sáng: “4 phương đại dương yên bình, ban chiếu duy tân khắp chốn”. Bài cáo còn viết với nghệ thuật tuyệt vời: lời văn biền ngẫu hùng tráng, hơi văn cuồn cuộn như bão giông, như sóng bự, từ ngữ sắc bén như những nhát dao chém thẳng vào quân xâm lăng, phép đối liên kết với cấu trúc câu của loại phú cận thể hình thành tiết tấu mạnh bạo trình bày được tất cả các xúc cảm hào sảng bừng bừng trong mạch máu của tác giả ngay trong những ngày nghĩa binh Lam Sơn thắng trận giòn giã.
Bài cáo đã đánh dấu 1 thời đoạn đau thương nhưng oanh liệt của dân chúng ta trong cuộc kháng chiến chống quân Minh với những chiến thuật cực kỳ đúng mực và thông minh đã đem đến những cuộc chiến long trời lở đất khiến cho quân địch phải sợ hãi, đẩy chúng tới sự thất bại toàn diện và điếm nhục. Bình Ngô đại cáo xứng đáng là “thiên cổ hùng văn”, là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của giang sơn.
Tóm lại, tác phẩm Bình Ngô đại cáo tràn trề nguồn cảm hứng trữ tình và mang thuộc tính hào hùng hiếm có. Chính thành ra, đoạn trích có trị giá rất thâm thúy đối với nước ta, khẳng định dân chúng ta có ý thức nhơn nghĩa và nền độc lập riêng của mình. Đoạn thơ giúp ta thông suốt chủ quyền bờ cõi, độc lập dân tộc cũng như lịch sử tranh đấu hào hùng của ông cha ta ngày trước, qua đấy bồi dưỡng lòng yêu nước, kiêu hãnh tự trọng dân tộc, cố gắng xây dựng, bảo vệ và củng cố độc lập chủ quyền giang sơn.
Phân tích tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 12
Sau lúc cuộc khởi nghĩa chống quân xâm lăng nhà Minh chiến thắng vào cuối 5 1427, Lê Lợi đã sai Nguyễn Trãi soạn Đại cáo bình Ngô nhằm tổng kết lại 1 chặng đường lịch sử, ôn lại những tháng 5 khó khăn, những chiến công hiển hách và công bố cho toàn dân được biết. Tác phẩm được viết bằng thể cáo vốn có xuất xứ ở Trung Quốc từ thời cổ.
Đây là 1 thể loại văn học chính luận, 1 văn kiện chính trị có ý nghĩa lịch sử mập bự đã được chép lại trong sách Đại Việt sử ký toàn thư (1479). Cũng như nhiều tác phẩm khác dưới thời trung đại, đầu đề bài cáo không hề Lê Lợi hay Nguyễn Trãi đặt nhưng do thiên hạ sau thêm vào.
Trên thực tiễn, ngay trong sách Đại Việt sử ký toàn thư đã ghi rõ: Vào cuối tháng 12 5 Đinh Mùi “Vua đã bình được giặc Ngô, đại cáo người đời, lời cáo viết…”. Như vậy ý thức “Bình Ngô đại cáo” cũng đã được nhận thức từ rất sớm và đi vào tâm não của nhiều lứa tuổi người đọc. Nhưng tại sao người xưa ko nói “bình giặc Minh” nhưng mà nói “bình Ngô” ? Bản thân chữ “Ngô” không hề là cách gọi giặc phương Bắc hay mượn lối nói nôm na “Giặc bên Ngô ko bằng bà cô bên chồng” nhưng nhằm 1 ý khác sâu xa hơn.
Nguyên do bởi người lập ra triều Minh vốn tên Chu Nguyên Chương, suốt 6 5 trời trước lúc lên ngôi Minh Thái Tổ đã từng xưng hiệu Ngô Vương. Do vậy cách dùng từ “Ngô” ở đây chính là nhằm gọi chính danh vương hiệu thuỷ tổ nhà Minh và trình bày thái độ khinh lúc kẻ xâm lăng. Ngay cả với ông tổ nhà Minh còn bị gọi tên như thế thì có sá gì ko miệt thị vua Tuyên Tông đang tại vị: “Thằng nhãi nhép Tuyên Đức, động binh ko dừng – Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy”,…
Tiếp cận Đại cáo bình Ngô, người đọc tiên tiến hiện nay cần để mắt tới rằng đây là tác phẩm văn học chính luận tiêu biểu dưới thời trung đại. về vẻ ngoài, tác phẩm được viết bằng lối văn biền ngẫu chữ Hán, gồm 74 liên (148 vế câu), phát huy sức mạnh thể văn tứ lục biến cách, trị giá biểu cảm, biểu âm, biểu nghĩa trong từng câu, từng khổ thơ và hình thành khúc ca hùng tráng. Điều quan trọng hơn, tác phẩm có ý nghĩa kết tinh truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm và đặc điểm tư duy, quan niệm, nhận thức của con người trong thời trung đại về cơ sở lịch sử, văn hoá, xã hội, quốc gia, dân tộc.
Rõ ràng bài cáo được viết theo lệnh nhà vua và dưới danh nghĩa lời tuyên cáo của vua với chúng dân, tất yếu nội dung phải trình bày được ngôn ngữ của nhà vua trong vai trò người cầm quyền. Toàn bộ nội dung tác phẩm Đại cáo bình Ngô toát lên ý thức nhơn nghĩa thích hợp với thiên mệnh, đạo trời; hành động của nhà vua thích hợp với ý nguyện trăm họ, chuyển hoá thành sức mạnh đánh tan quân xâm lăng.
Cần để mắt tới rằng ngay từ câu khởi đầu bài cáo đã nhấn mạnh vai trò người cầm quyền, người có nghĩa vụ, đấng bề trên coi sóc và chăm nuôi muôn dân: “Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân”. Quan niệm “nhơn nghĩa” phải hướng đến “yên dân” (khiến cho dân yên) cho thấy chủ thể của “nhơn nghĩa” chẳng thể là tập thể chung chung nhưng chỉ có thể là công tác bự lao của bậc thức giả, vua chúa. Có thể khẳng định đây là 1 quan niệm văn minh mà sớm muộn vẫn chẳng thể vượt qua được những quy định và giới hạn thế tất của lịch sử.
Khi tiếp cận Đại cáo bình Ngô nói riêng cũng như mọi tác phẩm văn chương thời trung đại cần đặt tác phẩm vào chính môi trường lịch sử, văn hóa đương thời mới hiểu đúng nội dung cũng như bình chọn đầy đủ những trị giá và bước tiến vượt trội về tư tưởng so với dĩ vãng. Ngoài ra cũng cần đặc thù để mắt tới đến đặc thù “văn – sử – triết bất phân” trình bày rất rõ trong bli cáo.
Những đặc điểm về văn chương trình bày nổi bật so với tư duy lịch sử (biên chép các sự kiện, đối tượng, địa danh theo vẻ ngoài biên niên sử, theo tuyến tính thời kì,…) và triết học (quan niệm về nhơn nghĩa, mệnh trời, thời vận, thời thế, mối quan hệ Thiên – Địa – Nhân,…). Với Đại cáo bình Ngô, từ điểm nhìn dưới ánh sáng của loại hình học văn hoá trung đại vừa mang tính chuyên sâu vừa hướng đến liên ngành, tổng quát, nói chung sẽ giúp người đọc khám phá đúng mực những trị giá nội dung và nghệ thuật rực rỡ, đa diện và phong phú của tác phẩm.
Trong phần khởi đầu, bài cáo khẳng định nền độc lập dân tộc, quyền tự chủ và truyền thống lâu đời bởi những dị biệt về văn hoá, về bờ cõi bờ cõi, về phong tục tập quán và sự tự tinh thần về sức mạnh dân tộc. Nguyễn Trãi đã nói chung nhân phẩm người cầm quyền phải biết lấy yên dân làm then chốt của nhơn nghĩa, trọng điểm của sự mến thương con người và tôn trọng lẽ phải, mọi hành động phải hướng tới thương xót, cứu giúp trăm họ và cương quyết chống kẻ hung ác. Đấy là nguyên do của cuộc khởi nghĩa và cũng là truyền thống của cả 1 dân tộc:
Như nước Đại Việt ta từ trước,………….Song anh kiệt không lẽ cũng có.
Giới nghiên cứu bấy lâu đã khẳng định bài cáo có ý nghĩa như 1 bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc, xếp sau bản thứ nhất là bài Nam quốc nước nhà tục truyền của Lý Thường Kiệt (?) Trên những nét căn bản, đoạn văn trên đã bao quát được những nội dung cốt tử trong khái niệm về dân tộc được coi là kinh điển của I.V.Xtalin: “Dân tộc là 1 khối số đông gồm nhiều người, khối bình ổn, tạo nên trong giai đoạn lịch sử, sinh ra trên cơ sở 1 tiếng nói chung, 1 bờ cõi chung, 1 đời sống kinh tế chung, 1 cấu tạo tâm lý chung biểu thị trong 1 nền văn hoá chung” (Tử điển triết học).
Nguyễn Trãi còn đặc thù nhấn mạnh vai trò con người và sự nối tiếp của các lứa tuổi anh kiệt, bất chấp mọi hung vọng, thắng thua, mạnh yếu. Điều đấy làm nên truyền thống yêu nước và dòng chủ lưu của nền văn chương yêu nước nhưng ko 1 thần thế nào có thể ngăn cản nổi. Từ việc ôn lại dĩ vãng xa tới nhắc lại dĩ vãng gần, Nguyễn Trãi kể rõ nguyên do mất nước và tội ác quân Minh trên tất cả các bình diện: thảm sát dân lành, áp bức chúng sinh, nặng thuế má, triệt hại môi trường thọ thái thiên nhiên, phá hoại ngành nghề truyền thống, cướp bóc để thoả nguyện cuộc sống? xa hoa hưởng lạc… Rồi ông đi tới nói chung:
Ác nghiệt thay, trúc Nam Sơn ko ghi hết tội,Dơ dáy thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi.Chẳng lẽ trời đất dung thứ,Ai bảo thần nhân chịu được?
Trước tội ác giặc Minh khiến cả trời và đất, thần và người đều căm giận, Nguyễn Trãi hoá thân trong vai trò chủ tướng Lê Lợi kể về những ngày đầu nấu nung ý chí đánh giặc cứu nước:
Ta đây:Núi Lam Sơn dấy nghĩa,Chốn hoang dại nương mình.Ngẫm thù bự há đội trời chung,Căm giặc nước thề ko còn sống…
Giọng văn hoài cảm khẩn thiết, đầy những trằn trọc toan lo và trở thành hài hoà hơn trong khí thế 4 phương kết đoàn 1 lòng, tình nghĩa tướng sĩ gắn bó keo sơn và mưu lược đánh giặc:
Phần thì giận hung đồ dọc ngang,Phần thì lo vận nước gieo neo.….Nhân dân 4 cối 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phơi phới;Tướng sĩ 1 lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh,Dùng quân phục kích, lấy ít địch nhiều…
Ngay trong bản dịch, những cách dùng từ lặp lại: “Phần thì giận… Phần thì lo…”, “Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần – Khi Khôi Huyện quân ko 1 đội”,… cho thấy chừng độ căng thẳng trong nghĩ suy cũng như bản lĩnh ứng phó với mọi gieo neo, biến cố đang dập dồn xảy ra. Cách nghĩ: “Trời thử lòng trao cho mệnh bự – Ta gắng chí giải quyết gian truân” trình bày thâm thúy quan niệm triết thuyết Nho giáo “Thiên nhân chạm màn hình”, “Thiên nhân thống nhất”, “Đại thiên hành hoá”, “Thế thiên hành hoá” (Trời và người liên thông, chạm màn hình với nhau, trời và người hợp thành 1 thể hợp nhất; bậc thức giả có thể thay trời hành đạo, giáo hóa chúng dân).
Rõ ràng đây là cách nghĩ nằm trong truyền thống tư tưởng Nho giáo nhằm tôn vinh, khôn thiêng hoá, huyền thoại hoá và vũ trụ hoá oai quyền nhà vua. Trước lúc chuyển sang miêu tả công đoạn tấn công, thêm 1 lần Nguyễn Trãi khẳng định niềm tin vào chính nghĩa, lẽ phải của quân ta nhất mực sẽ thắng lợi quân giặc mang thực chất phi chính nghĩa và hung ác.
Trọn hay:Đem đại nghĩa để thắng hung ác,Lấy chí nhân để thay hung bạo.
Đạo quân đem “đại nghĩa” (lẽ phải, nghĩa bự, nghĩa cao cả) và “chí nhân”, hết dạ mến thương, vị tha, trân trọng con người thế tất sẽ thắng lợi. Từ đây những địa danh gắn với thắng lợi (Bồ Đằng, Trà Lân, Tây Kinh, Đông Đô, Ninh Kiều, Tốt Động) và tính danh những tên tướng giặc chiến bại (Trần Trí, Sơn Thọ, Lý An, Phương Chính, Trần Hiệp, Lý Lượng) nối liền được nêu lên phản ảnh bước tiến của đạo quân ko gì ngăn cản nổi:
Khoanh tay để đợi diệt vong, giặc đã trí cũng lực kiệt;Chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta đây mưu phạt, tâm công.Tưởng chúng biết lẽ hối lỗi, nên đã thay lòng đổi dạ,Ngờ đâu vẫn đương mưu tính, lại còn chuốc tội gây oan…
Trong đoạn văn trên, Nguyễn Trãi đã nói lên được tư tưởng quân sự vừa mang tính chiến lược vừa là sự trình bày nghệ thuật dụng binh bậc thầy. Riêng chữ mưu phạt có tức là “đánh bằng linh lợi”, tâm công tức là “đánh vào lòng người”. Binh pháp xưa khẳng định: “Trong phép dụng binh thượng sách là phạt mưu…, thượng sách là công tâm”. Vấn đề đặt ra là sách xưa chỉ có 2 từ phụt mưu và công tâm nhưng ko sử dụng lối diễn tả mưu phạt và tâm công. Vậy phải chăng Nguyễn Trãi đã dùng phép đảo trang để câu thơ vẫn giữ được ý người xưa nhưng lời thơ vẫn thuần thục, âm điệu vẫn hài hoà “Ngã mưu phạt nhì tâm công, bất chiến tự khuất”.
Thế mà rất có thể Nguyễn Trãi đã ko thể hiện nội dung tâm công theo nghĩa truyền thống (đánh vào lòng người) nhưng đã thông minh và upgrade lên 1 trình độ nhân bản theo cách hiểu tâm công là “đánh bằng tấm lòng”, “tấn công bình tấm lòng”, lấy tấm lòng nhơn nghĩa nhưng giảng giải, dùng lí lẽ để thuyết phục, cảm hoá, mở đường sống cho đối thủ. Điều này càng trở thành có lý lúc nối giữa 2 từ này là liên từ chuyển nghĩa nhi (nhưng) biểu cảm sắc thái đối lập nhau và cả câu có thể được dịch xuôi: Chẳng đánh nhưng người chịu khuất, ta đây đánh giặc bằng linh lợi mà lại tấn công bình tấm lòng.
Tầm tư tưởng bự trình bày ở chỗ về lý thì đánh giặc bằng linh lợi mà về tình, xét trên bình diện nhân bản, thì dùng tấm lòng cảm hoá, mở mắt cho giặc thông suốt điều nhơn nghĩa, đúng sai. Chính người đề cao nhơn nghĩa, chủ động đứng trên tầm cao nhơn nghĩa mới thấy hết hậu quả và lấy làm tiếc cho lối nghĩ cạn hẹp của giặc thù: “Tưởng chúng biết lễ hối lỗi, nên đã thay lòng đổi dạ – Ngờ đâu vẫn đương mưu tính, lại còn chuốc tội gây oan”. Đấy không hề là sự thơ ngây, mộng tưởng nhưng là tấm lòng nhơn nghĩa cao cả của bậc thức giả, từ tầm cao nhân bản vẫn mong mở đường sống cho địch thủ, mà nếu chúng vẫn còn ngoan cố thì ngôn ngữ của lý trí sẽ nổi lên diệt trừ ko tiếc thương.
Ví như ở đoạn trên, những tên người và địa danh đứng riêng biệt trong từng câu thơ thì với toàn thể phần sau, nhiều câu thư lại hiện ra cùng lúc cả thời kì tháng ngày, tên người và tên đất. Ngay cả tới biệt hiệu vua nhà Minh cũng bị vạch mặt gọi tên, chỉ rõ hành vi phản trắc: “Thằng nhãi nhép Tuyên Đức, động binh ko dừng”. Mặt khác, bí quyết liệt kê thời kì theo trình tự biên niên sử hình thành cảm giác về các sự kiện, biến cố chỉnh sửa dập dồn. Chiến công nối liền chiến công với đủ các cách đánh công đồn diệt viện, chốt giữ nơi xung yếu, chặn đường cắt nguồn lương thực. Có được thắng lợi đó là nhờ ở sự kết đoàn, sức mạnh của chính con người và ý chí đánh giặc:
Sĩ tốt kén anh hùng hổ,Bề tôi chọn kẻ vuốt nanhĐánh 1 trận sạch ko kình ngạc,Đánh 2 trận tan tác chim muông…
Trong trận đánh quyết liệt này, biết bao những uy danh như Bá tước, Thượng thư, Đô đốc gắn với từng tăm tiếng tướng giặc đều phải chịu thất bại thảm hại. Những hình ảnh ẩn dụ: đá núi mòn, nước sông cạn, sạch ko kình ngạc, tan tác chim muông, trút sạch lá khô, sụt toang đê vỡ,… trình bày sức mạnh chính nghĩa ở tầm vóc quy mô vũ trụ của nghĩa binh, khi mà thất bại của địch thủ được đo đếm bằng các từ ngữ chi tiết, biểu cảm bằng những hình ảnh, động tác, hành vi chính xác, đời thường và bình thường: lê gối dùng tờ tạ tội, trói tay để tự xin hùng, thây chất đầy đường, máu trôi đỏ nước, nghỉ ngờ hết hồn nhưng vỡ mật, xéo lên nhau chạy để tháo thân, tan nát, khốn đốn, quay gót chẳng kịp, cởi giúp ra hàng, hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng,… Những địa danh quốc gia thì gắn liền với thắng lợi của quân ta và thất bại của giặc thù, đưa tới lời thương cảm mang tầm vóc đất trời, vũ trụ:
Lụng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường;Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước.Ghê gớm thay sắc gió mây phải đổi,Thâm u thay ánh nhật nguyệt phải mờ…
Trong toàn thể phần trên đây, những câu ngắn dài đan xen nhau, biến hoá cởi mở hình thành âm điệu như hồi trống trận, lúc giục giã lúc ngân vang, lúc gang thép, lúc bi đát bi cảm. Dễ thấy những câu văn trình bày sức mạnh và ko khí thắng lợi của nghĩa binh Lam Sơn thường ngắn gọn, âm hưởng mạnh bạo, dứt khoát; những câu miêu tả thất bại của địch thủ thường kéo dài, mang tính liệt kê, thể hiện, áp giải. Đáng xem xét là các thủ pháp nghệ thuật so sánh, tương phản, liên tưởng, cực tả tạo điều kiện cho các câu văn trở thành sinh động, giàu hình ảnh, dễ đi vào lòng người.
Sau lúc đánh tan quân giặc, thêm 1 lần nữa Nguyễn Trãi nhấn mạnh ý thức nhơn nghĩa, lấy tấm lộng nhưng đối xử với địch thủ ngay cả lúc chúng ở vào thế cùng lực kiệt: “Thần vũ chẳng sát hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh”. Với tầm nghĩ suy xa rộng của bậc thức giả, ông xác định rõ mục tiêu hoà hiếu: “Ta lấy toàn quân là hơn, để dân chúng nghỉ sức” (Dư dĩ toàn quân vi thượng nhi giữ dán đắc tức).
Quan điểm lấy dân làm gốc, tinh thần “khoan dân”, nới sức dân đã được Nguyễn Trãi cực kỳ coi trọng. Điều này trình bày tầm trí óc thông thái mà cùng lúc cũng là bài học lịch sử nhưng chính ông đã chứng kiến, nghiệm sinh trong thời nhà Hồ, thấy rõ cọc gỗ, lưới giăng cửa biển cũng vô dụng và sức mạnh dân chúng mới là quán quân: “Lật thuyền mới rõ dân như nước” (Đóng cửa biển).
Tới phần kết, bài cáo quay về nội dung quan phương và làm theo những quy phạm về mặt thể loại. Câu thơ trở thành hoành tráng, chuẩn mực, giọng điệu phô trương để nhấn mạnh thời thế lịch sử đã chuyển sang 1 trang mới và khẳng định sự trường tồn của dân tộc: “Xã tắc từ đây bền vững – Giang sơn từ đây đổi mới… Muôn thuở nền thái hoà kiên cố – Ngàn thu vết nhục sạch làu”. Ngay ở lời kết này, tư duy hướng về lực lượng siêu tự nhiên Trời – Đất – Tiên tổ tiếp diễn được nhấn mạnh: “Âu cũng nhờ trời đất tiên tổ linh thiêng ngầm giúp sức mới được tương tự”.
Trên cả 2 chiều thời kì và ko gian, thắng lợi lần này sẽ còn văng vẳng đến ngày mai và đem đến cuộc sống an bình cho mọi miền tổ quốc quốc gia: “1 cỗ nhung phục thắng lợi, nên công oanh liệt nghìn 5 – 4 phương đại dương yên bình, ban chiếu duy tân khắp chốn”,… Tác phẩm Đại cáo bình Ngô được coi là “bản tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 của dân tộc”, “thiên cổ hùng văn”, “bản hùng ca lẫm liệt”, “1 văn kiện chính trị có V nghĩa lịch sử bự” và thuộc “1 thể loại văn bản hành chính của nhà nước quân chủ”,. .
Do tính quy phạm của 1 tác phẩm thuộc thể cáo bởi thế các bình diện thuộc về vẻ ngoài nghệ thuật thường ít có điều kiện được khai triển mày mò. Hơn nữa, bản thân cách thông dịch, cách hiểu, cách giảng giải chiều sâu từng câu chữ văn bản cho tới hiện tại vẫn chưa phải đã tới thấu đáo, toàn diện, chuẩn xác. Tuy nhiên, chính nhờ trị giá tự thân nhưng Đại cáo bình Ngô cứ mãi toả hào quang, mãi cuốn hút mọi lứa tuổi người Việt Nam yêu nước và yêu văn học.
Có thể nói rằng, với 1 tác phẩm ko dài, lại được viết bằng lối văn biền ngẫu song Đại cáo bình Ngô đã có được sức vang hưởng cực kỳ bao la, điển hình cho sức mạnh ý thức, khả năng văn hoá và nền văn hiến dân tộc. Vì lẽ đấy nhưng tác phẩm được các lứa tuổi đón chờ, ca tụng, luận bình và được giảng dạy phổ biến trong nhà trường.
Phân tích tác phẩm Bình Ngô Đại Cáo – Mẫu 13
Đọc thơ Nguyễn Trãi, Xuân Diệu cảm nhận: “Trán nhà thơ chạm mây mà ruột thơ thì cháy lên 1 ngọn đời hồng rất ấm”. Cái hay trong những câu thơ của Nguyễn Trãi là dẫu mang tầm vóc của 1 vị người hùng dân tộc mà vẫn chạm tới trái tim người đọc bởi sự xuyên thấm và chân thật của nó. 1 trong những tác phẩm đi vào lòng người đọc bao lứa tuổi của ông, là 1 “thiên cổ hùng văn”, đấy chính là “Bình Ngô đại cáo”.
Cuối tháng 12 5 Đinh Mùi “Vua đã bình được giặc Ngô, đại cáo người đời” (trích “Đại Việt sử ký toàn thư”), Nguyễn Trãi thay mặt Lê Lợi viết bài cáo để tổng kết lại 1 chặng đường lịch sử, ôn lại những 5 tháng khó khăn, những chiến công hiển hách và ban cố cho toàn dân được biết. Tác phẩm được viết theo thể cáo, 1 thể loại văn học chính luận có xuất xứ ở Trung Quốc thời trung thế kỉ ban cố những sự kiện có ý nghĩa lịch sử mập bự. Bài cáo là sự liên kết tuyệt diệu giữa mục tiêu chính trị với nghệ thuật văn học, sự giao thoa của 2 nguồn cảm hứng: chính trị và thông minh nghệ thuật.
Trước nhất, tác giả đã nêu lên luận đề chính nghĩa của dân tộc.
Luận đề chính nghĩa trước tiên được phát biểu qua tư tưởng nhơn nghĩa khởi đầu bài cáo:
“Việc nhơn nghĩa cốt ở yên dân,Quân điếu phạt trước lo trừ bạo;”
Nhân tình vốn là tư tưởng Nho giáo có ý nghĩa về chính trị, đạo đức, chỉ mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người trên cơ sở tình thương, đạo lí. Quan niệm đó có ý nghĩa hăng hái mà chỉ giới hạn trong những mối quan hệ chi tiết và giảm thiểu ở lớp trên, không hề là tư tưởng cho lớp “thứ dân con đỏ”. Nhưng tới Nguyễn Trãi, ông đã kế thừa tư tưởng nhơn nghĩa tốt đẹp trên cơ sở đấy còn phát huy truyền thống đạo đức nhân đức của dân tộc Việt, biến thành 1 tư tưởng nhơn nghĩa toàn diện: Nhân nghĩa- yêu nước, thương dân- sợi chỉ đỏ xâu chuỗi toàn thể tư tưởng trong văn thơ ông; đường lối chính trị đúng mực trong toàn thể sự nghiệp Nguyễn Trãi: lấy dân làm gốc. Với Nguyễn Trãi, căn bản nhất của Nguyễn Trãi là “yếu tại an dân”. Muốn dân yên ổn, lúc có kẻ muốn phá hoại cuộc sống dân chúng thì điều lo âu trước tiên của đội bộ đội nghĩa, của những người vì thương xót dân chúng nhưng dấy binh khởi tức là làm thế nào để trừ khử quân bạo ngược. Đấy chính là “nghĩa”. Từ đấy đề ra mục tiêu rõ ràng của trận đấu: vì thương dân nhưng diệt trừ hung ác. Quan niệm của Nguyễn Trãi đã có sự tăng trưởng tư tưởng vượt tầm thời đại, trong chiến tranh cũng như trong thời bình: luôn lấy dân làm gốc.
Tiếp đấy, tác giả khẳng định nhân cách còn đó của nền độc lập dân tộc:
“Như nước Đại Việt ta từ trước,Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,Sông núi cương vực đã chia,Phong tục Bắc Nam cũng khác;Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lậpCùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ 1 phương;Tuy mạnh yếu có khi không giống nhau,Song anh kiệt thời nào cũng có.”
Đấy là sự thực lịch sử có thuộc tính hiển nhiên: “từ trước, vốn, đã chia”. Chủ quyền quốc gia được phát biểu thâm thúy và đầy đủ, toàn diện trên các bình diện: bờ cõi, phong tục tập quán, lịch sử các thời, thiên tài anh kiệt. Với cảm hứng yêu nước, kiêu hãnh dân tộc chính đáng, Nguyễn Trãi đã nói về quốc gia 1 cách chính đáng:
“Thực thi văn hiến chi bang”
Giọng điệu vang lên đầy tự hào, kiêu hãnh. Kiêu hãnh về bờ cõi, bờ cõi độc lập với Trung Hoa, về “sông núi cương vực”- tổ quốc mỹ lệ, là rừng vàng biển bạc, đồng ruộng màu mỡ nhưng mỗi tấc đất là tấc vàng. Để rồi sau này, trong “Quốc gia”, Nguyễn Đình Thi khẳng định:
“Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãiChẳng mang 1 dáng hình, 1 ước ao, 1 lối sống cha ông”.
Ta còn kiêu hãnh về phong tục tập quán riêng, trình bày sức mạnh dân tộc từ cái răng cái tóc, từ nếp ăn, nếp mặc tới cái chắp tay trước bàn độc tổ tông; kiêu hãnh về nòi giống vang dội, tinh hoa là người anh kiệt. Nếu “Nam quốc nước nhà” còn phải dựa vào sách trời, “Hịch tướng sĩ” dựa vào bổng lộc tướng sĩ mang tính ích lợi thì “Bình Ngô đại cáo” dựa vào những nhân tố vĩnh hằng, cao cả, được lịch sử chứng minh. Tư tưởng độc lập dân chủ vừa toàn diện, văn minh lại vừa thâm thúy, có bản lĩnh thuyết phục bự.
Tiếp theo, Nguyễn Trãi soi chiếu luận đề chính nghĩa vào thực tiễn lịch sử để thấy: địch thủ đã làm những hành động trái nhơn nghĩa. Đứng trên lập trường nhơn nghĩa vì dân, tác giả đã nhìn suốt hành trình 20 5 ròng tham chiến, câu văn giọng nghẹn ngào, căm tức ko cùng. Những câu văn đầy máu, thấm đẫm nước mắt và sự xót thương khôn xiết:
“Nướng thứ dân trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạDối trời lừa dân đủ muôn nghìn kếGây thù kết oán thù trải mấy mươi nămBại nhơn nghĩa nát cả đất trời.Nặng thuế khóa sạch ko đầm núi…”
Nguyễn Trãi đã phác lên bức tranh đau khổ của dân chúng lúc giặc Minh đánh chiếm: người lên núi đào vàng, kẻ xuống biển nhưng ngọc, hoàn cảnh chia li, nheo nhóc, cơ cực: vợ mất chồng, con mất cha, nặng nề những nỗi cùng cực người bị đẩy vào cảnh phu phen, ngành nghề bị tiêu hủy, … Hơn thế nữa chúng còn hủy diệt sự sống, sinh linh. Để viết lên những câu văn cô đọng tương tự, hẳn Nguyễn Trãi phải kìm giữ đau thương nhiều lắm mới có thể nhìn thẳng vào sự thực, ghi thấu vào xương tủy. 16 câu thơ là những trang đầy máu và nước mắt ko dừng nghĩ về quốc gia, người dân trong những giờ phút bi thương. Không hết, tác giả phải nén lại trong 2 câu giàu tình nói chung:
“Ác nghiệt thay, trúc Nam Sơn ko ghi hết tội,Dơ dáy thay, nước Đông Hải ko rửa sạch mùi!”
Và tác giả khẳng định, chúng ta tranh đấu để bảo vệ chính nghĩa qua diễn biến cuộc khởi nghĩa. Giai đoạn đầu gắn với hình tượng người lãnh tụ Lê Lợi- vong hồn của cuộc khởi nghĩa. Người chủ tướng xuất thân phổ biến, xưng hô khiêm nhượng, địa bàn heo hút, Những người có cố gắng, ý chí và lí tưởng tranh đấu: có những trăn trở suy tư. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa được thực hiện trong điều kiện cực kỳ gieo neo: thần thế ko cân sức, thiếu thiên tài anh kiệt, binh mã, tư trang. Nhưng vượt lên với ý chí kiên cường, Lê Lợi vẫn thu phục được lòng người để hình thành 1 khối kết đoàn:
“Nhân dân 4 cõi 1 nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phớiTướng sĩ 1 lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.”
Và các nghĩa binh Lam Sơn đã mang vào trận đánh sức mạnh thần kì:
“Dĩ đại nghĩa nhi thắng hung ác,Dĩ chí nhân nhi dị hung bạo.”
Tác giả dùng cả đoạn văn dài để nói về cuộc kháng chiến- khúc khải hoàn ca về với những chiến thắng táo tợn, bất thần với cảm hứng chủ công là kiêu hãnh, tự trọng dân tộc:
“Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay…Gươm mài đá, đá núi cũng mònVoi uống nước, nước sông phải cạn.Đánh 1 trận, sạch ko kình ngạcĐánh 2 trận tan tác chim muông.Cơn gió mập trút sạch lá khô,Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.”
Những câu thơ sử dụng hàng loạt động từ mạnh liên tục tạo những rung rinh dập dồn. Câu văn biền ngẫu đăng đối cùng thủ pháp đối lập, nhịp độ lúc nhanh lúc chậm, sôi nổi hình thành 1 khúc ca khải hoàn.
Cách hoàn thành chiến tranh, lúc giặc bị đẩy vào thế cùng lực kiệt thì những người chỉ huy đã minh mẫn hoàn thành cảnh đao binh trong hòa bình để mở đường hiếu sinh. Đấy cũng là biểu thị của sự nhơn nghĩa.
Cuối cùng là lời kết luận của Nguyễn Trãi:
“Xã tắc từ đây bền vữngGiang sơn từ đây đổi mớiCàn khôn bĩ rồi lại tháiNhật nguyệt hối rồi lại minhNgàn 5 vết điếm nhục sạch làuMuôn thuở nền thái hoà vững chắcÂu cũng nhờ trời đất tiên tổ khôn thiêng đã lặng lẽ phù hộ;”
Giọng điệu long trọng, lời lẽ nghiêm trang, từ ngữ khẳng định được lặp lại: “từ đây, bền vững”. Nguyễn Trãi vui tươi lúc tuyên bố truyền đi niềm tin tự do dân tộc được mở ra, khẳng định cảnh xa ngày mai tươi sáng của quốc gia, chứa chan ý thức sáng sủa.
Có thể nói, “Bình Ngô đại cáo” chính là bản người hùng ca vang danh trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2, ghi lại sự tăng trưởng về tư tưởng và nhận thức so với bản tuyên ngôn đầu của Lý Thường Kiệt. Với nền văn chương trung đại Việt Nam, bài cáo chính là 1 áng văn chính luận tuyệt vời dựa trên sự liên kết hài hòa giữa chính luận và chất văn học, giữa tư duy logic và tư duy hình tượng.
………………
Mời các bạn tải File về để xem thêm bài phân tách Bình ngô Đại Cáo
[rule_2_plain]
#Văn #mẫu #lớp #Phân #tích #Bình #Ngô #Đại #Cáo #của #Nguyễn #Trãi #Sơ #đồ #tư #duy #bài #văn #mẫu #lớp #hay #nhất
- #Văn #mẫu #lớp #Phân #tích #Bình #Ngô #Đại #Cáo #của #Nguyễn #Trãi #Sơ #đồ #tư #duy #bài #văn #mẫu #lớp #hay #nhất
- Tổng hợp: TaiGameMienPhi
Discussion about this post